Ka Holomua, Volume I, Number 29, 18 April 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauia t ' K a-Lama-Kc-i-ke-Ac Kaahiki MAHELE VII KLa hoea ana o Mailekaluhea ma i Eluaihelani—Ke kii ana mai.o Keaniniulaokalani ia Hainakolo—Haalulu Kahiki, Oehuehu na Ale o ka Moana. (Hoomauia.) Mamuli o keia mau olelo hoohaehae a hoouluulu a Loheloa, aa pii ino ae la ka huhu ame ka inaina iloko o Haunakamaahala ke kamaeu piha ikaika o ka aina 0 Puleileho, a oia ka ua eueu Ia 1 hooniniu ae ai i kana laau me ka ikaika, a ua like ka niniu ana! o ua laau la me ka ane-makani ! iloko o ka poho lima o Hauna-1 kamaahala, a o na kanaka ame; na 'kauhale e ku kokoke mai ana j ua olepe ia aku la a hina ilalo,j a o na kanaka hoi e hiki ke ku ae iluna i ka wili ia e ka puahiohio. | 0 ka wa no ia i hemo mai ai; o ua laau nui hoomakua nei mai ka lima mai o Haunakamaahala i elike me ka huila makani, a ua | kaeaea ala i manaolanaka hauna laau e hoolana ai i ka! wai ke ola o kona hoa paio, oiaij ke pii ala ka e'a o ka lepo iluna ī ka hu'e ia e wiliau makani. : A o ka nee ana o uā laau ala,' aia no ia i ka hapalua like o ke kino o Loheloa, a he hana paa-. kiki loa' hoi ka hiki iaia ke alo, ae, oiai kela niniu poahi ame ke kau like o ka laau i ka hapalua 0 kona kiekie, aole e hiki iaia ke alu iho a kaa malalo, aole hoi ke lele ae maluna. 1 ka hemo ana mai o ua laau ( aia mai ka lima nnai o Hauna-| kamaahaU, ua hoopuka mai la. oia i na olelo kaena a kehakeha 1 ke kanaka opio: ' "O ka laau ia a ka ikaika, laoi uhane oe i Hawaii i kahi ou ! i hele mai ai. Kauwa make loa ' oe ia*u i na la, e Loheloa." ! I ke -kokoke ana mai nae o ua laau nei a Haunakamaahala, | oia no ka manawa i hooniniu ae: ai o Loheloa i kona kino m«* ke ] ano poai poepoe elike no me ka "wili atia o ka laau, a i ka pa! ana mai ua hamani koke ae la ka ikaika o ka hauna laau a Ha' unakamaahala, a o ka mea i ike j ia aku e hooniniu ia mai ana ua ,laau la ma ka poohiwi o Loheloa. Mai ka poohiwi aku ka lele ana a haule iloko o ke ai a pii ae la kekuhi waipuilnni ika.ika i ku li:wa. Ua manao loa o Hauoukainaahala ua rrrake o Loheloa i ka laau ana i pahu mai ai, oiai

ke wili ala ka puahiohio me ke e'a o ka lepo īluna, aka, 1 ka mao ada ae, ua ike koke mai Ia āna. kupueu nei i ke ku aku o a enemi ke ke'ki pukonakoa Owakailunaikeaouli, ka i īkaika o Hawaii Nui Akea, aoe i kana ma' kona piha kuaki ame ka huhu. Aka/ he wai aūau ia no tia keiki o Hawaii, ua hiki ke alo ia na hauna laau mniu poai o la ano ma ka moe ana ilalo, a i ole, hopu paha a pale elike me ka mea ī manaoia. 