Ka Holomua, Volume I, Number 27, 4 April 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Kal;.i'.i.u Oloi'\n\-Nui*Akī;a MAHELE ELUA. Hui o Kiia me kona mau kupuna ma ka moku o ke Keiki-a-Lua (Oahu nei)—Ka Holo &na o KLila—a—Moikeha no Xahiti. I keia wa i hu hou ae ai ka aka o ke anaina alii mai o a o, no keia nrau olelo hookaau a hoohali a keia kaikamahineal'i j 0 ka I-a kikiki o Waianae. A' ua akaaka pu ae no hoi o K.ila i no keia mau olelo hooni puuwai i a ua kama'Iiiwahine Ia, oia kana j 1 panai aku ai i ka haina no. kela enau olelo hooni a hoolale i; ke kumu o ka hana i na paahana a ke kaikamahine o ka ■ wai luupoo o Keawaula i ka; olelo ana aku: I "Nani wale 'hoi kau kono e ke kamaaina; he mea maikai io ( no ke kipa ana aku iloko o aa j hale o na kamaaina o kahi mea j poino wale no ma ia hooko ana ; aku e kipa kauhale, oia no eho pohaku i kauia maluna ae o ka puka e komo aku ai iloko o ka hale. Ina aole ia mea hooweHweli, ina ua hooko aku au i kaU kono e ke aliiwahine, hookahi no la hoi mea nana aku o ka pohu aku o ka malihini, i nei la kikiki o ka aina. ,!> Hoonsaha iki tho la ka Kila kamailio ana me ka huli ana aku a nana pono maluna o ke kama'liiwahine kamaaina e hele ae ana ma kekahi aoao o ka halau. T ua Kila nei i iko ai 1 ka nana mai o ua eueu hei o K.eawaula, ua fioomau hou aku la oia ] kana kamailio ana me keia mau olelo hoomakeaka: II Kekahi mea nr» hoi nana i hookuemi hope mai i ko'u noonoo, oia no hoomaopopo ana iho la he wa kauluwela aku keia i na waa mahhini, pela paha keia manu 1 kani iho nei, a no ka in; a, eia no kakou 1 ke ahiahi okoj, kani o mui nei na' manu hanai ahuhu (mna) a na kamaaina o keia aina. ' ra Kila nae 1 hoopuko ae ai i j kana mau huaolelo hope loa, oia ' no ka manawa a Kawaimaopulani i hoea mai ai ma kahi e ko ' koke loa ana i ka Kila wahi e ku nei, a pane maMa me ka leo oha o ka ulumahiehie: . "J2 kapae loa ae oe i kela mau noonoo kuhihewa e ke'iii o Kanai a hopu mai la oia i keka-

hi lima o Kila a huki aku la me ka hoomau ana mai i keia mau olelo me ke kuio a ulumahiehie o na manao: "O ka hele pu mai me a ? u no ko'u wahi papaihale ka mea e ike pono ai oe 1 ka oiaio o mea a'u i kamailio mua aku nei īmua ou e ka malihini ame keia anaina a pau. Ilaila aku no hoi oe e ike iho ai i na he pohaku io kekahi i hoaia i ke kaula miluna ae o ka ipuki o ko'u wihi pupupuhale, e hauie iho ai a hananee ke kikala o ua kanaka. O—ia! Haele mai kaua mai hookunana oe no lakou nei, na kamaaina no ia e imi aku i ko lakou mau mea e pono ai. O oe no kau e nana iho o ka mahhini. A hele io aku la o Kila me Kawaimaopulani, koe aku no nae ko ka mea kakau ike ana aku i ka pu-aia ana mai o kahi keiki o Kauai i na meaai ono a me ka ole. Nolaila, e huli ae ka kakou kamailio ana no ka Pahaahuanui misiona e hoi hou aku nei no kahi a Kila, kana moopuna e lualai mai la me na*lii maloko 0 ka halau, no ka mea, ua haalele aku kakou