Ka Holomua, Volume I, Number 32, 9 May 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauia e Ka-Lama-Kc-i-ke-Au KL.a.ahiki

MAHELE VII 3£2a hoea ana o Mailekaluhea ma ī Kuaihelani—Ke kii anamai o Keaniniulaokalani ia Hainakolo—Haalulu Ka— hiki, Oehuehu na Ale o ka Moana.

(Hoomauia.) Alaila, ninau hou mai la no | ua jeujeu nei_Q Kuaihelani i kaj makuahine ma ka olelo anamai:: f Tna ana kona u'i?" Pane mai la nohoi o Hnlei:, "O ka u'i o kou kaikuahine —o Hainakolo, ua like ka ula weo' 0 -kona mau papalina me ko ka opuu mai'a lele maikai, a o ka memele o kona ili ehke me ka* memele o ka lau-i pala; a o ka lamalama o kona mau helehelena, ua like me ke kukuna opiopio o ka L-a i ke kakahiaka nui. 1 <4 U , i io no kuu kaikuahine;" wahi a ua Keaniniulaokalani nei 1 pane ae aā me ka hoomau ana mai: "O ka wahine ia e makepono ai keia 'mau iwi o ka au ana aku o ke kai loa. Ue boi-paha ilihilīhi mai i ko'u." i ka no ia i ble!o, mai ai o Loheloa: "Ae; o ka' wahine ia au 'e kii aku ai nau e! like me ka makemake 6 ko ku- 1 punakane o Kuwahailo. I keia la no oe e kau ai iluna o ka waa a haalele Kluaihelani nei, nolaila aohe -olelo ī koe a kou maku'a e olelo hou aku ai ia oe; eia wale no e makaukau oe, e paipai na aama, e liulīu na hoewaa, aia ka waa ua lana i ke kai ua lako i na mea apau. A ī hele oe e kuu k«?iki ī ka moana wehiwehi hanupanupa, alaila, eia kou hoahele o kuu wahi puaa t nei. O oc ma ka waa, o ianei ma ke kai Uuele nohoi olua. a ko īeuuii wahi e makennake ai e hookuu hookahi aku iu oo e hele, a hele keia i =>lahele okoa,' aia ruj īaia; aka hoi, i makemake,„loa no„kfc;iA e. uhael<s,pu olua a pae i ky moku o Lononuiakea, he maikai loa hoi ia. Aia no nae ja i ka olua hele ana." "lieaha la auanci_ hoi?' 1 hou a Keaniani i pane māi ai. hele ko'u. ' Nolaāla, e hatu oukou a nui ka ai na makou, pela ka ī'a, ka waij oiai he alahele loihi keia e hele aku ai. 7 ' Pjelo mai la o Loheloa i ke keiKi: "Aohe au ai, aohe i'a au e kuu keiki e hele ai. ' Ai aku kou poloh ai i kahi o ko wahine kaikuahine. ,Aia ilaīla ka ai ono, o ka opae inahikihiki aia no ilaila; o ka hoi'o wai nui pakelokelo o ke kuahiwii aia no ilail a; o ka opihi koele piko nui

aia no ilaila;ka oopu pakelo i ka waha, aia no īlaila;. o ka lirm\ lipalawai kaohi puu, aia no o na ono no apau, aia no ilaila ' Lalau ka akau miki ka hema, a hoonuu ana oe e kuu keiki & lawa ko mnkemake. Ai no a! kau, mam=i a pu-a, o ka ileaika' ke hana a nui. O ka'u wale ne e olelo aku ai i? oe e kuu keiki,' hanaia ka ui a lawa pono niaj kou aoao, o ike ole oe i ka Ui; ! lani ihikapu laahia o Waipio i heh* ika noe.- Kjiana mai auanei'kela, aole i lihi launa aku kou ui ame ka nani i kona, pa mai oe i ka leo he mea hilahiia e eha ai kou naau. A i hai aku au ia oe, aole e haalele ka La o

