Ka Holomua, Volume I, Number 49, 5 September 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Kakauia e Olopan'\-Nui-Akea MA.HELE ELUA. Hui o Ki'la me kona mau kupuna ma ka moku o ke Keiki-a-Lua (Oahu nei) —Ka Holo A.na o KLila—a—3Vtoikeha no Tah ti O keia wahme e noho nei maluna o ke ahua, he wahine kmo eepa keia ma ka inoa o £Laohao, a i pū ma* oia iluna o ke ahua o Laumiha e nana ai i ka hoi mai o Kawailoa, kana kane hoao mai ka nana lealea mai ma Wailupe. laia nae i hiki mai ai iluna o ke ahua o Laumiha, a mamuli no hoi o kona ike o ke ano kino. papalua, ua ike mai la oia i kei* keiki a ke kanaka ni i ke leu iulea o Maunawili. Mamuli o ka ike papalua i loaa īaia, ua ike aku la oia me ka hoohewahewa ole, aole ia he kanaka maoli a he kama~ aina no keia mau moku, aka, he mali£iini oia o ke kulana e like la a he aeale no loa No kona mamaka, a e halawai kanaka malihini Ua aku la paeaea. ana aku, fcu ke ao opua 1 Keamam. makam no o ke kai i U 'u h» kanaka,—e! He io. he īwi no ka ]© WRi Ke ku mai la ke alewalewe a po poi ka punohu i ke ao, E kau e mai ana k« leo i o'u nei e ao e hawahawa i ka ino ®Wrino ka lele mua, ka huki ku I ka Jaoi na zsaka—e.' Ua ike ka ma—fca, Aole 00 he kanaka - el Na honua kaikunane no—al Kaikunane kinolau o \ Tahiti— e! K ik«*—e' E kipa hal»; wo 1 u 1■! O ka leo paeaea aua KLaohao nei ka mea nana i kaohi iho iu* Mahinui nei a kakou mai kona hoomau ana aku 1 ka hele »na a ku iho la oia a nana ae la i ka mea nona kela leo paeaea e hea ana iaia e kipa hale walel Oia keia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ae la i kona ku a nana 1 ka noho mai o kela wahine ui. Mamuli o kela kahea a me ka ono o ka puu o ua Mahinui nei a kaua i kela uhu maalo, he wahine; ua hooholo iho la oia e hooko aku i ka makemane o kela leo kahea i nrwi Ia iaia.

No'aila, me ka' el-u nui oia ij ulu ae ai i kona waU wa kauliia a hola akū la ma k? alahele e hoea dku i kahi a ka wahi- ; ne ut e noho mai la. f U"» iho j ak 1 la oia-ilalo o ke'eahi oāwa uuku a hiki m-i ke k*e o kaha»(ai. O ke kaha<v*i keia o Wai-iuia e ka'ie aku l-» a komo tloko o -ka loko.'a o K 4 wai iui. tJa au aku la k-ia j u i wahi kahawai ia a keiu ma keU leapa, ua pii akj Li no o a Huna a hete aku N i ke <<u'a lau : a o Pulupulu ka ulu tlima ka ai a ke akuawahme. U-i hoomau aku la keia i k ma hel • an » a īho makai, ua k-'hi a kek--»hi j wahi pupupuha'l'e uu'eo e ku mai ana. Ua he'e 1 <a aku la] no keia a 1 ua wahi pupupuhale ne», ua pa e m i la ka leo kahea m%iloko mai olaila, i ka hea ana mai: '"Hele ma-; —il Eia no kahi |pupupu o ke kanaka e kipa ; mai ana maloko nei.'' | E hoominao iho e na hoa uhai-a-holo o keia nanea, alua ae Ia laua nei i kahea mai la i ka kakou Mahinui e kipa aku i j ko lakou wahi pupupuhale; na home no hoi o na kanaka oia maw 1» o ia mau la 1 hala aku Ia i o kikilo loa. O keia kana— ka nae nana i kahea mai. la ia Mahiaui he elemakule i hele a uhi kokea iīuna o kona poo, e hoike mai ana hoi i ke kahiko nani o na la elemakule. O ke ola iho la paha'ia 1 na aumakua. Nolaila, me ke kakali hou ole iho, ' ua hooko aku la keia i ke kono a ka elemakule i polo,*i mai la i ua eepa nei a kaua. laia nei i hele aku ai a ku ma ka puka, ua ha-Io aku la oia ia loko o ua wahi pupupuaale nei Ia ianei e a-u ana na maka ia loko