Ka Holomua, Volume I, Number 30, 25 April 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauia l K v-Hm v-ICt*-i-KK-At K \ \H1KI

MAHĒLE VII 321a hoea ana o JVlailekaluhea ma i Kuaihelani—j-Ke kii ana mai o KeaniniulaoEealani ia "Hainakolo—Haalulu Ka- - hiki, Oehuehu na Ale o ka Moana;

(Hoomauia.) i "Ae; e lilo ana o Keaniniula-] okalani i ka wahine e," wahi a I-oheloa me ka hoomau ana mai; • <c a o Hainakolo hoi, ka hiapo o| nei poe kalkamahine u'i apau a' oukou e ike mai neī, e naauauwa 1 ana oia i ke aloha o ke kane, a| no ia kumu e wehe ana oia i ke' kapu mai iaia ae. Hemo ke ka- ; pu ai, ke kapu i'a, ke kapu' hale āme na kapu apau, oia no ke' ku āna mai o ka ai noa ma keia hope aku ma K.ahoupo-a-KLane. A ia oe e Hiilei, kuu kaikuahine; e hoolohe mai i ka leo o v kou 1 pokii kaikunane nei, a oia keia: "**Aohe au e makawelawela i ke keikikane a kaua, ke lilo aku i keka±ri u'i okoa aku, oiai o'ka nohona ana iho la no ia o na'hi mai kahiko mai, o ka lilo i ka purli kauoha a na kupuna. He ai'hōoili hoi paha ia mai o lilo. HEmi, he ai kuli, he mumu ka olelo. - Nolaila, aohe a'u mea i koe e olelo'hou ai ma keia wahi." I ka pau ana o na olelo a Loheloa, ua huli hoi aku la na poe apau, na'lii ame na makaainana 110 ko lakou mau wahi. Hoi aku la nohoi o Kaulawena me Hiilei kana wahine ame na kaikamahine. A o Loheloa hoi, noho iho la no ia me Puaahiwalani no ka hana hou ana a paa na iako ame ke atna o ka wa r \. A i ka paa ana, ua hapai ae la no o Loheloa i ua waa nei a hoihoi aku la i kahakai, a o ka hoe hoi a laua ia Puaahiwalani. A waiho ka waa o Halaualiīokamokū i kahakai, kauoha iho la no o Loheloa ia Puaahiwalani e kiai 1 ua waa nei o laua. A ma ka wa a Loheloa i haalele iho ai i ua wahi paaa nei, ua kahea iho la'oia: "E Puaahiwalani—e! " A hu ae la nohoi u:i wahi puaā 'nei, alaila, olelo iho la o X,oheloa: "Apopo paha auanei haaleleau ia oe a au hookahi aku i ke kai -loa> A nou hoi ea, ua lohe mai nei no orj i lea'u mau oia hoi e helri oe e nial'ail : . paemoku apau o X.;ihil-1, r\ kau moku no hoi e hoohihi ai i ke palahalaha maikai, noho ukii nohoi oe ilaila e nuu ai a l;iwa ko makemake, a i pau ae nohoi

kou hoihoi 1 ko laila m •" nia, alaiia hoi po iki I,a i a ~ nau e haupa a'i i ko ono. Nolaila, p nohn oe e ki.n i ka w'aa o kriua, a e hoi ae au. Na ka la^' apop il* hoike m.-«x 1 k-i mp-a oīaio ro k-.iua kaawale arr-e ka ole." Alnla, haalele iho Ii Loheloa i ke kan'ana waa on i a hoi aku l*a no ka-ihale. I.n.i nohoi a hoea 1 ka hale o kt kaikuahme, ua makaukau kx lakou mea a haule ,ho U keia a hookahi ka ai pu ana me ke kaikuahin®, ke kaikoeke ume na kaikamahme malihini. Oiai lakou nei e ai ana, ia wa i pane mai ai o Hiilei 1 ke kaikunane ia, Loheloa, i Wa olelo ana mai: "Keu hoi kau o ka olelo kupanaha e ke kaikunane, i pane mai nei imua o ke eekea ' nei Ia īho la." '-O ka - oielo hea ia?' 1 i nuiau aku ai o - Loheloa i ke kuikuahine. Paxie mai Ya nohoi 4ce kaikua-

hine oHiiiei: <c O ko olelo ana ae nohoi paha i ka haalele o ke keikikane a kakou i ke kaikamahine nohoi a kakou, oia o Hainakolo. Heaha* hor auanei ke kumu e haalele ai keia keiki a kakou i kona kaikuahine, oiai o laua nohoi ia., o ka mua a me ka muli." Ia wa panē akū la o Loheloa: "Aohe na'u ia mau olelo, aka, na ko lakou mau i ka po i hoike mai ia*u ia mau mea.

