Ka Holomua, Volume I, Number 36, 6 June 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO

KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

K\-L\.M\-Kr-i-Kr.-.Ai K \auiki MAKELE VII SZa hoea ana o Mailekaluhea ma 1 Kuaihelani—KLe kii ana mat o Keaniniulaokalani ia Hainakolo—HiaaKilu KLahiki, Oehuehu na Ale o ka Moana Ua hoike aku nohoi laua īaia na mea apau e ana la Loheloa ame Hiilei ame na pokii kaikama ona, oia o Mailepakaha ma. E laa ka hakaka ana o Loheloa me ke kamaeu Haunakamaahala o ka aina o Puleileho ame kona lanakila ana ma~ •una ona. Hoike aku la na nakuahine i ua kaikamahine nei a laua ma ka olelo ana'ku; "O ko kaua la keia e hoomakaukau ai no ka hoea ana mai 0 ko ipo kaikunane. Aole paha e kapoo ka La o nei la i ka ili o ke kai, hoea mai oia ianei. Nol;vila, eia ka maua kauoha ia oe; 1 hoea mai kekahi waa i ka lihikai o Waipio, a i ku ka pihe a na kanaka a haalele wale, ku hou no ka pihe a haaleīe wale, a kualima ka uwa ana o na kanaka, alaila, o ka waa ka hoi ia o Kleaniniulaokalani ke-alii opio o Kua'helani. "Aka, mamua nae o ka hoea ana mai o ua kaikunane kapu nei ou i Waipio nei, e hoi ana kakou me na makua o olua, na kupuna me ia kaikaina nohoi o olua ame na 'lii. A ku mai ko kane, alaila, e hoea mua mai ana keia poe kanaka ui miua ou, ma ke ano pakahi o ki hele ana mai. O na inoa o keia poe kanaka, oia kna: Kumu-uKi, tj Moanonuikīilehua, Moi-noVjo-i--ka-ehuehu, Aliolenui-mak.i-n k,n 7 U hu-m nkaikai, A n ac-ra on ioim, ,x he eJna mai -wahine, oia o JTiJu~ no'eno'e ine Kole-maka-c>naona, o kahi kanaka hope loa om n Paoo. O kahi eepa ptha cu keia mawaena k.inaka aif.ilrj o ke alii e hele mai nei. "I hoea mai auano ke kannka mua imua ou, o.a o Knmuula, a olelo mai ia oc; i wuhm': oe na Keanimulaok,*lani, r* paiio aku oe, penei: Aia a likfj: ky ula o na papalina o Keamniulaokalani me kona, alaila, he u'i io no o Keanini, aka, aole nae. ia o ka u'i e pili aku ai kou kino. Alaila, nonoi mai oe 1 ua ui hou o Keanini. O ka wa ia ou ike ai ia Ililuno'eno'e me Koleuakaonaona. A īke- oe ia luua, '.i olelo aku oe i ua mau wahinrj nei o Kuaihelani e noho laua mn oe. A e hai aku uuanei oe ia laua i kou mahalo ia Keanini no