ia Pahaahuanui 1 kela helu aku nei, ua pau ka laua mau kuka aaa me Kawailoa, a e makankau ana oia no ka hoi ana mai e hui me Kila a e hoikeike aku hoi i na mea i hooholoia. I keia haalele ana iho a Pahaahuanu| i kahi a ka ahakanaka e akoakoa ana me Kawailoa ma ua kakahiaka la, ua hoi pololei aku la oia no ka halau a na'hi e walea ana me Kiia - ka lukou malihini oia mau la. Aka, ia*a nei e hookokoke aku ana e hiki aku i ka halau a na'lii ē walea ana, ua halawai aku la oia me Niuloahiki kon? hoahanau. Oiai, o ka eiwa keia. o na la a lakou i noho ai i ka JLa kikiki o Waianae, a i kekahi la ae e haalele iho ai ia laila a hoomau uku ma ka laua huakai aumoana Aka, ma keia halawai ana ;ie la u laua i hoike mai ai o Niuloahiki i kona manao kanalua i ka hiki in lakou ke haalek; ilio ia Waianae ma ia la i ka o!'*!') ana, inai: "Auhea oe e kuaana U.i makemake* loa^hoi^u^' 'ii /lohe' ana mai nei i ko makou }oc i nehinei aku la, o ko oiu i liope loa keia e walea īho ai i kct wela kikīki o keia aina, a au aku i ke kai. No ia lohe an i rt c pela ua hauoli ae la ka manuo ka manao nei Ia he pono, ei.i ka, e panee hou aku ana." "Heiha mai nei hoi ke A mai a wai mai nei hoi lohe ou e kuu pokii i paneo lum aku la o ka holo ana, Ua !• nuoha mai ke alii opio a kaua īa'u i keia po iho la, no ka hoomakaukau ana i ka waa a me na mea apau e pono ai i kaia ahiahi, no ka liuliu ana 'e holo aku i ka

wa e oili ae ai ka hoku hookele waa i keia wanaao iho. Pehea aku la hoi keia?" wahi a Pahaahuanui me ke ano pahaohao loa. "Auwe! Mai iaia ponoi no au i lohe mai la. O ka loaa ana tnai la no ia ia'u ma kela kauhale Ia e hoi mai ana. I ko maua halawai ana mai nei, ua niaau hoomaoe aku nei au no ko olua holo ana, o ko'u kau pu aku no ia a hoi aku e ike i ka ohana a me ko kaua ainahanau." wahi a Niuloahiki e kamailio mai la me na manao kaumaha jao keia houlolohi o ke alii opio. "A aia aku nei ua a!ii nei a kaua ihea? 1 ' i ninau aku 21 o Pah.3ahuanui. "O ke komj ana aku la no ia iloko o kela halau o na'lu o keia aina e walea nui mat la. Me he mea la, nona ke kumu o kela uwauwa a me kela hehe o ka aka a na'l'i e iehe ia aku Ia, nolaila, e hele oe e hui me k<j alii opio o kaua i akaki lea ..i ko kakou manawa e -holo aku ai ma keia huakai, a ke haliaha wale mai nei no ia'u, o ka h< j 'c ana no kt*ia pan hnu kakou t k hoi i ka aīn* o kak'"»u 'i k 1 <n wan? ana mai. ' X m"ai*nei n«j hoi n ' m:ika o kn haku alu k-iu , e wal'-:a mai la 1 ke kah ) -i Kauai, me he mea la e kon .' mai ana ia'u nana no i hooun i mai i ke keiki e im : mai 1 i k.\kakou i loaa n.i leanaki a i kamuaina hoi no k.x hoihoi an.i aku 1 ka moopuna a kuu?» 110 ka aina hanau " kaua, no ka īko ana i ke kupunawahine e walea mai Ia īa 'I'ahiLit.iiareare, a oia ka'u e haawi ae nei 1 ko'u mau hoomaikai palena ole no ka noonoo ana mai la no o ua haku nei o kaua no ka hookolo ana mai a loaa kaua a i ko kaua mau pokil aku.