no oe e kuu ko=-i,waiap a ko iloko ko ka moana, a peha no ano o ko kakou noho arvta, ke ko ke au eleele o ke kanaka īloko iho ona, alaīla e mau ana mea hookahi; aka, i ko ke au iwaho, alaīla e lilo ana oia i ke ati a. ka hewahewa. Aole anei pela?" TvTo keia mau olelo a Loheloa, kulou iho la ke poo o Hiilei ilalo, kulu iho la kona mau waimaka no ke aloha. i ka hua ī hemo moiluko aku o kuna puhak,i, oia nohoi kanu keiki o Kef amniulaokalan j, a .ilohn pu ac la nohoi ia no k« kaikamaliine j hiialo a kona hanau inua, oia j o Hninakolo. j I~le oiaio, eko ana keia mau olelo a Loheloa. JK hoea mai ana ka wa ma keia mua aku o ka nee ana o keia moolelo, e ike ai ka.ua i ko Keanimulaokalani lilo ana i ke kaikain<ihine a M!akaliinuikviakawaiea, oia hoi o Hapaimemeue, * linaluleia o līeunakolo. I A. no keia haalele ana o Ke- | aniniulaokalani u Ilainakolo, oia ke kumu o ko Haiaakolo . aaia ana a lilo maoli >m" i wahi- , nepule ole i oia 0 I f '^ rt ' ' ' |; > -- 1 '■ t~ -j,nJ.IO:«. Ihi -i .. m-iopop.. ■'uo. Anu kvj., h.i.Li-M.i ati;i e r f -aninjul,jokriJ.mi i }j<ji rnai ai oia uxo kaiia keiki inae H,cirna« i Hawaii nei

t " r Nu'aii»., la po ih(s, cji;i hoi ka po 1 make ai oHaunakama..hal>i ia L,(.iheloa a ao, se, u?i ku'i ka hekili a olapa ka uwila, naueue ka honua 1 ka okr*i, * paa ka aina o Kuaihelani i ka na lei kokoula, kaikoo kd 'noana hiolo ka uaj a pa nohoi n.* kikiao rri,.k-3r!i īkaik''. A oiai keia ino nu: e holapu ana mai o a 0,, o ka e kahe! ana ka wai-nla tifc; ka" wui-keai ma na eawa, e huea ana i piha-a moewai o ka uka w. o-, kele', aia no na ke momoku la no ka haieilii o liiilei ame Kaulawena no ka īke hhi aku 1 ko lakou haku ahi opio, Ua makaukau hoi ki hale o na makua o ua a!ii opio nei', ua ku na kahih hoano a hoalii kapu i ka nuu o loko, ei hoonohonoho pono la na iiani ame kahiko hoohiwahiw-i )pju o kela ame keia ano. E noho ana n . kahuna me k i ana 1 k ; j p'ule o Keaniniulaokalam. ka in.o e holapu ana iloko o ka wa pokole aia hoi, ua malie ae la ua īno nui nei, hohola ka la'i papuhea maikai maluna o ka aina, kalae maikai ae hoi ka ponaha a ikeia aku la ka la'ila'i maikai mai o iea la opiopio o ua kakahiaka nei, a. q ka wa ia i o iho ai he mau anuenue he umikumamalima mailuna iho oka lani. O

keia mau anuenue, oia iio ke ko-ko a Makaliinuikuaka-waiea. A o ka wa ia i ikeia aku ai kekahi ao olinolino e punohu ana iwaena' b ua mau anuenue nei. Aia iloko o keia punohu ao olinolino kahi i hiiia ai o Keani- : niulaokalani. Aole e hiki aku i ka maka o ke kanaka ke ike j aku iaia. O ka hele ia o ua ao j olino nei a kau ana ma. ke alo o | ka hale o HūLei ma. I ka īke ana mai o Hiilei 1 ke kau pono aku a ke ao olinoI lmo ī ke alo o ka hale iwaena ponoi o na wawae anuenue he

' uniikumainalimn f* h«hi pono ana i ka paepaei kapu o ka halo o k<j £liilei uwe' mai la no *a a hea meii la i ka moa o ke keiki: Q> e )ii e Ki anini nl-iokalniu ktn> h>i Ka ku knmaliiio 1 nii ihelani lle niin' iiii l< n. nin knn ,m ii > nlei wahine o Whluiu' pnli o nHmnknii Ao 1 ° Ua ' u () ki j kn a . o k o n] 1 > n(> muiī' ko al'i »■ knn W-i 1 t Ihi .iu 1 Ke nlohn cvi n "kuu lenn.a 1 .I*' kuiui' ho— 1! Ioi 1 nxi e, I Ci;t nti ipo kaiknnhino 011 ' Ai.he n«c lākon ht; inuli he miiu no 0 Hiiia ko niaknu mui», k«a]>a wah* akn i>r» j»okii Hnniiu kat?iii u l<ik»/ii, h.nnau tiu o »5e e kun niohu Komo» niai ka h:ile o k» makua Kih o ivrail eka 1 uhea. M » ilepo ba h» <ti»e Mmlehaiwnle Rkl pb h'u, kt> innkn.i o l\oho--1 oa . l'mii p liak u1 i nm maiiiin nnui.mo na kuiihiwi, 1 kn ik iikn o (j]u",.t Fiir ko ti)nkiijv Komo m m 110--1 Kt> 11 «f ihu ko lunui ia op , A"vu- kuii kiuon. kuu l»m hnalo 1 11 no rei o Kniilawonn ula k;uwka iiiaikai o Kc.uiinif Li l h ok ;t l :iru m:tluni ou mnu niHkua ICih na. knikuahine ou Koaio luhi ho —1, I kh niai la "lokoū nei īa oe 1 i<tne oe ©• K<?ani»iulaokfilani I wnhine o Hainakolo O ka %Vahjyi® enoe ia