ka u'i, aka, wahi au e houinui aku ai i ka olelo ana: Malia paha, he ū'i lolena wale iho no | ko Keanim, a->le elike me ka *'a imili£>pu o kou aina ka pah j e | maikai o ke kua-la j ka hokaa o ' ka a-la. "A oia ,-Lia.nei kou wa ei: • ke kanaha piha eu lo=i . .iā kanaka' a'alo aeau o ua aLi nei o Kuaihelan.. O nei v. ' kanaka. o Pa-o kona. īnoa. K? wahi ī'a nae keia, aole ne kai hohonu, aka, no kaheka ' laa-papa. He lekei ka han- - keia \v a hi i'a mai kekahi - e kai a kipuka. I mai auane: keia wahi i 3 a : / .... ou, e.i, a - olelo mai ia oe 1 k 'o Keanin' a i wahme oe, al . ■ , e pane aku f.e; ja ae oe o anim kane, koe wa'e n "> keia, he olohe lekei wale k--aihelani.'" I ka pau ana o keia mau o'elo a na makuahme ia Hainakulo, oia ka wa i kauoha aku a '.a mau wahme noho pali ne is Mailelauln ame ke aikane lakou, e īho no kahi ona mak'u oia o Hina me Kuaikauaaka'na. "O ko olua alanui e iho ai e hui me na makua o oukou." wahi a i pane mai ai, "oia no ke alamrku a Kane. Aia ka makuahine o oukou ke hiamoe ala iloko o ka haie lehua, a o ka. luaui makuakane o oukou aia iloko'o ka halau kahi i ka upena ajh_ E hana olua a ohuohu i ka pua me ka liko lehua, ka palai nohoi me' na lau lipolipo o ka wao, alaila, u iho olua. Pololei no kau hele ana e Mailelaulii a ma kahi e moe ana ka makuahineo oukou, lele no oe a ma ka ihu honi iho. Nana īa e puiwa ae a ike ia oe,' no ka mea, aia kahi pokii kai-' kaina o oukou me ka m&ki:akane e hana walea ana i k?» hilo aho īloko o k:t halau." He o'nio, elike me 1.. <;lelo a K.taun-i, ī kel.i w;i r> hiuuoeana 0 Minpi.imlunm, a he h/m whI»: nohoi rifji h» o kon,. lik.h' ><• Ar>f f; |v)n i n.i l,i ] Vr.ii h-.pe u>*, k-i ))'!t fjl<> f> kon,i m;i 1 1 /n,>ki i k<« ao. A u,t hlo k'* .iihk rnuj pipi'o piinn an.i mahin . o ka wailoke o lluhiwe; j rxic,i uana o kiai mau .u i k< l.i a mc ki-i,t ma™ n.iwj. Ua kau in.ni tiohfji I." ano haih i n,. manuw.-i ; anei n nana ai i n.i .unieime ~ md . , ke ano o J lam.!hol.> w,.!i Tnu j no na hiohuina i.ine n-i )ic[{;helena apuu o ke aniKMiw-. uwe | rnau ana nohoi ou no kf aloha 1 ka liua iiiu.i cj koua pnhaka, { ka moa hoi n,m;i i welie mua ko i y hele m;n kon.i īiwui pokii | mahope. ; Ak.i, j ke 1 ,4 ki, n,i ano r -»r- la. | oi.i; me h': mnn in.ihihijluhi konu kino holooko,i >:)n - n I nolaila, hoi aku l tl ohi nif , kona • wahi kapu ehkn m r; ke ,«no mau jo ka nohonn o k<> au k.iliiko o noi, a h.mlo iho 1j hia-

moe. hnA. e hiamoi; -in.i, )k<: . aku nei kona uhane i ka huea. ana mai o kekahi wao. i piha 1 nx kanak-; a e hooho an« hoi kekahi poe, he waa. ahi waa nei no KLuaihelan'. I k«? ana'ku k hui a kDba uhare, lolī ae )j nri naka o 'iaa o ua wc.a i■ ei a h-e kumu, ne moi, uhu, he aho e, ue amaaa-,a a peLa 'AK:n lll* kole a;ne ka hiiu kekah. mau ī'a o kina ike a he hook 'hi waie "e Uanak"» l.e ke:l:: opiu helchtL>p v*i. A k }ie la k "iuh;.nff i K.;. oie!'.« >i 3 n - o Keanimulauk-L>n: in kanalea ep l_ T i piho la k ):ki h, n j n'e k-i p:hr toe*h i.a A oui k:ra uLane e <_ w.i i iko aku 'i- o.a uh .n-e o . k * sele īho ma ';uriu umaunie. a hom nio la Lalau ae 1-3 kon.- mavi lirruv. i ka uha.ne 0 ke kāikamahine o ka honi ana iho ia:a, a uwe ae la A puoho maoh. ae Ij. nohoi oia. I ne: puoho «.na ona, ike ae la ia 1 ke kaikamahme īa ĪVlailelauhi, o kona hr:ea ana mai no īa mai ka pah wai lelehune kilikihopu mai o Hnlawe, oiai, ua īho mai la oia maluna o ka lihilihi o ke anuenue, elike no me na t«lelo a ka makuahme a i Kaau-na-i-kahakoiwailanikeaouli ] 1 ha ? i mua mai ai. I X ka ike ana o Hina i ke kaikamahine ua uwe ku tvo maoli ae la ia. Ika lotie ana hoi o ' Kuaikauaakama i keia leo uwe helu o ka wahme, olelo ae la īa īa Mailelaunui: *'Ea, e holo aku oe i ka hale e nana ai i ka luaui makuahine o oukou e uwe mai la no nakaikuaana ou, ia Ha-inakolo ame Mailelau'ii. Ua moehewa ia paha, e uwe mai nei?"' O kd haalele ir.o īho la no īa o Mailekimiai i kana ahr. cjlona lii!o k..lcookohj ;m;.i a pnk.j .iku i-i : v/n h' i rj L,i h.ihit] I n,i-~

