Ka Holomua, Volume I, Number 43, 25 July 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakani.i e K a-La m a - Ki7-i-kh-A (.• Kaaiuk i MAHELE Vin : Hewa i ka M-inu Inu Wai Pua o ke Kaha Manu o Kaupe'a —Apakau ka Hana a ke Aloha i ke Kino Hookahi hana "nūi a, Plainakolo iloko o ia mau Ia e hoomak aukauia nei ka ahaaina, o ka hoopulu i kona mau lau lihilihi me na waimaka. Hoomanao ae la oia i na la omaka mua "o ko laua noho ana iloko o ka hauoli, na la hoi ana i inu ai a kena i na maopu wai huihui a ke aloha hoeha puuwai—hookahi no hana nui a loko—o ka hu'e pau i ka waimaka. Pela paha i ko ai keia mau lalani mele: | 'Hoomanao ae au ia kaua Diai na la o ke aloha O.ka hana mau ia a ka hali'a O ka hoolalelale i ka haupu. O ka lawe a ke kiu lilo kuu hoa, [ /ka ehukai a o Puaena E walea ana paha i ke ahe olu C ka.noua mai .e ke kehau. Kali aku au x> ka hiki mai E like me'ke kauoha 81 o leo nehone i kuti poli Klulu kahi kuu waimaka.'* L ka hoea ana mai o-Hapai-memeue a hui me Keaniniulaofealāni, a eia hoi ke makaukaū mafnei na mea apau e pono'ai ka aha*aina,.ua ninau mai la ua ka ikamahin£. ala ia Keanini: " Auhea ka hoi ko wahine?" Pane aku'la nohoi o Keanini: 'Aia no paha la iloko o kona liale hooluana. Pehea; he makemake nae paha o'e e ike iaia?" "Ae;" wahi a ua kaikamahine nēi i pane mai ai, me ka hoomau ana' mai nohoi i ka olelo ana: "I ike aku hoi paha au i ka u'i o kuu kaikoeke. I hele lohoi a like kona u'i me ko'u aei, makepono nohoi kou lilo ana iaia. Aka hoi, ina e haahaa iho kona' ui ame kona nani malalo o ko'u nei; he keu aku a ke poho o ka pili ana o kou kino iaia. E aho no au o kou kaikuahine nei kau wahine." "Heaha la hoi. E kii fo ae au:? ua kaīkoeke. nei ou, i ike olua. A ke hoea mai oia imua nau no ia e ike aku i kona ui ame kona maemae;" i pane mai ai o Keaniniulao^alani. O kona manawa no ia i hele aku aj no ka hale o ka wahine. He mea kupanaha nohoi, mai .ka wa i hoi .mai ai o Keanini mai ka hale mai o Hainakolo a hui ai me Hiilei, a uwe ai hoi oia la Hainr\kolo no na. olelo ku ke -aloha ole a kana keiki i hoo puka. ai imua o ke kaīkuahine, aole i liui hou ua Keanini ala

me ka wahine mahope iho a a ao wale īa pos nolaila, aole oia i ike ina paha eia no o. Hainakolo iloko o kona hale, a i ole, ua nalowale paha oia -mailoko aku o laila. O ka hele īa o Keanini a ho«h i ka haLe o ka wahine, wehe aku la i ka uhi e pale ana i ka puka, a komo aku la iloko, he meha pu wale no o loko o ka hale apau. Hele aku la ia a ko HainA-i kolo wahi e moe ai, a nana aku Ia; aole no malaila. Kahea ae Ia oia: I "EHa'i-e! E Ha'i! Auhea oe?" Aole no he leo pane mai. O kona noke iho la ia i ka huli ia l©ko o ka 'hale mai kela kala mai a keia kala; mai kela aoao mai a keia aoao; aole no he. loaa. s Maopopo iho la iaia, ua haalele iho o Hainakolo i ka hale a ua hele sku paha oia i kahi o na kaikaiaa, nolaila hele aku la oia no ka hale o Mailekāluhea ■ma. laia i hoea aku ai ilaila a ike aku la i na wahine Qpio, ua ninau aku la oia no 1 - Hainākōlo. P.ane mai la hoi o