ma o a maa-aei o ua wahi pupupuhale nei, ua ike aku la keia 1 ka elemakule e noho ana ma ke kae o ke kapuahi ma kekahi kala o ua hale nei, a ma— mai ona ma kekahi aoao mai o ke kapuahi e noho mai ana kekahi wahine opio a ka ui launa ole mai. I ko laua 'la ike ana mai la ianei i ke kiei ana aku, ua kahea mai la ka wahine opio ui me ka leo mahamaha i ka i ana mai: "E komo mai maloko nei o ka hale e ke'iii ka haku alii o ka aina i na pah a me na awawa kuhoho lele a ka manu, he aina makalae lehulehu he aina kuahiwi hanahanai komo 1 ke aolewa, ka aina o Tahiti Taiareare la e komo maloko. He lini iluna, he honua ilalo; e komo maloko, ma.i hopohopo a kanalua." Ua komo aku la keia a ma ka ukuwai ua noho koke iho la oia. laia 'oae e noho ana maiaila ke au la *ka ike a kona mau maka ma o a maanei o ua wahi hale nei,- a ke ike la o>a 1 ka nani o na mea i kahiko

,a o ua wahi hale 'ia, eia nae, aohf. o ianei wahi mea a "zke aku i ka waiho mai o ke a-ipu ? ao'e kei* i kamailīo ae no ia mea. N ■> na kamaaiaa rne ua nalo wale aku la ka elemaku'e mai lok . 1 » aku o ka ha!e a noho iho la laua nei a I ka hala ana ae o kekahi manawa li 7 u wale ua komo mai la kekabī kanaka opio kulana kilakila a kono mai la ia laua nei e hele e hoopiha i ka houpo lewalewa i laumania lua o ka inaina. Ma'muli oia kono 1 eu like ?e ai lauH nei a puka aku la ma kahi a ke kanaka opio ī koaio mai ai a oili hou aku. Eia nae ka meakupanaha ma ' keia wahi. Ia laua nei i oili aku ai iwaho ona wahi pupupu hale nei, ua ike aku la keia i kekahi hale nui e ku mai ana malalo o ka malumalu o kekahi uluhau e ulu ana ma ha'i o ka loko o Kawainui; a i kona nana hou ana ae ihope ma kahi a. lalia i uhaele mai ai me ka wahine kamaaina, aole iho la kahi pupupūhale a me na mea a pau malaila. I keia ike ana aku o ua Mahinui nei i keia kulana hoopahaohao a .na kamaaina i hana mai ai imua ona ua komo iho la na manao hoohuoi iloko ona Ua ala pu mai la iloko ona kekahi manao malia paha, he pili I ohana laua nei no Olomana, a i' ole ia, no Elapalihookui paha. ■Nolaila, ia lakou e hookokoke t aku ana i ka halau. hui e ku ana ■ I malalo o ka malu o aa iauhau .ua emi aku la oia ihope me ka] . huli ana aku a nana hou iluna o ; j ahua ana i ike ai i ka noho o ka' , wahine. , I kona īke ana mai aole he noho mai oua vyahine ia akahi no oia a hooiaio iho i kana mea i haupu mua ai. No ia kumu ( hoohuoi iloko ona i- kela wa i I hoala ae iloko o kona noonoo, i . malia paha; o ia wahine hooka,hi no keia e hele like nei no j , ka hpokipa ana aku ia ianei ilo- 1 ko o kela a ua hoomakaukauia hoi ia no ka hoopoino ' ana mai iaia i panai no kana mea i hana aku ai ia ia Olomana a me Kapalihookui. { Ano ia manao i ulu ae iloko ona ua hoolalau aku la oia ma kekahi wahi mamao iki aku a hoomanao ae la no kona kulana ame na hana hookipa a kona mau kamaaina imua o kona mau aumakua. Ma keia hoomanao ana nae a ua Mahinui nei imua o kona mau aumakua, a mamuli no hoi o kona kino papalua i ike a enaopopo loa ae ai iaia, ua pololei kana mea i mua ai jma ke ano hoohuoi, ahe mea pono nae iaia ke makaala loa nona iho, oiai nae oia e hoo,laiau ana, oia ka manawa a 'ka wahine i huli hou mai ai ihope a hookikina mai la ike kahea ana ia, ianei e hoi aku e hoopiha i kona houpo lewalewa. wahi ana me ka maalea.