Ka Holomua, Volume I, Number 49, 5 September 1914 — E WAE E OE I KE KAOLA NUI ILOKO O KOU MAKA. MAMUA O KOU WAE ANA I KA PULAIKIILOKO O KA MAKA O KOU HOALAUNA. [ARTICLE]

E WAE E OE I KE KAOLA NUI ILOKO O KOU MAKA.

MAMUA O KOU WAE ANA I KA PULAIKIILOKO O KA MAKA O KOU HOALAUNA.

Vp n " pe P J A valat',sao ke iahaii nei i ai o K.kma i k-kaht mau m nr o n *°> MA HA " Mi keia mau ma-iao o [<akjna, u-i .'ioo-naik -īke oia i , ka mai o ke a mnau a hiki w.ile mai j k r -j i lg. J mau kakoo no kana poomanao ua k-i »ku oia ī kekahi mau mea i p uu maloko o ka nupepa Hoku, ki nupepa e puka mai nei m-ilalo o ka hooponopono ana a Kiwim, kekihi k-ikoo nui o Kuhio. 0 ka enua o kana hoomaikeike ana, ua hoike mjii oia, he kanakolu ona miu makahiki i komo ai a i ike pj ai i na hana kalaiaina maloko o Hawaii nsi a akahi no oia a ike i ka hapaia ana mai o keia ninau. kn aku nae oia i na oleio a R. Wv a . me J. K. Kauua," na olelo penei: "E kulai aku 3 na pU'4a, ,, pspchi i moo." Aole ka mea -k tkau e ho ke aku ana aole keia mau kanaka » olelo i keia mau hu-iolelo, aka, e koi aku ana ka mea kakau ia Kakina a me kona poe e lawe mai i na hoike ana ina paha ua līlo keia mau olelo a keia mau kanaka i mea' hahaiia e na kanaka Hawaii? Ma ka Kakina mau olelo, akahi no h hoike a mdka ia mai, e lil> ana keia mau olelo ī mau olelo hahai ia e na kanaka Hawiii. 1 ka hoikeike ,ina, ua olelo ae o aoie oia i ike i ka hanaia o keia mau mea mamua aku nei, ua hoike mai oia ua pinepine kona holo ana no ke kulan* Lunamakaamana, ma na wahi hke ole, a aole manawa a . Hawaii ī koho ole ai iaia; ua pukamau oia mamu^ 0 na moho Hawaii maoh. He mau hoike pololei 10 maoli no fc e ia- A ia manawa hookahi no t*ae, eia oia ke nmau mai nei a ke hoomaka'ukau mai nei, e hana ana ka na kanak* Hawaii 1 ka mea a ko lakou mau m ikua i hana ole aku ai iaia. K .j hoike mni nei hoi na huahehi o na pipa, hoike balotM, aole na kanAka Hawaii i hahai aku i na olelo a Wilikoki me Kaulia. Inn aole na kaaaka Hawaii i hahai i na olelo o keia ano iloko o na makahiki hfe 13 i hala aku, pehea hoi na kanaka o keia la e hoolohe wale aku ai no ī na olelo oia ano i keia mau la? Ua pau anei na kanaka i koho iloko o keia.mau maka» hiki he 13 i lohe i na olelo a Wilikoki me Kaulia i ka make, a he hanauna hou anei keia e manao ia nei e hana aku ana i keia mau mea i keia mau la e kohb balota aku ana? Eia no ko oukou mea kakau ke ola nei a he mau tausani pu, ke ola nei; na poe : 1 ; kela tr.au olelo a Wiu: < r,u , a i hana ole ia mau olt'.J, ī koho i na

haole i na m mawa a pau a .na ° e makeiHake ai i kekrahi aa> 1 , Goomau h P' i ke kakoo me ke kWpakahi ole, ,ehdna «*oa bii a o- akj mi,mua o aa &aole. Ua mai | na Dapa hoi<e o na b*iott» kohoM ī ka hana mau 0 na kanaki, a i ks ko'io ka.h»jD ia haole. I kēTa~koho hope ana īho nei ma na mahele nui o na babta Hawan, Ui ikeia ka nu- mahuahua o na babta h aa Hawaii i aku ai i na moh~> haele: na 1 noho k jui U e na haoie; ua ikeia ka uuku ™a;>li o na b-ilota i haawiia t na a ''j e maopi >o ana ' aole he o ka Kikini ra ™ ol2'o m; ana. Md ?ko o keia o Kak na ua ninu mii oia "'I ki 1 manawa hea na i ii as i e k'Je aku i ka L> aa o ka [ mana koho i na kanaka Haw-iii, |i ii'o ai hoi i mea maka'u** ka honuna ana i kekahi ii*oie i Was-netona?'* I I ka ke au o k:> oj'<->u mea :kakau i keii mau olelo a Kak'prj, ua h2le aku ow e noii a hiki i ka loai ana īaia o keia mau naei: Aia mihk o o kekahi buke t kapiia "Ka Aelike Hoohuiama o Hawa; " ma ka aoao 14, keia mau pauku: "I mea e hiki ai i kekahi ke alualu i ke kulaia Ssnet:>a, i kupi Amerika oia o 30 makah-ki i noho maloko o ke Ter'tori no ekolu makahiki, e noho ona ana ma kona mau pono iho / kekahi waiwaīpaa o $2,000, a i ole, ua loaa i'oko o makahiki ma«i"n 1 5 * ,oia o $1,000." <! I mea e hiki ai i kekahi e holo no ke kulana Lunamaamana e loaa iaia na makahiki he 25, he kupa Amerika ī noho maloko o keia Xeritori oo ekolu makahiki, a e noho ona an-t i waiwaipaa ? al^ 0 nei ° ke Tentiri i loaa he $500 ki waiwaiio, a i ole, ua !°aa ka. uku makahiki o $250." "I mea e hiki ai e loaa ka mana koho 1 kekahi mea, e loaa niua iaia ka waiwaipaa a a i Tle> he uku makahi~ ki o $600." | O keia mau pauku i hoikeia : ae« la maluna, he mau pauku keia i hana muaia m vloko o ke | Kanawai HootVuiama, a i kakau ; inoaia e S. B, Dole, W. F. Frear a m-2 na K.ottnisiu-v Ame|riki e ae o eknlu lala. Muloko hoi o k'< -nupepi Hoaloha, ik*k.<u>a e Scudder, kahumpule o Knukeano, m ike ia keia mm huaolelo: "'rfe me; i meeiemone maoh no ka haawua. ana aku o ka ,?nana koho i na H'iwaii, e Amenka, a no ka men, aole na kanak i Hawaii i ike i ke koho pooo ana." He nui akū na olelo a keia kahunapule, aka, e kii aku kaua ma keia mau haole ae la, no ka mea, ua lawa paha ia. Ma na pauku maluna ae nei, na kekahi mau haole ia i noho loihi maloko o Hawaii nei, oiai, ua hanauia laua ma Hawaii nei, 'e moakaka mai ana hoi, i ka mea a Kakina e hoole nei, aole ka na haole i hoao e keakea i ka mana koho o* na kanaka Hawaii. Ma kekahi hoi, ua hoao kekahi kahunapule haole e

