Ka Holomua, Volume I, Number 29, 18 April 1914 — HE KAAO NO KE KEIKIALII AHUBARARA. A ME KE KUPUA MATANIOMAO O KA Mokupuni Huahine. [ARTICLE]

HE KAAO NO KE KEIKIALII AHUBARARA. A ME KE KUPUA MATANIOMAO O KA Mokupuni Huahine.

O tai jri 'tti a m , imdo

He Lffta mai «1,1 Muku m.llO K u I^lo ktsl, pule ma>.) I k-"la 3.'i kihiko loj. \ o ka mua lua h 11 o na la, i k.i wa o ka iani e.opiopi > ana e«o, ka wa hoi dkahi no a waih ) ak i o.a 1 kona pili maluna o ka ih hualala o ka moina, o ka honua hoi akahi no a opuu ae mai ka hohoau ae o na wai lipolipo i noho hoomiluia e ka pouli/ ka wa hoi a na keiki o ka hekih e paani puhenehene ana me na keiki a ka uwita 4 -ke au kupanaha hoi a na bsa noho anu o na welau e uwo maa ana i ko lakou īke ana mu i na lioia pio o na kaei e huia olapa ana, oiai na knhawai a me na muuwai e huai mau mai ana 1 ka waiu a me ka meh, o ua manu e lele i ka lewa, a o na i'a hoi e holo ana īloko o ka hohonu o na wai, ma ia wa o ka honua nei ua hooliloia na maūna a me na ululaau 1 mau home kahi e noh'o ai o na peke, n a menehune, na kino eep* a me ka puali i kapaia na kmoaka o ka* pouli ko'noele. O hiwapaa ke ao, a o hiwauli ka po. keia 'wa a au ae la ka honua nei, aia ma ka Mokupuni o Huahine, maJialo o ka upoho o kekahi pali kuhoho e hoohueiov-». ana e kekahī .waileie i" kapaia e keia lanui o "Wdiahuhuk); ' ma keia waoi he aa t i nui e lawa ai na kanaka tie ekolu tausani no ka noho ana; a o keia ana ola ka home mua loa 1 oih mai ai o na pua a mo na mamo uin mua 104 o ieeia mau M!okupunt(. Ho wahi makaikai uui ia keia s na maiihmi kipa mai a me na kamaaina pu 110 hoi o ka aiila. Aio_iie eluwi mau punawai nui me na wai aiai a huihui me he waihau la muloko o kc?Ja mau u.na no laua ka mamao he elua tausani eono haneri a me kanaha kapuai mai ka waha aku o keia ana. Ma kahi 'hoi o kanalima kapuai īloko mai keia mau punawai aku aia he ponaha puka nui o umiki-.mamahiku kapuai ke anawaena i puka loa aku iluna o ka piko o keia pali; a malaila e komo mai ai ka malamalama o ka ,La no ka hoopumehana ana ia loko o keia ana. Ma ka aoao akau o keia ana ? aneane ana i kona kahua wajna aia he kaulu nui o eha ka3,uai ke kiekie, kaiilkolu kapuai oa a he iwakalua lauia, a. i ka hoomaopopo iho me he la > keia kahi no ka noho ana, ea ai ana a me ka moe ana. He ma nui maoli no keia, a noha 101 ke kiekie he umikumamalina kapuail O keia ana ae la

oia kahi i noho ai o ke Alii Ninimau a' me kana Aliiwahine a na laua mai pua*!ii ekolu no lakou na inoa o Anutepo lea-mu-», & Haitairo ka lua, oka muli ao ks mea hoi aona kei-i oia no o Ahubarara. -O keia mau ahi a me ka laua mau keikī he mea nui a h? milimili 'iia na makaainana o Hua-h-ne, e lik-i no me ke ano o ko au o ki nohi'na o -ai'lii a oe!a ,no ke a. No ke ano o ka iioho m->kaai-nina ana ua mahele pono'a iloko 0 kela a me keia papa, a ma keia ano e maopopo ai k° ano a me ke kulana o kela a me keia makaainan* kiekie a haahaa o ka noho ana. Ma kekahi la e like me ka maū i ke aliiwahiae_,_ua oili mai ia 01 a mai ko lakou home alii -Tiai rio ka hele ana - «na ke kula no ka hanu ana i na ea huihui; a ;aia rna keia huakni ana ua iho la oia me ka ike x>!e ia o kana o ka hele ana a me he la hoi Ua hele aina o Pilali, Aole kaiiu e laka ai. # -E like me ka mau i ke alo alu ke kali ana a hoi akī?ke Aliiwahine alaila makaukau ka ai no ko lakou 'paina awakea, nnlaila, i ka hala ana o keia manawa aole ke Aliiwahine i hoi aku, nolaila, ua kuahauaia aku la na k io, na kuhikuhi 'puuone, na kaula a me na ra%kaainana no ka huh ana ī wahine.

