Ka Holomua, Volume I, Number 32, 9 May 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

H\ 1 u » l* Ol.OI» V V\-Xl 7-AKP v ELUA. H >ji o KiU me kona mau kupuna m i k i moku o ko K.eiki-a-Lih (Oahu nei )--Ka Holo /inH o Kila—a—Moike-" ha -no Tahm.

I ka hnla ana ae o kekahi manawa o kona nana ana ma o a maanei, ua pa'ipa'i ae la oia ma ke kumuniu e ku ana me ka ana iho-" ka hale i Kumu-o-ka-aha! B hoi aku oe i ka aluka, a owau aku malailai*' Emoole ua nalo aku la ua knmuniu nei no kahi a ka nui a me ka lehulehu o na kumuniu e ku ana mauka ka" hale e ku ana. Me ka hikiwawe loa no hoi o Nmloahiki i hoololi ae ai i kona kino kanaka a i ke kumuniu, a ku iho la ma kahi o ke kumuniu mua he kumuniu loihi, ua hele kona welelau a komo iloko o na aouli, ua poeleele iho i kela manawa, ke ku la oia ma ka makaala loa. > -Aole i 'lml"hi-'thtr"kera"" ku ana a ua Nmloahiki (kumuniu) nei me ka makaala mau, ua īke īho la oia. i ka oili ana ae o ua īCawailoa nei a hele tmi la a ku īho Ia ma ke kala o ka hale; a ma kahi ē kokoke ana i kahi a ke kumuniu hookalakupua e ku nei. laia e ku ana malaila, aia kona mau maka ke nana la ma o a maanei, ina paha he mau kanaka kekahi e nāna mai ana iaia. I kona ike ana' aohe k īnaka maalo mai i 'kela manawa, ua pane ae la oia me ka leo kaena a piha hooio nui wale: u iCe nanea la 0-2 e KLaulua me kahi keiki paehewa o ka hele ana mai i Oahu nei e hookelakela ai, me ko olua manao mai o Kawailoa-i-ka-poh-o-Lo koea ka olua luahi o ka la apopo. E ahu iho ana ka hoka ia olua ke ala ae i ke kakahiaka 0 ka olua meae ike a@-o -ke ku mai o ka.Paekii i ka paeopua, nolaila, eia ke keiki o ka uhiwai ke hoi neil" I keia wa a Kawailoa e kamailio nei i keia ma\i olelo ke helelei iho la na kulupakaua, me ke kokolo ana mai o ka ohu mai luna mai o KLaala. laia i hoopuka ae ai i na mapuna olelo hope', ua loli ae la kona kino 1 manu Pueo a lele ae la iluna!

Eia no nae o Niuioahiki (kuke lohe nei i keia mau otelo a pau, me ka liuliu pu ana i kona mau l*kS heohnna no ka manawa o ka hanmo na keiki o laoa. 0 na lako hoohana a ke keiki Xahiti i hoomakaukau Eii, oia na upena-nae hook?ihi lau i hanaia me ke kauJa ah-a. (Ua oleliia o u upeia ka ka mei i loaa a kela tn°a e iike me k? iluna o ke'a <-i me kei i m^- "> l<e kuma o na h^-niu.) 1 u i K-ivvai!r>a (Pu°o) nei i le e ae ai * kiekie iluni me kon i hoom?ODOpc> o'e ae, aia aku kona make ' iluna kahi ii noho mai ai, ua hoolai iho la o'a no ki nann i kahi a Humu e kau ana iloko o na ao polohiwa o ka lewa. 2STo kon* nele ua hoomaū hou aku la oia i ka lele ana I ka huli ana ae o ke K.au, ua ike ak-3 la oia i ka oili ana mai o ua Humu Choku) nei ma ke Kukyj.u Hikina, nolaila, ua hoolai iho la oia me ka manao e kakali malaila a kokoke mai, alaila, lele loa aku a komo ilalla. la?a nae e lele la a hoolai iho me kela noonoo iloko ona, ke maopopo wale la no ia Niuloāiiki:' I ua Pueo (Klawailoa) nei e hoolai nei e hoolai ana me ka nana hoomau ana ilalo " me na manao pahenehene no Kaulua ma, eia o Niuloahiki (kumuniu) ke *hōomohala nei I kona lala me ka uhola ana i kana upena-nae maluna ae o ua manu maka nunui hoanoano nei. I kona ike ana ua komo loa kana pio īwaenakonu, ua hoo-' kuu iho la oia i na aiihi ilalo me kekahi o koaa mau aha (lala) e huki ana ilalo. I na lala o ua Niuloahiki nei e hoopuni ae ana, ua ike ae Ia ua Fu,eo nei ī ka pouli o ka lewa a puni, aka, ua manao iho la oia, he pouli ao ua paha' ia e nee ae nei, oiai, aia no na kulu pakaua hilii ke helelei mau la. Mamua nae o ka hiki ana i ua Pueo hookalakupua la ke' hoomaopopo ae i kona p e [ hookokoke mai la; ua p f ia ae la joia i ka pulikiia e ki upeni j hookalakupua, a pili una u«i j Pueo hookalakupua nei i ke kumuniu. I ua Pueo nei i īke ai i kona pilikia t ua hoomaka ae la oia e hoike i kona ikaika ma ka oni ana i o a ianei. He hoononoho wale no nae ka na lala o ua Niuloahiki nei he hooholuholu ana i kona mau lalaa, I ka ike ana iho o ua Pueo; nei i kona pilikia, ua hoomakaj ae la oia e haehae i ua upena nei, me kona hoololiioli mau ana i kona mau kino lehulehu ( | a hiki i kona loli loā ana ae i kona kino kanaka e like me mamua. « I' kona ike ana iho i j ka hiki ole i kona ikaika ke hoo nahoa ae, ua haawipio' mai la