keakea ma kana mau mea r k >kau aī. He oiaio aole i hoo'-ioia ka m ikemakfe o Dolē ma, mamuli 0 ka ae ole o a* lala o ka Ahaolelo Lahui o Amerīk a , no ka mea, aoie ma ko laJcpru- noho Aupi2--i! an=i, i mea e hiki i kekahi nea e koho baOka ho,o a ria no nae e keakea, ua-hoao, a Ai ka loaa oa okea hoHO kekahi kahunap ile e Jr e akea ho ma ka-ia mva atu a me kana mau olelo ma Am«r.ki Ua kn aku no h-.i Kak"ir)a* 1 kekahi maj tnea j k-i-<j U ia maloko o k<A Hok.j, a o kekahi mea ano nui, oia no na maialo o kekahi poo, "Imua e na Pokii amu i Wai Aw-i--awa, no ka mea, aohe hops e hoi aku ai.". (Ja unuhi piha ia keia manao ma ka hoomaikeana mai, 'he mau manao kaha iii ka la. O ke kaheaia ana- aku ki o na kanaka Hawaii "e mak-iala no ko lakou mau pono, i ikeia ka hoaoia ana e keakeaia. i na la i hala aku, he hana kaha ili iho la ka ia. Aole ko oukou mea kakau e hoike nui aku ana no keia mau oaea i kakauia maloko o ka Hoku, ua hiki. e loaa ia mau mea, a ia heluhelu ia no paha e oukou. Ua hoike ma'i no hoi o K*kina. "Aole hiki ina poe kakoo 0 ke c?lelo mai ī kekahi mea e -hoike ana i ko Laiki lawa ole a me kona kupono ole e paa 1 &<=> kulana ana e ahnlu nei. A o ka lakou mea wale no e kue mai nei o kona ili -no ke keokeo ana." E na kanaka aole w ihi o a Kiwmi s hoike mai ana ui kue ia o Laiki no ke keokeo o kona ili, a i ote paha, kue a ma na haioleio no keia kumn. Ua lawa makou no ke kue ana aku ia Laiki, no kona m-i--lama ole i"kana mau hana oi-u oia maloko o ka Ahaolelo. lawa makou i ka hoomaikeike ana aku, ua ike pinepineia ko La'ki haale'e waie ana i kana, hana. Ua lawa makou ī ka hoomaikeike ana aku, o ka Lai- 1 ki hana nui iloko o ka Ahaolelo, o ke kue ana ina bila kanawai e ai na poe ihhune. Ua lawa makou i ka hoomaikeike ana uku i kona kue miu yna i mau hoopaa maluna o ke kahuahuni a kona kalaiain*. Ma ka panina o ka Kakina miu manao ua olelo mai oia, tl He ajea hilahila iloko o Hawaii, k'i hapai ana mai o kek«hi kahanapule i na olelo kaha ili." Ma ka nana aku aole o Kiwim kai Ipaha ili, aka, o ke kahunapute no a Kakina. A ma ua oleīo io o Kiwini i na olelo kaha ili, pehea hoi ke kahunapule a ua o Kakina? E na poe heluhelu, aole na kākou « hana nei ī na hana kaha ili, aka, na ka -pohai no o Kakina ma. Na kana nupepa no e hapai mau mai nei i keia ninau, 'aole kau 'koho balota j nele Rona hapai mai i keia ni-

nau. A m-mu'i paha o ~ka maa m<u i o'elo j keīa mau mea hou ma- nei no. Uka u val s no e koi kaika aku nei i .ia kanaka -īaw- rj, mai '3u'<- a i keia m u he-.na a EUkpa rr . M ai ], oko ]a _ kou k-'h? i : ma'. ana > rnea na kakon 'e" lawe rxi'n ai a h?na aku mea. no ka mei, he tnsa waiw"i oIt? - He nui a iehulehu na h u » ole m- Kakina ma h poe hoi i makele e ioaa. ka ooho oluo-u ana o na ' lahui like ole o Kawaii nei r he poe h-ii i makemake e hana i na h.ina kaulike nou eke kananak? Pīawan. M"e kn mnhalo* JOHN H.- WISB.