Ka Holomua, Volume I, Number 26, 28 March 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

K,U '"« N, , XK , v

M MiELE ELUA Hui o K.ila me kon:i mau kupuna ma k-i moku o ke Keiki-a-Lua (Oahu nei)-Ka Holo A.na o Kila—a—Moikeha no Tah'ti. Ua hala he manawa loihi loa o keia noho ana o ua o Kawai— loa jme ke kamailio ole. Ke ike la nae o Pahaahuanui i ka haalulu o ke kino o ua kaeaea la o Lokoea, oia kana i ninau hou iho ai me ka leo oluolu, e like me ka ninau ana a ka makua i kana keiki i kona wa e maka'u ai i kekahi mea: • "E ka makamaka, heaha hoi keia ou e naka haalulu mai nei? Ua Joaa anei ia oe kekahi mea nana i hooko no mai ka weliweh iloko ou?" Aole no i pane koke .ae ua keiki Ia o ka loko o Ukoa a me' Lokoea, no ka mea, aia no kela j haawina o ke pihoihoi a me ka maka'u ke pahola la maluna ona; a i ka hala ana ae o kekahi manawa loihi o kona noho mumule ana me ka puai wahi leo ole ae, ua ku ae la oia īluna a kalele aku la 1 kona mau hma maluna o na kipoohiwi o Pahaahuanui a pane mai lā: "He noho wale ae nei no hoi ia Waianae nei a me ka Ehukai o Puaena, a o ka make wale ae no koe, akahi no a loaa ia'u ka maka'u weliweli i nei mea he moeuhane a he hihio paha. Aole he wahi mea a maopopo īki ia'u 0 ka'u mea o ka maka'u honua ana. O kahi uwiuwiki wale no a'u e hoomanao la, oia no ko'u ' ike ana aku nei i ko'p luaui makuakane e uhae-ku mai ana 1 na kanaka. He mea kupanaha maoli keia!" a hoomaha hou iho la oia me ka nana ana ae o kona mau maka ma o a maanei. I ka hoi pono ana mai o kona noonoo aokanaka, ua akaaka ae la oia me ka hoopuka ana ae i keia hopunaolelo He keu aku a ko'u hupo o k'a maka'u wale ana iho no i keia mau mea io ole, he moeuhane a he akaku paha. Mai hea mai la hoi keia mau ulaleo aea o ke awakea o ka hele ana mai nei, a huli hou aku la oia a kamailio ia Pahaahuanui i ka ninau ana: la hoi kau 1 kamailio : Anhp hookahi wahi

huaolelo au i kamailio mal nei' i maopopo ia'u. O ka'u wale no e hoomanao ae la, pia no ko k*ua hooho'o ana iho nei, e noo noo au ika maoawa a 'u e konane pu aku ai me ke keiki maiihini. Aole anei hoi pela? wahi a ua K.awuiloa nei e kimai io nei mr ke ano pihoihoi. 0.-i tio ki k iua me i \ kuka mii no nei, aki, pehea i luaa ai kei i mau ha-iwi i■> hoowel*— w.l w o=. Ua hiam anei oe^ Ao'e \ maopopo p~>n:> ' loa īa'a k')'u hiamoe a me kx hiamne ole, aka, o ka'u mea wale no e hoomaopopo la i keii manawa oia no ko'u ike aaa aku i kekahi hana e hookomoia mai ai na manaj hopohopo a maka'u. A no ki manawa a maua e papaleo ai me kela ke manao nei au i keia auwftia7 la no

mahope koke iho o ka napoo ana o ka La. Ma keia wahi ae la i ikfe 'ai' kakou i ka hunekele ana o Kawailoa i kana mau mei i ike ai ma ke akaku, oia hoi kona Ike ana i ka haehae liilii ia ana o kana wahine e noho ana e kona makuakaae ponoi no nana i imi iho a loaa ae oia. Ua ia oia a liilii, a o kekahi ona mea paahana o loko ka mea i haawiia mai iaia e ai. No kona ae ole e ai, ua hopu , maL la 'makuahoiiowai kane nei i'aia nei ms kona mlanao e ae-, aka, ua puiwa e a^-la"6fe': ka pa ana iho o poohiwi- a* me ka walaau > a Pahaahuanui: I ka lohe ana o da Pahakhuanui i ka manawa e lealea ai ua kaeaea nei o Lokoea me kana moopuna, ua ohslo aku la oia: "Ua pono; aka, heaha iho la ke ano o ka paani a olua e lealea ai?" "Aia no a hiki mai ia manawa. Oka mea e holo ana mawaena iho o maua oia iho la ke ano e paani ai. Ina Jhe lele īluna i o JBumu-qui-a-Kanaloa, oia iho la no, -\iria he eku aku ilalo a loaa o Mlu o ke kahua u-ua like no a like. Aia no ia i ko maua k ika like ana. Mamuii kike a ko Puaena keiki olohe ma kela h'ana he konane, ua pii ae la ke ana mg.hu o ka inaina ai ka elua kanah,a. Aka nae, ua kaomi malie iho la oia a hiki ika lana malie ana, nolaila, ua pane aku la oia me ka ninau hou ana aku: "Ua pono ae la, aohe kamailio ana malaila, aka, ihea olua e hui ai i ka wa e malama ia ai ka olua hana?" I kela halau o ke*lii e ku mai la i ka Ohikilolo elua! I ka lohe a maopopo ana ia Pahaahuanui na haina i hoikeia mai o kaiia mau ninau i waihb aku ai, ua ku ae la oia a hoi aku Ia no ka hoike ana aku imua o kana moopuna,