nei Ia i ka ilikaī,~pae ko waa i Hawaii-nui-Klu?uli, o Waipio ka aīna. "Ano na luaui ou e uwe ai ;a , oe, pela na'lii ame na makaa:- 1 *iana oka aina. A i kou ana e kuu keiki ma keiahuakai, 1 ea; aohe eu, aohe kupua, aohe' ahi-kanana, aohe ikaika o kcj kai o lalo, a maluna o ke kfi,' iloko o ka lewa a maluna o ka ili o ka honua e pā*i i kou poo. Aole akahi, alua, akolu." Pau ka olelo ana a Loheloa i ke keikī, ia wa huli ae la oia a olelo aku ha. ia Hiilei ame Kaulawena, a pela hoi ne.e na kaikamahine ia Maīlekaluhea ma a me nui ko'īko'i e noho> r ana iloko o ka halEiu ia wa. ■ **Auhea olua ena mea ,ke alti ame oe hoi e ' kahu hanai ame oukou e na/kaā- | kuahine o ke alii, tia alii o Kuaihelani nei ame na makaamana na lakou ke ,alii e hele nei i Hawaii o Lononuiakea, eia ko oukou wa e haawi ai i *-ko oukou aloha i ke alii. E ike oukou

iaia a au aku oia i ke oiai, aohe wa hou e kali ai ko ke alii hele _ elike me ka makemake o ke kupunakane o kakou o Kuwahailo." O ka wa no ia i 010 ne ka pihe ywe a na makua o Keanit niulaokalani, nn kaikuahiiui ona ar7ie ko ke apau. A pau ka uwe anti, o ka wn no t ku ,aeai o L.cj}it,'loa a puki ~ku la , īw.ho o ka halau a helc> aleu la ' a mri kahi a na. kanaku e kall ' mai aaa i ke alii opio, vt wa oia 1 1 leukala aku <ii imua o l.iliou i ' ka olelo ana aku: , "P uhea oukou e na kahu alii lo Kuaihelani nc*i, o ko oukou wa keīa e ik<*_ai i ke ia K-eanimulaok.ihmi no ka' 'manaJ wa pokole; a au aku oia 1 ):'t* kai no ka ama o Kanc»huri:'rrj(jku. ' ( I2 nee mai oukou no kaln ;i'u e !ku nei, a. malaila oukou c ,k e ai ::iaia." . I O ka manawa no in o na rnca apau i nee mai ai a hik] makahi i a Loheloa e ku ana. IJ H like i ka mamao oia wahi mai ka hai lealii aku me ka iwalua anana. i I nei wa i hoi mai ai o Lohe- • loa a komo iloko o ka halealii. i Ua makaukau ka huakui alii no

k.i puka atia iwaho. O' Keamniulaokalani iwaenakonu o ka Jaha ahi e ku pu ana me kona 1 poe kaikuahine. Ona makua 'alii mai ame ke kahu hanai, he ekolu Ukou. O na alii nohoi I mahepe a ma na aoao me na ' kahiii nunui axxie na kahih līihi, a he keu aka ihiihi ame k-i īhhia ke-ike aku. A ku o Loheloa ma ka nuu, o kona huli mai la no ia i kahi a na alii ame na kanaka 'e ku ana, a kahea mai: "Klapu—o —e- —moe! Eapu—o—e 2 —rnoe!! Kapu—o- «a-—moelll, Moe iho la r iia mea apau ilalo na alo. A o ka wa ia i puka maūai' ka huakai aiii a ku iho la ma ka pae humu. Aia wa kahea hou no Loheloa: K ala e Kahikiki ! E ala e moei Ē ala ke Koolau! E ala e Kona! "Kulīa. 1 ke apaspaa nuu, Ike apaapaa lanii Ē ala! E ala 6 Kanamu' H ala e Ka-. a?wa! E ike i ka wohi abi, ia Keanir.iulaokala.ii! J E, ala! Ua noa." ■Aole i paif,