11,1 *" 1 * 1 1 hr>ll ; 1 c) h.iie n I ■' iKilnne, 1),I v/r Er ,tr Jr) | krl;',ihi .nmenui 1 iij;h 1-pul;,J '> l.e' .i hoo.i i k.i jj,,]i fj Jri)lrtwi J;i w,' i houlio ,!<■ ;i» oi;if "Auwr.' k( rinuonii(: kup;in,i]i;i e! L'. ku jie:i inii 1 ■ ii puka hulo ( atcu a htj(j i j a j (J p ol ] { f , J J j i— h t wr' >3 l-'aīie rn,u J;i k,i maku ;ik,inc: Aolif ,i ■ i nana iu .uiuemie, lvcj ' mta niau ncj i,i jirj rjt-i w.ihi. I <j.\ ,iku oe t± n,ma i ko m.ikuahme v nok«; m;u Li ī ku nwe kuwu i na hanau mua ou. Malia pahu, ua iKjt;a icj niui nei ou ( my u kaikuaana. Pohea auanei kfi ano cj titu ime y ka makuuhine <j ouk ju?" ( T lawa rio ;i ku o M.uhilaunui ( mj V.\ j>uka o k.i hiih* niei ku ike ( olcj; niai o k c i makuahine unu; kr; ( ka I ku.iana, jja ana kulmu h īīma. ( i ke kane;: "IX Ku ol" Q „ Vrll hi nohoi o Kuuikauaakama me ka ninau ana mai, "Ufjha 5a? n

"lieaha mai auauei hoi ka.ii,. le ko kane; eia ka lei a kaua la, 'o Maih'lauui. Ua hoea mai nei. ! Oia ka'u e uwe nei." j Aole 1 aku ka pane a I liua^kjua poha ana no j k,i lto r> M«ile!aunui. il Kia no i aa—e' *' Ao ka lele aku la no ! ia o ka pokn e honi i ke kaikoa- ' ana me ka uwe kuwo ana o J i'Ea'leKiuln lau.» o Mailei'iunui. ' O Kuaik 1 UtUik.ima hoi, heia- | lele īne: īho 'a īa 1 kana heina, a ■ leLe luhi ana upena, a iuvf; htitu n ni'i .ic_ la nohn: in me Jka le;. '"'U' 1',.l hck;.ei an.i o jn ī ■ i heopuku . e 3.! i jkfui iii u a ka wnluhia ll.ru, ..lt jh . , , m», n ■uu 1, Ka i .)! >hu. . .. 1 ~ Uuu n l( . kd .iii u h , ~"u I,m, kmi īi t ,i i!U] hoi O (,tJ k,i 1 I f lauin 1 kmi peili Ku u w f 11, i.uu iii 111 iij Uī, o]nti kii k:t i n v,i 11 f >ti .1 iikn,i Jt. ki'i hi ne: <' k;i |)11<i i nv\ !it liuna ) [\( .IOUII. Alohn h.,i- - t >. Auv, < :i u h', lhuilll y. Hl ilh !1 141! iju olua, }'i' hiluhilu ii,i"u na I: ,i i>)fiku;i v O kona haalele iho la no ia i ka halau hale ka hono upena, pe'a ae la na hma i ke kua, na ka waimaka tio e hele ma na papalīna. Aia hoi o īlmaaiulunui ke uwe mai la no me kawalohia: ' K Ku -u, K K.u a'n o Kuu ī helnui K-an knne lani o kuu ujau la opio JCa h' t>]<> ho;iJi o kuu inakemake, Kia iia lei a~i o kauu i»u.n nr> ka ia auuenui.' l'l pipi'o lu . anit ī ka puho Hnlawe H < »(>]_>( ,li ili jVi i ann Jioi i.» kaiui " <A f > 1.1: i i>\ i ■ )