oia malalo o kona mea nana i hopu īho la, nolaila, i ko Niuloahiki ike ana iho ua oia maluna o Klawailoa, ua haawi iho la oia i ka hoailona i wahi e maopopo ai ia Pahaahuanui kona pokii. ~ Oiai o Pahaahuanui i ala ae ai mai kona hiamoe ana, ua lohe ae Ia oia i ke kani, kuipakolu ana iho o ka hekili, oia kana i hooho ae ai me ka leo nui a hauoli: "A-ha-ha! Ka ua hana liilii." Ua holo koke aku la oia iwaqie ke kahea a kukala ana ae me ka leo nuī: u %*t r Auhea olua e o'u mau E^aku-lani—e! Ūa paa mai la kahi rnoo hoonahoa o Lokoea ae Aia a malamalama ae, ' hele aku kakou e nana!" j "Aje," wahi a Kaulua. I kela manawa a ka Pueo i īke iho ai 1 k'a hiki ole 1 koaa ikaika ke hoaano ae i ka i nae a Ninloahiki, oid ka ui Ka-1 wailoa nei i olelo ae ai: "JNTui no ka hoi ka ikaika! E raanao ana hoi au owiu ka oi, eia ka hoi ka ikaika i oi aku ma mua o ko'u ikaika. Owai la hoi keia eu a ka ikaika nui wale?" | Iloko o kela wa i nana ae ai ua Kawailoa nei i kona wahi ē paa nei. ike ae la oia aia oia iloko o ka aha-niu, a komo mai la na hoomanao ana iloko ona no ka īnoa Nmloahiki, mamuli o kona ike ana īho aia no ke kumu o keia niu īlalo o ka honua kahi i ku ai ma ka hakala no o ka hale ana i noho ai. Nolaila-, me lea leo nawali o ka hoomalimali e uwalo aku ana no kona ola i na aeia iho ana: alii o Tahititaiareare —e! E ola au ia oe e pono ai, no ka mea, aohe hewa a ke ' keiki ehukai o Ahualaka i hana aku ai ia oe. O kaua hoa'lii no keia, e aloha mai!" I kela wa i kiei iho ai ke poo o ua Niuloahiki nei mai loko ' mai o kekahi aolauniu, a pane iho la no kana noi:

"Auhea oe e ua keiki auau ehukai nei o' Ahualaka. I hewa no ia oe i ka lele mua. Iko hooulu i ka la inol A laa ko poino la, ke aTāwiki mai nei nae ~ko waha i ke noi mai; e--ola oe!" - , - - "Nolaila, i lohe hou mai aohe o*u kuleana ma ia mea. 0 ko'u kuleana wale no i kena ia mai nei e ko hoa i papa lealea 1 nehinei aku la, e kii mai e hopu ia oa no ko holo malu mai lalo mai o ka honua, ms kou manao. paha, pela iho la oe e pakele af. Nolaila, ea, hoa kaua ilalo imua o ko hoa lealea. IM-ana e hookuu mai a nana _e hoole mai. Iloko o kela wa. ua hoao- hou--35 la ua KLawailoa net me kona īkiika a pau e hemo, he ole nae ka mahinu ae, a noho ana ma kae o ka imu. - -īnr hiki ~ana~ nei ī kahi o ka imju i hoomakaukāuia ai, ua hoonoho iho la ua Niuloaniki nei i kona kino kumaniu e paa a paa, a e kiai i ka laua pio; a-hpi aku la oia no ko laua hale i noho ai me Pahaahuanut kona hoahanau. laia i hiki aku aku ai i kauhale, ua hala aku kon* pokii no ka'hale o ko Laua haku e hoike a» i k* nuhou hauoli, e like me ka kakou i ike ae nei I ka hiki ana nae oPahaahua nui i ka hale ako laua' haku e noho ana a me ke alii kamaaina, a e unonoho mai ana iloko oia kakahiaka nui poeleele, mamuli o ka puiwa i keia hekili kupanaha o ka wanaao. O keia hekili hoala hiamoe ka laua e kamailio ana a lohe mai ai i ke kukala hele aku o Paaihuanui** i ka paa o Kawai'oa, a oia ka Kaulua i olelo aku i kona hoa oia kakahiaka nui poniponi. E loaa no ka Buke Moolelo Ka Nani o ka Home ma ko makou keena nei, he 15 keneta o ke kope 50 keneta o ka mahina- £. hoopuka ia ana i na kakahia— ka nui Poaono"apau.