Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 25, 24 August 1881 — Owai na Lunamakaainana? [ARTICLE]

Owai na Lunamakaainana?

Ua kamailio mua no makou no keia ninau, a ua hoike i ko makou manao. Aka, oiai o kekahi keia o na ninau nui o ka aina, aoie e hiki ia makou ke waiiio malie me ka hoomau ole i na hoakaka' ana imua 'o ka lehulehu.-- • ' Ua hoike ae na nupepa haole elua o kela aoao i ko lakou manao. E paipai ikaika ana e koho ia i mau Lunamakaainana haole, m® ka lawe ana inai i kekahi mau kumu hoike no ke kupono ole o na kanaka Hawaii e lilo.i mau waha olelo kau kanawai. Ua iawe mai iakou a oleio iho. o na puu elala i hooholo ia no na liio o ke alii ka Moi nona ;■ keia iahui kanaka, a me na lilo e ae no ke r.io alii na na kanaka Hawaii ia i hoo- ' holo, a he hewa ia hana ana. Ua kii aku iakōU"i~na huina no ka Hale Alii.iioii..|.„iia. iilo no ka oihana koa ; na lilo no ka hookalaunu ana i ka Moi ; no ke kii hoomanao o " Kamehameha ; na lilo 110 ka Buke Ola Kino; na hoonaauao ana i na opio Haw. i na aina e; a me kahi puu dala i hooholo ia no na mea pili ma ka aoao o ke kanaka Hawaii ; a ua lawe mai a hoolilo i mau kahua no ka lakou mau kalaimanao ana ; e olelo ana, he mau \ i^iauha ia, a he mau hana na ka hupo a he hoohiiahila. He mau hoike oiaio keia no ka manao e waiho ana iloko o keia noe: a he mau kahua hoi e hoike mai ana i ko ialeou kue maoli mamuli o na manao no- % nohua a hoino ia Hawaii Ponoi. | /ika, ina hoi he oiaio ke kahua o ko lakou mau inanao ino ma keia mau mea ; Ioia hoi-7-ka hoomakaukau ana no na lilo a €> me ka hanohano me ka maluhia 0 ke kino a Ime ke ola o.ko kakou Moi a me kona ohana alii; ka hoohanohano ana hoi i na hana a ka IMai Aupuni ; ke pai ana i ka Buke nana e kuhikuhi kahi 0 ke ola 0 keia lahui l kanaka ; a me kahi'mau mea e ae 0 ia ane — alaila— pehea la ka hancri tausani dala I no ke ala huki moku ; ke 36,000 ne ka laina mokuahi mai Kaieponi a 1 Ki- ; kane, a rae ka haawi makana ia 0 ka wai; i- Im nk» pailaia. ka uku uwapo, ka uku ku- [' • -3kuji a me na auhau liilii e ae ; na $300, 00C [ " .aianui—a ua aneane e mimino a [ ■ neo, ma ka hoolilo ana a na Luna haole, ne