Mailekaluhea i ka olelo ana mai: "Haalele aku no makou i ke aliiwahine i ke ahiahi nei me ke kaikaina me Mailelaulii ame aileane i ka hale. Malia paha, ua hele i ka auau kai, oiai he la maka kanaka nui keia? E kali aku no nae kakou, malia o hoi mai." * No -ieeia mau olelo a Mailekaluhea, ua pau ae la ka manao kupikipiki-o e nakunaku ana iloko o ua Keanini ala no ka mea e pili ana i ka wkhine. Ia wa nohoi, hu mai la kona aloha no Hainakolo, a mihj iho la ia i kana mau olelo makona o ka hoopuka ana imua o ka wahine. A oia kana i olelo aku ia Mailekaluhea: hiki mai nei ia hoahanau o oukou, oia o Hapaimemeue. Aia hoi a mea, ea; hele ae hoi oukou e ike." Ae aku la nohoi 0 Mailekaluhea. Hala aku la o Keanini, hoea mai ana o Mailepakaha me naminoakā ano pahenehene e kau ana ma kona mau papalina. Oia hele no ia a mau ana ka ihu o ke kaikuaana, a pane ana: no paha he ui io o Keaiohilani e pana olelo nei. Eia ka he u ? i mahuma-hu, he hepe hs.uie wale. E a'ho no kam«liiwahine haha oopu o \Vaipio. ,? Heaha noi ksia. r*' i ninau aku ai o Maīlekaluhea i ka hoahanau. Pane mai la o Mailepakaha: "Heaha mai auanei hoī kau? O ke kaikuahine hoi paha o ke ka!ne a kakou, o Hapaioiemeue. Ua ike mai nel au iaia, a ua hui | aloha pu. Aohe u'i. Ē aho no ! ko kakou maemae i kona. Koe wale no ke ano makamaka hou 1 o kona mau wahi hiona; aka,"*o

ka u'i io maoli la; aole e hoea aku kona u'i i na kuli- o ke kai kuaana haku o kakou." la' lau'a nohoi e ukamailio aiia, hoea ana o Mailehaiwale a honi ana i na hoahanau, a puka nohoi ksna mau olelo: "Kai no paha he u'i o -Kawailupua e kaulana nei. 151.1 ka he alenleu moena no m kai~! kamahine o iīawaii. A k'apono ! nohoi kona inoa i heaia ;u i ka t hana hapai memeue a ke kine! alohA ole ka hoi a kuko.;. Kai no paha ia e olelo nei i ka pupu-i ka o ke kaikuaana o k ikoi:, a he ui io la kela wahine ana o ka ' liki ana ae. Ki-ki hewa ana ka hoi ka waimaka i ka han \ aloha . ole a ka opu lokoino. U i ike mai la au i ua kaikoeke u!o oe wale no koe. Pehea :m.i na kaikuaana o kakou o Hainakolo me MaileL\uiii, e hoea ana paha laua e ike; aoi.-: oh 1 -. O kahi mea aloha ka ho; i:..' "Auhea. olua e o'u rr.au po:::: aloha," wahi a Maīlekaluhoa : mai ai i na kaikaiu;;.. "He wahi moeuhane kupaianaha ka'u o ka loaa aiui i ki po nei: Ike aku nei hoi ko"u uhane i na kaikuaana ame ke aikane a kakou e noho pu ana me nei luahine poohina". Ua h„le nohoi kona mau oho a aiai e liiee me ka hau. O ke ano nae "oHeeia wahine, he mau helehelena maikai a maemae. 1 "E a'oa'o ana ka hoi nei wahine i na kaikuaana o kakou ī na hana ap.au e pono ai laua me ke aikane no ka hoi ana mai i kai nei. O kahi a'u i ike ai iaīa e noho ana, malalo no ia o kekahi kumulaau n'ji, i L:ke loa kona mau lau me ko ke koa o kakou Hawaii. Nolaila. o ko u manao, ea; ei aku na kaikuaana 0 kakou a hoea mai. he hana ano nui ko keia la. A oia: ua ike mai la olua i ka ui o ke kaikuahine o ke kaae a kakou, he lialii wawae ia no Hainako'o: malia he mea hoopouhuli wale maī no ia i ko kakou mau maka. Ei aku ko iala u'i a ka wa e ku ai he alo a he alo me ka haku kaikuaana o kakou. 