I Ma keia wahi kakou ena maI kamaka heluhelu e waiho malie | iho ai ia Pahaahuaoui, e hoi ana ma ka halau o kana alii e noho ana, ar e huli ae hoi ka kakou Hana a kualehelehe ana no Kila mahope iho o kela kuka pu ana ~me Pahaahuanui a hoi hou ai loko oka hatau a na'lii e p\hk mai ana. Ae! I ka hala ana aku o Pahaahuanui no kahi a ka ahakaeia'ka a me KLawalloa e noho a koe hookahi iho la o Klila, ua huli la ē>ia a hoi pololei alctji*-la iiō lokcs o 'kela. halau anaL i ,ak,a ai i na'lii o na .«wai.elua,. ii me* K.ou e akoa"koa * : ana. - ' I hoi hou ana aku a KLila no a iaia i komo aku ai a noho ihd la ma kona wahi i noho mua ai, u-i niiau hookolo-' he mai 1* kekahi o na'in 'iaia nei j ika i ana' mai me keia nnu 1 olelo hookaau.

"Ea! Hao wale hoi keia hemo ana iho nei o ke alii opio o Kauai iwaho! I ko kakou nanea maikai wale iho nei no ka hoi, a o kou nalowale iho nei no ka ia. Hele aku nei pah i ko wahi kahu e po'ipo'i aama a loaa ka papai kii mai nei īa oe e hoi e mikole wahi paakai. Oli no nae ua alii cr Klmai, ua a.i wahi papai pA-pa no o Oahi like- ,J ae la n.i'lti \ pau e nonoho ana īloko o ui halau la. No ka loa o ua pos ahi nei o na Moku ekolu, ua au ae Ia kona mau maka ma o a ' maeinei o. loko o ka halau, a i ! kona ike ana aku i kekahi ka- | ma'liiwahme opio i ka noho mai j mahop«rloa o ka aha, ua pane ' ae la oia: ''lna hoi ha i loaa mai nei ka'u wahi hui-papai ina ua pono loa. O ka papai pa-pa no ka ono. , He liilii ia la, he m\kololohua nae kona i*o, ke nau īho hoi i kona mau wahi hu'i liilii he mokaekae mai hoi ka oukou-i kana mai!" a hu ae la ka aka o na mea a pau. Hoo-

—* - "*>v ' ' f kahi nae o na aliikane i hooin mai m'e keia xnau olelo: "He oiaio kela, e ke alii opio |0 ka lulu o. Waimahanalua, d mahana'no ka ai ana aku o na mea-ai i ka iho palua "aku o ka j ai a me ka i'a." IMo keia olelo a ia aliikane i kamailio mai ai, ua ku ae la kekahi kama'liiwahiae e noho anra mahope loa o ke anaina a kamailio mai la tne keia mau olelo hookaau o ka noeau a me k'a n*ni, oiai nae, eia ke anaina o na'lii ke akaak* nei. " "He mau olelo'oiaio a pololei >oa kela, aka DJ=e, i pumehana no na i ka loaa aku o ka mea nana e ou-. aku. Oka mahana no «' nau maikaiia a, wali kup:iTo e ka mea nana e pu-a aku pj iho hoi ke j kau oka mikip 1, ole 1 kana 1 mai ua me i he ono h mau-u o ka puu, he mehana mai hoi kau ! a i kana rnai_ Ke manao nea ! au, i maa a 1 maamaalea {kahi keiki o Kauai i ka pu-aia, jPehea oe, e hoi a? paha kaua i kauhale 1 kahi o ka a-i a me ka i'a i hiki ai la'u ke pu-a aku ia oe e kahi keiki o KLauai a maona? Ke manao no hoi ua kanaka, nanea maikāi hoi paha ka walea ana me lakou nei!" FJ hoomauia a.ku ana,-