Ka Holomua, Volume I, Number 51, 19 September 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

īiakania e K\-LvMA-Ktr-i-KE-An K.a\hikī MAHEL'E VIII ".Hewa i ka Manu Inu Wai Pua o ke Kaha Manu o Kaupe'a —Apakau ka Hana a ke Aloha i ke Kino "A ia'u e ike ai i na wahi a pau a kaua e noho aī a i pili koolua ai hoi, na wahi a kaua i ohumuhumu malu ai a i hoeha ai kaua i ko kaua mau kino me na kaii a loko. Ina au e nana iho i kahi i noa ai na kapu o kaua, a i kaana like ai hoi i na kaunu hialaai o ka puni kau j mai na kupuna mai, a ike iho la aole oe malaila, he minamina nui ko'u ame ka ehaeha. Oia mau mea apau e kuu aloha, he tnau mea wale no lakoil e hookupouli ai i ka noonoo ao kanaJca a loaa ke olalau me ka pupule. Heaha la hoi, e hoolohe* au i kau e kuu kane; ina ia he mea ē pono ai." Pau ke kamailio ana'ku a ko Hainakolo uhane i ke kane, ia ■wa i nalowale aku ai ko Keanitii uhane. A o ko Hainakolo manawa īa i ala ae aī. j laia i ala ae ai, hoomaopopo iho la ia aia kela manawa i ka pili o ke ao, oiai ke loheia aku la ke kani mai a ka leo o ka A'o ame ka leo o ka pupu kanioe. Aia wa no i kupouli mai ai ke aloha o ke kane maluna ona. Hoonana wale ae la no ia i ka uluku o loko i hele a ikiiki, a haule hou iho la hiamoe. I kona puoho ana ae, aia hoi, ua ao loa. Aia wa oia i lohe ae ai i ke kahea o ke aikane a lakou mawaho o ka hale:

£< fi Ha'i—e! Ha'i ! 12 Ha'i wahiue i ka pali kapu o Waipio, Moe ana oe, hoolohe o ka leo O ka leo hea, eia la ua ao, Aia o Kaonohiokala iluna, E ixld mai hoi!" Alaila> kahea mai la o Haina kolo i ua aikane nei e komo me ka olelo ana mai: "O ko'u ala ana ae Ia no īa la, a iohe aku la t ktj leo." A komo ke aikane iloko, pano aku Ia i ka huaolelo: "I lawe mai la au i wahi puJehu popolo tmi. I loaa hoi -<ahi mea meeiīanahana o nei kakahiaka nui puanuanu. Na ko kaina no keia i hana mai nei a mo'a, a haawi mai nei ia'u e lawe mai au ia oe." "H!o-mai! I ai aku au i ka popoio a K.ane, i hua īluna a pala īlalo," wahi a Hainakolo i pane mai ai i ke aikane. Haawi aku la nohoi ke aikane na wa-hi popolo ua heie a

mo'a le'a, a olelo aku la: "He mau wahi ao luau ia a ko kama e pulehu ,mai la. -Pehea la; e lawe mai paha au i kekahi nau, ke mo'a mai?" ''Aole. Owau no ke hele aku. He hana ka'u o keia kakahiaka;* 1 wahi a Uainakolo 1 pane mai ai me ka ninau ana mai: "Ehia ao luau a olua i hana mai nei?" Pane nohoi kē aikane: <4 H*e elima, elike nohoi me ka mea ! mau." "Ua pono, E kali mahe mai oe ia*u, a pau ae ko'u wahi ahu ika hooponopono, alaila, hele aku kaua. Eai ae hoi au iko wahi pupu popolo au i lawe mai nei. ,> Mamua o ko Hainakolo ai ana i ka wa-hi lau popolo a ke aikane i lawe aku ai a haawi iaia, o kona wa ia i uhau īho ai i keia pule: "Na popolo a Kane, I kanu i uka a ulu i uka I hua i uka a pala i uka I puili ia ai i uka Eia au ke ai nei I ka lau popolo au e ke Akua I popo ia kuu hewa apau A makalahia ia kuu hewa Kuu ai-a ia oe e ke Akua Amama. Ua noa—lele wafe hoi."

O ko ianei ai ia a pau ua wa-hi popolo nei, alaila, hoomakaukau 1 iho Ia oia iaia iho. I ka ike ana'ku hoi o ke* aikane i ka hana hookahi mai o ke aliiwahine i kona aahu, nolaila hele aku la ia a kokua aku la i ua aliiwahine opio nei ma ka hooponopono maikai ana i kona mau pono apau. A makaukau ke aliiwahme, puka aku la laua nei a hele aku la a hiki ī ka. hale oke kaikaina. Aole i ala ae ke keiki ia wa.