1? He mea oiaio, oiai o Hainakolo e hoopoluluhiia- ana e na noonoo kaumaha no na harza awahua aloha ole a ke kane, ua ano 'mai la ka liula . ahiah:, ks iho aku la hei na kukuni o ki La koli i e īnu i na hunaka: e JVloanawa;ke ?o, oia no ka manawa i lohe iku ai o Hīinakolo 1 kekahi leo kahea me k?. o3elo ana mai e hahai aku laia i huli ae ai a nana nja_ kahi o ka leo i pa-e-aku la ia i keia wahine poohina e ani peahi mai ana, a o kona jku ae la no ia a hahai aku la no ke alahele kuahiwi elike me keia hihio ae la. Ano, e hoomau aku kaua ma ke alahele pololei o keia nane<3: Hoomakaukau iho la o Maile kaluhea iaia iho a makaukāu, o

ka wa no ia i hele aku ai eike ia Hapaimemeue. X kona ike ana hoi, aole no oia i tioōle"i ka ūi a me ka nani o ua kaikuahine nei o ke kane kaikunane "a l:\kou. He ui no, a he naii noho', aka, aole no : lo>a:: m-n k:i i:i a-ne ka nan t o ko lakoi: k tk;: : ;na o H .1 v,k'.u:. ! ll.i kt '•.o'o.o- ko'.i ke--1 lo'i.i • - k iik:nah:-oo: a Maka l'.imikuLikawai.".; inc a haawi m:i ; n-ihe' u i k:i;ka'ie' i kon-* me ka olek> a:t \ mai: k "I T \ Um 0.0- I-.w.' .1 i ka Lioe i ;v.r. !in' tu.' h.iLiwa: n.i I.i hi - »: j'.: nu 1 LLun.i--i ko'o ka \v a k u: k.i'k .'n.ine a -k„:! i: - : 1 , o : i ka aua::o: o •.''o!v. ; k.» : .ke ana : . lii'iīa :r.a: ".:o :ak:, i ko !.u:a halo : . k 1 lio o:. •,..*. <i,- - .. ."/':o.\ ; <"" K'..L, n:n.'"ac no k:i-a k.i0.0 .>e no: o k; 5 li.\m k ::\,-:nooiL .. o;.:k-\: ..v hoo boī o'o. 0..- ! .v \ ro oo v\v:i hu.i uiia 4 k- ioo koko. a haaleio nio> uio In ia : ko aki ia Keanr-niutaokalani. O kekahi paha hoi. ua oh'lahila pao.a oia no ka like ole o ka lahiiahi o kona mau helehelena me ko'u ne', oiai, ua hanaiia au e ko'u kahu me ka neneihikapu loa a loaa ia'u keia kulana maemie au e ike ma: la i ke:a wa. ' Aole no paha oe ame kou mau hoahanau e hoole mai ana V ko'u u'i eiike nohoi ms kau e- ik-e vnai la, a pela nehoi me ia 00.000 oaha nau o o ?"' AlaiLa, p-oe aku i„ ke:_- m.v. ka ana o.ku: ko'u no ~o o no:.ce :iku ne: :a eo I£_ aiii n c-„t :" .• keu ?. ■n a: o, 0.0 _-„.: _ v ; <--- ak -o am e ko makeu kaikuaana ::o ko makou aina. irle ui no oe kou ama,, aohe mea nana e hooie mea; a ne u ; nohoi makou no ko makeu aina. Na ka lehulehu e r.a m?.ka e nana ma: ana :a oe ame makou, e heoia iho i ka mea o kakau i u"i i ko iakou mau onoh: :ke ; Oee paha u a o kekah: p-ana e makeu o na poe. mai Hawaii Kuaui: mai. A mai nini mai ōe : keia mau o:e_o a u e hoepuka ponei aku ia imua ou. a ne mea nohei keia noo. e ::nc a: aole ka*u mau oieio i kapae a.e ma ke kua."' 0.3; r.j nae- keia e k-maiiio ana i ke;a mau oieio imua o ua kaikamahiae aia -= Makaiii. ike a_<- ia keia i ka inoino e na ma"ka o ua kaikamahine ne: ame - ka pua; ana ae o ka ula ma kona mau papaiina. Eia nae aohe no i komohia iho ka hopohopo iloko o kfe kaikamahine o ka wai lele o Hiilawe; ua hoomau no oia i ke kamailio ana mai ka • mua a hiki i ka pau ana *o kana ! mau olelo. i( Aole i pau.)