No na anahulu ekolu keia huliia ana o ke A'iiwahine me ka looa ole, a ia wa i leauoha aku ai ke al'i i kona mau makaaīnaaa, na k lo loea o ka "aina, na kaula a me na kuhikuhi puu* one e akoakoa mai no ka hoike ana mai i'ka lakou ' maa maa i ike ai no ke Aliiwahine. Ma keia wa o ka akoakoa ana mai o na hulu makaainana mai kt:la a me keia pe'a o ka ua noi aku la ko'ln ia lakou e hoike mni 1 kahi e loaa ai o' ke Aliiwahme a rrie ka lakou mau ike e pili ana iaia. No keia l'eo alii ua ku mai la keknhi wahi makaainana haahaa loa a pane ma: la: <l Ē ke Aliil Ke īke nei au me ka hoohewahewa ole ua kailiia aku ke 'Aliiwahine e Apuaterama ke'lii o 'na eepa. O kona home a me kona aupuni aia no ia maluna o ka piko o kekahi mauna kiekie loa, he mauna hoi aia ke ku nei ma kekahi mokupuni mamao loa m>u kou Aupuni aku.nei. O ka aina keia o ka Iwikani i piha me na mea weliweli he nui. . Aole he manaolana ana no ka hiki ia kakou ke kaua aku iaia, .a no ka mea, he meja kino kupanaha loa oia, oiai, o kona ola aole ii>ri\6ko o kona kino pqnoi ino, . aka, ua hunaia kona olaS»a ma kekahi I wahi i ike olie ia e kekahi mea

e- ae koe wale ntp oia wale no. e ke'lii e 'lioonui i ka nooDoo a malia o lpda 110 ke kuhīkuhi e alakai aka ko kakou pono a pau. No keia mau olelo a keia wahi kanaka ua hookaumaha loa ia mai ke alii, a no iā m£a, ua hookuu aku la oia īa lakou a pau e hoi no ko lakou mau home iho, a* o ke y lir hoi a me kana mau ke>ki ua noonoo la lakou no ka haoa e hiki ai e leaa ke Aliiwahine.

<4 E h'u mau keiki- na pua'lii o keia mua aku, o'Huahme nei, ua īke ouk u ua hoopiliaikuia mai ko'u noonoo a kupouli no keia nalowale ana o ko oukou makuahine mai a kakou aku-, a mai kona ama aku nei no hoi; nolaila, ua lohe aku nei oukou i _kahi i laweia ai ko oukou makuahme a me ka mea nana oia i lawe aku; nolaila, eia ko'u manao īa oukou a pau. " Ia oe e kuu Amutepo, eia ko'u manao nou. Oiai, o oe ka hanau-kama mai ko maua mau pūhaka aku, nolaila, ua kaa aku maluna o kou mau poohiwi ke ko'iko'i-o ka hele ana aku e imi i ko oukou makuahine, a ke loaa oia ia oe, alaiia, o oe ka hoi ka hooiiina o ke Aupuni nei. Nolaila, e oe ia oe iho~me ka ai, ka wai a ae na pono o kau huakai imi makua; a ke haawi pu aku nei au ia ōe i elua taus ani kanaka no ka ukali pu ana ia oe m* kau huakai e kuu keiki. Maluna ou k* hooonaikai ana a kou makuakane nei, oiai oe ma kau huakai. 'K kuu keiki, kuu hana u-kama ano e v hele aku." , Ma keia leōena la a h ki i ke ke kakahiakānui ~ō kahi la'ae, ua makaukau iho la ka huakai a ua keikialii la/. īie mahina, he mau mahina a he na ekolu ka loihi o ka manawa a ke keikialii me kona poe kanaka, aole he wahi lono iki e pili ana no ke Aliiwahine a me kgna wahi i laweia akū ai, aole no he mea i ioheia aku e pili ana i keia aina kamahao a rne ke alii nona ua Aupuni la. . . Ma ke awakea o kekahi la o ka eha o na malama ma .keia huakai, ua hiki aku la ka lakou huakai maluna o kekahi mokupuni oneanea kanaka ole i uhi--•paaia e ke one mai kela a me keia pe ? a o ka aina. He kuakea wale no a pau mai ka ike a ka maka. Mahof>e iho o ko lakou hoomaha pokole ana ma kahakai no manawa ua hoeu ae la ua keikialii Ia no ka nee ana aku o ka lakou huakai no mua', a i ka hiki pono ana ae o ka La ( i ka 1010, aia na huna one ma kela a mp keia wahi o "ua aina la ua like ka wela me he palaoa j lawalu la iloko o- ka oma, a ma keia wahi i nalowale honua mai ai na koa o 'ua keikiulii Ia mai ka huina mai o elua laus.un a