ka hana ana i na alanui me na alahaka no ka pomaikai 0 na mahiko 0 na haole ; a e nana pu ae no kakou me ua poai anunu nei i na eiala i hoolilo ia e ka Papa Ola. Ua kau mai ia he kauka haole i kana auhau he §900 no elua puie wale no, no kana mau wahi puna laau ! A he mau lausani dala hoi i lumai ia iloko 0 ka !ua? mimilo 0 ka hoolimalima kaa, e hio ana ma 0 a maanei me he mau pinao ala. He oiaio, ua uhauha ia a ua pakaha wale ia ke dala a ka lehulehu, me ka moni no 0 ka haae i mau tausani hou ; a me na puu dala lehulehu e ae 0 ia maa ano ; pehea hoi . ia ? ; Hookahi no pane. He inaikai' ia, no ; ka mea, aia ina ko lakou ia aoao, a i hewa | hoi keia aoao no ka mea, aia ma ka aoao i | ino ia—oia iho la no ka pane kupono. O : ka manao keia 0 ua poe nei, a ma ko makou noonoo ana, he manao ino, a he hilahila ole maoli no. O keia ppe— -a oiai makou e kamailio ana no lakou, mai manao ia mai ua iawe makou 1 na haole a pau e noho nei ma Hawaii nei ; aole loa pela ; aia.:Qje kakou kekahi poe i aloha 10 ia Hawaii, aole 0 ke aioha hoomea- j mea wale iho no, aka, 0 ke aloha oiaio ma- j oli no. He nui ka poe haole i kokua me na j manao maikai a me ke ake nui e hoopau ia j na kue ana mai a kahi poe ; a he nui no hoi ! na manu hulu like 0 ka poai kue Moi, kue lahui, a kue aupuni Hawaii— a oia poe ka awahua. Aia ia lakou.ka opukeemoa. He pula kaumaka ke Kuokoa 0 Hawaii no la- ( kou. O ko iakou ake, oia no ka welo ana . 0 ka liae 0 ko lakou aupuni maluna 0 ke i one oiwi 0 u ē kē kanaka Hawaii, a v 1 lo oe mai ua papalina aku 0 ka ilihonua. A pehea ? O na Lunamakaainana anei ia ? O ka poe anei e helu ana i na wahi lilo 0 ko kakou Moi — ke kino alii hookahi i noho i ke kahua 0 ke Kalaunu 0 Hawaii nana 1 au ke kai loa, a i alo'ke anu aki 0 ka hau a hoihoi mai la 1 pomaikai nui no lakou — oia poe anei ke koho ia i mau Lunamakaainana ? O ka poe -anei e olelo ana hehoolilo makehewa, a he poho ke dala no ke pai ana i JBuke Ōla Kino nou e Hawaii, oia anei kau e hoonoho aku i poe imi pono nou? O ka poai anei e imi nei i kou poino oia Kau e manao aku e poni no ka imi i.pono nou? O ka mea anei i hoolilo ia oe i enemi pilikino nona me koukue ole aku, oia anei kau e apo aku a hoolilo i hoa kaunu a haihaiolelo nou ?,lna 0 kou iini nui e Hāwaii 0 ke ko 0 ka makemake 0 keia poai— ka punana hoi 0 ka awahua — alaila, hoia'ku imua aka, ina ke mau ala no ka pana 0 ke aa makee alii. makee aina, makee lahui, a aloha ia oe iho me kau mau mamo, alaila, aole ! , aole loa ia 0 na Lunamakaainana. ^ ^ E iohe oukou e ka lahui Hawaii i ka !ec hopo ole 0 ka Elule Poakolīl. Mai koho [ i keia poai hoa'loha wahahee i mau^Luna1 makaainapa. Mai aui, a mai lohe 1 ka 'ia- , kou mau hanai ana me na huaolelo momona. , No ka mea, ke kanu lakou i ka kkou mau ' ' <■ ' • "

anoano, ke ulo mai a hua, he awaawa a mulea nou e Hawaii. He mail hoa'loha iakou ma ka waha he mau enemi nae ma ka puuwai, aia iloko kahi i lapee ai me kona mo a pau. Nolaila, e maliu i keia leo uwalo. Mai ae aku i ka iakou, mai koho i ka enemi j i hoa'loha no oukou. E nana a e kaupaona, j a e ike no oukou i ka poe i hoao ia a i ike ia iioko 0 na wa a pau, he mau hoaHoha \ oiaio a he kupaa 110 ko kakou Moi, kona i mau makaainana a me kona aupuni — a ke j koho oukou ia poe, alaila, e haaheo auanei j ka welo ana 0 ka hae 0 Hawaii, a e kupaa I me ka naue ole ke kahua kaulana 0 ko ka- . kou aina' — " Ua mau ke ea 0 ka aina i ka pono." Ē oni wale no ia poai aole e iuli, aole e hina, no ka mea, ua kukulu ia ko kakou kahua maluna 0 ka pohaku oni oie 0 ka pono. E Hawaii, mai kou mau aekai, a hoea i na paliku 0 Kauai, e maliu, e noonoo, a e nui ke ah^siJilo ia kakou ka pahu hopu o ka lanakila, a hoka ma enemi e ake nei e pio ka nani 0 ka ... -Fat|pika, ka opuu pua aia hoi.a ka poai opukeemoa 0 ka maalea e makaleho nei me ka lili nui. Ua oleloia, 0 ka huakai a ka Likelike i ka puie i hala' — ma ka hoio ana a me ka hoi ana mai— oia no ka oi 0 ka piha me na ohua mai mua a hope i ike ia mai kona •• hoomaka ana e au i na kai 0 . Hawaii nei. He nani waie no ka ia la, hookahi no ka J <s anuu, 0 ka hookiekie 0 kahi mau alii o ka moku a me ka lolo 0 ke kuene hou. .