0 ka inoa oĪ3 ai i ko Kawaii poe ike, o "Wili ka Puahiohio," me ka hu'a o ka malo e pale ai. A ia wa i hapai ae ai o Loheloa i ka waa nui ona īluna a hoo niniu ae la me ka me ka pane ana aku ia Haunakamaahala: "Pau ka hana a ka'leho, aoe 1 eha kuu ili. Hala mai la ko laau ia'u ke aka iki, oki loa aku oe he aka nui, he kino nui, aoe e hala kuu laau ia oe, hookahi no ia hao ana kapalulu i kopiko, huea pu ko loko iwaho a ahu iloko o ke kai i mea hamu naua i'a liilli. O—ia, paa ia mai kuu laau." 0 ka lele " palamimo aku la no ia o ka waa o Lōheloa mai kona lima aku me ka ikaikaloa, a mamua o ka liiki ana i ua Ha unakaniaanala nei ke hana inai i kekahi mea e pakele ai mai ka tx.ake aku e hele aku la e halawai pu me ia, ua kapalulu aku la ka, laau a Loheloa mamuao piko a lele liilii ana na apanapana o ke kino o Haunakamaahala me ke puhiia e ka makani puahiohio a haule iloko o ke kai. O ka make loa iho la no ia "o ua kupua nei o ka aina o Puleileho. 1 ka pa ana aku nae o keia mau apanapana kino i ke kai, o ka manawa no ia i kahuii ae ai a līlo i mau pupu leho ame na ano pupu like ole, a hoomaka mai la ko lakou oni ana iloko o ke kai me ka manao o lele kau-i pualu tnai m-iluna o Lohe|oa, aka, ua Loaa koke mai la uamau pupu leho nei i na kino i'a hu-muhumu-nukunuku-a-puaa o Puaahiwalani a pau loa i ka ai a puaa ia. He mapawa pokolu, ua pau loa ae la na leho ame na pupu i pili aku i kk nuku o Puaahiwalani i ka ola'o ia a pohapoha ana iloko o ka waha i ka hoowali ia e na papaniho o na kino lau o ua puaa kaeaea nei o Hawan. J A pau loa ae la nohoi na hunahuna apau o ke kmo o Haunakamaahala ia Puaahiwalani i ka moni ia. O ke poo nae, aia i ka lewa kahi i niniu hele ai me ka maopopo' ole o kahi e haule aku ai. 7 Jc okuo, rnv i Iv;j vr,i. l pu(ihu liilii ai o ll,«u),4ymaahala i ka hauna )a;iu puknnī h k<i ikaiku o "Waipio, mai ia jwa mai ke ku anao kapiheuwa a na'lii axn'- na makaainana o

Kuaihelani. O Mailehaiw.ile rna hoi, ua holo mai la lakou a hom mai la i ka makualeme ia Loheloa, me ka h:olo īho o na waimaka rha ko l.ikou mau papalma no ke aloha ī ka makuakane, no ka alo ana 1 ke ehuehu o na ai awahia a ke k maka ikailia a kupua hoi o k-i aih-=* o" Pululeileho. ■- j I nti wa ana alii ame na m*. kaainana o Kuaihelani ue- e uwa ua kau ae la o kona hna iluna me ka papa ~na <Aku ia lakou, emu ka leo, oīai he olelo kana 1 makemake ai e hoopuka s;ku īmu* o lakou. A i ka meha ana iho o ka leo o na mea apau, o ka wa ia a Leheloa j pane aku ai: "Auhea oukou apay, e aa alii ame na makamaka o'Kuaihelani nei Ua make kuu hoa paio, ehke me ka s u i kehakeha mua aku <-ti īmua o kakou npau, nolailc«, apopo; mahope iho o ka haalele ana īho o kuu keiki oia u lN.ecininiulaoka!ani i aina hanau nei, e haalele iho aī au īa nei a hoLo aku e makaikai i ka mimilo nui o Moanawaikeoo, kahi a na kupua ikaika i noho ai. A o ka'u e hoike ae rna keia wahi,.oia keia: E hoao ana no ko Kluaihfelani nei alii opio me ko Hawaii kama'liiweihine opio, oia o īiainakolo, aka, e mawehe ana nae ka pili a ke kane ame ka wahine i KLaaihelani nei. (Aolk I PAU.)