hiki i ko lakou koe ana he kanahia wale no. No keia haawjna kupanaha i loaa ia ua lilosa i mea fiana' hookaumaha loa naai i ka ma.ua o o_ke keikialii no'korra mau .lioaheīe, a ulu pu mai la no hoi iloko\ ona v 'ka *iia~ ka'u a nie ka hopbhopo no lakou iho ka poe i koe ihar. Ua.hele ia'eia a me kona mau hoahele i koe iho k«la koena la a me ka po iho me ka poino o!e o kahi o ldkou a me ko lakou mau holoholona; a ma ke kakahiaka nui wale o kekahi la ae, ua hiki aku la lakou mawaho o Ka hu'a o kekahi ululaau, a ma keia wahi i hoomaha iho ai lakou no' ka paina ana a me ka hooluolu ana mamua o ko'lakou komo ana aku iloko o kexa tululaaa i maopopo ole ia lakou o kona mau hihipe'a a me kona mā.u palena. No ka nui mai o ko lakou pololi, nolaila, ua hoomaka iho la kela_ a me keia e ai *stia ka pono o ka pohu aka o loko, a ia lakou e ai ana ia _wa lakou i ike aku ai i kekahi -wahi kanaka uuku ua kanikoo na la e noho m'ai ana iluna *o kekahi wahi pohaku, aole no i mamao aku .ināi—kahi—aku—la lākou e ana. - He wahi kaoaka .uuku wale no keia non'a ke kiekie he hooleahi i-a me kona ohohina a me kona mau ulaiiumi kuakea e lihipaa ana i kona olohelohe a pan. Ua hookahaha nui loa ia mai ke kelkialii nāe kona mau hoa-t hele no keia wah'i 'kanaka, a ua kau mai la ka maka'u ame ka weli ia. iako'u ;_ak&,, no ka manawa wale no nae ua mao koke ae la ia mau noonoo atia o lakou meihe i H<iokikii la'" ha ka ua i Alanapo, I ka pehim e Ka oliu a uape ka nnhi-lp, Ua mu-o ka un via pohu kn jf^n. t I ke kuolooln r 11« U'aikdku, TJn hiki o k«'vi'i t> i halnla aku ai i a of*. la'a le» eb-\ a ki- <>le la i ka hu-la H'e eoai — No ka loaa paqe leo ole mai keia wahi elemakule kupanaha aku no kahi manawa, nolaila, ua kamailio aku la ke keikialii me keia mau huaolelo: "Maemae kou ola, e kuu kupunakane!" "Maemae no hoi kou ola kino e ke keikialii!" wahi a ka elemakule. "Ke naue nei kau huakaf nohea?" wahi hou a kā elemakule. <( Ke imi nei. au ia Apuaterama ke kupua a me kona Aujpuni,** wahi a ke keikialii, "Oia ka mea nana i lawe kolohe aku i kuu makuahine." "O ke alahele pololei keia au e hele ai," wahī a ka elemaku le, "Aka, aole nae paha oia e loaa ana ia oe?'* Aole i pau.