I ka ike ana mai o ke kaikaina i ka hanaumua, olelo mai la

ia: *'E, maikai wale hoi ou mau helehelena e kuu haku kaikuaana i nei kakahiaka. Ua pa wahi wai paha oe i ka po nei?" A kani ac la ka aka a Mailelaulii ame ke aikane a lakou. Ae aku la nohoi o Hainakolo: ■'Ae. Oka welelau oke aloha ka'u o ka ike ana; aole o ka i'o. O t ka uhane no o ke kane a kakou ka'u o ka ikc ana i ka po nei. Hui kamailio pu maua me ke aloha. Oia ka'u e hooi manao ae nei i kou mau lalani mele:

Kaii i ka liolow.u» 11,1 <> Hilo I ho o wii olia :i mol'u leahawai JCotxio Elilo i k;>, lioolum i ka inalua Jjuli lee amn'u 1 ke poo o ka lohua I luli no 5 ku, lohia >3 |{u wai nui Hehn kn iriii])un.i k:i opahi ih ka wai e—, riy wai ka moo o l.ni!) walo ri<ji n« 111 uliuln Ulil 1 k(t I/1:|)]IIW!1 fL, Htt l»iha iio, piha alolm k(*i;i Ikj u inanno Ua }jol( 3 wale no a hala iluna J ka uluku oliia la i ka moo «o i kn- ulmiin lioni pa kanaka O kou uihiuno ka i hiki mai i ka po nf3i, Ala }»u nu wmua mai ;Uj — e .

Ia wa heLee aku la o Hainakolo i na msa apau a ke kane a lakou i hoike mai ai iaia ma ka moe-uhane i kona kauoha ana mai iaia e inu awa, a e uhau 1 ka pule o c< Kahuli o Kahela."

"A rr»amuli hoi o ka ke aikane nei a kakou hoike ana ae nei īa'u, he pulehu luau ka oiua 0 nei kakahiaka, au'a mai nei au ia ianei a hele maua; 1 hoomakaukau mai olua 1 awa i nei kakahiaka;'* wahi a Hainakolo i pane mai ai i ke kaikaina, a hooki iho La 5 kana olelo ana. ,{ He keu ha! ka mea apiki, e kuu haku kaikuaana;" wahi a Mailelaulii. "Aohe o'u jke Ia i, ka mama awa; a malia o ke aikane nei no paha a kakou "ka ike īa hana. A o kekahi i hea la auanei e loaa ai ko kakou awa?" Ia lakou nei no e kam-ailio ana komo ana no na kaikama a pau ekolu o 3aua, oia hoi o Ma-j ilekaluahea, Mailehaiwale Mailepakaha. Lele r»ai la na! kaikaina mau na ihu b ke kai-l kuaana haku o lakou. A ma-| hope ninau rarii la o Mailekalu- ' hea i ke kaiknaana ame ke aika- j ne a lakeu: "Heaha keia aj oukou e nune nei?" Hoike aku la nohoi o Haina- \ kolo i kana moeuhane mai ka | mua aka hope. Xka iohe ana,t o na kaikaina i na apau a.! ke kaikuaana ī hoike mai olelo mai la o Mailehaīwale: -

"O ka awa e pono ai nei hana nui a olua, e na kaikuaana, he hiwa. A o ka mea nana e kii, he kumupaa, oia no ko ka.ina. pokii nei o Mailelaulii, ke kahu. hanai oka1» a kakow. O&a mea nana e imu ka awa ke wali i ka mama āa e ke aikane a kakou elike me ke- kauoha a ka po."

Ia Mailelaulii e hoomakaakau ana e pii i uka o ke kualaiwi, e imi awa hiwa ai, īa wa ku ana ana ua puawa hiwa mamua ponoi o Uaimikolo, a lohe ae la lakou nei i k,i pane eiina mai o kekahi leo. Tiia mai ka awa. JE mama ke aikane a oiikou i elima mau mana. Hookahi mana nou e Hainakolo; hookahi hoi nou e Mailelauhi, a pakahi na mana no na pokiī kaikaina o olua. A na ka moa. makaukau nohoi o oukou e hoowah u wali ka awa, hoka nohoi a ku iloko o ka apu; alaila uhau o Hainakolo ika pule o "fvahulj o ELahela." A pau ia; e inu ke aikane a oukou. Alaila, i ekolu ao luau nana e I ai; a i elua na Hainakolo. īwlao keia, e hele o Eta'i i ka auau koi, a pau ia, hoi ma'i; 19, auau ika wai. A pau nohoi ia 3 hoi loa m.ii oia i kauhalo n,ei. Ē hoomakaukau hoi oukou 1 wahi mea paina. 1101 mai hoi īa, paina iho a paa ka houpo, alaila, hoi aku'oiai kona hale."