Ka Holomua, Volume I, Number 52, 26 September 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakau a e KA-LAMA-KU-I-KE-AU KAAHIKI MAHELE VIII Hewa i ka Manu Inu Wai Pua o ke Kahu Manu o Kaupe'a —Apakau ka Hana a ke Aloha i ke Kino

Ua hookoia keia mau mea a pau a ka leo malihini i hoike aku ai imua o ua ohana aliiwahine nei o Waipio. Ua mama ia ka awa—ua uhauia ka pule o Kahuli me Kahela—ua inu ia ka awa—ua nuu ono ia ka luau —ua hele o Hainakolo i ka luu kai a hi'u wai—ua hoi kauhale a aahu i kapa maloo, a ua ai i ka papa ahaaina momona i hoomakaukauia. Mahope iho o ka pau ana o ka ai ana a Hainakolo, ua hoi aku la oia no kona hale ponoi iho, me kona kauoha pu ana iho nae ia Mailelaulii ame ke aikane a lakou, e lawe aku ia Leimakani i kona hale. A hiki o Hainakolo i kona hale, komo aku la ia a loko noho iho la me ka hialaai o kona noonoo no ka wa e hoea mai ai o Keanini, kana aloha. Iaia e noho hoonanea ana, ua hekau mai la ka mania o ka auau kai ana ame ka wai maluna ona, a o kona hoi aku la no ia e hiamoe no ka hiolani pu ana me Niolopua. Iaia i haule aku a lilo i ka ulu ohia a ka moe, ike ae la oia i ka maalo ana ae o kekahi mea maluna ae ona, a pouli ae la kona mau noonoo a pau. Aka nae, i ka hoi hou ana mai o kona noonoo ao kanaka, ike iho la ia i kekahi kanaka e moe ana ma kona aoao; a i huli ae kona hana a nana pono, ike iho la a o ke kane, o Keanini ua pauhia loa oia i ka hiamoe. Ia wa nana pono iho la ia i ke kane, a uwe iho la no ka ehaeha o ka naau. Ua pau kona kino i ke nahu ia; i ka uwa'u ia, a ua hele nohoi a poholehole manumanu mai luna a lalo. Alaila, uwe iho la oia i ke kane, a oli iho la me ka piha aloha: "O oe nei e ka lama lena a ke aloha, Ua pau wale ka ih i ka manumanu, Ua eha ka poli o ka hoa, o kuu aloha hoi, Ua kikiko wale ia e ka manu inu wai pua, Ua poo ia e ka manu Ala-la, leo palale, O kuu aloha, o kuu minamina pau ole, Eia au o Hainakolo i ke ehu wai O ko lei aloha o na la mua E Keanini—e! hoi mai kaua O ko aloha ole hoi ia'u—e."

Aka, aole nae he ala ae o ke kane, o Keanini; me he mea ala ua pauhia loa ia no oia i ka hiamoe. Alaila, hoala maoli iho la o Hainakolo: "Ei nei—e! E Keanini hoi; e ala mai kaua." Noke iho la keia i ka hoala i ke kane me ka hamo ana o na lima i ke kumu o ka moena, aole nae he wahi mea a ala ae. Ike iho la nae keia i ka huli ana aku o ke alo o Keanini a papio ilalo, a ke mau ala no ka hiamoe ana. Ia wa, hahau hou iho la keia i keia pule: "Hulihia ka moku o Kuaihelani Hulihia, papio ia ilalo ke alo, Hulihia aku la i Manu'akele Hulihia i ke kapu o ke alii Ua mokuhia ka mamaka, ka lino Ua paina ke kaula o ke aloha E huli mai ho—i. Huli, haliu ke alo o ke aloha ilalo, Haawi ke kua i ka mea i aloha ole ia, Owau anei; o ia anei; owai hoi o maua, Ka ke kua e hoole mai nei?" Pau keia kahea "huli" ana a Hainakolo, o ka huli pono loa ae la no ia o ke alo o Keanini iluna; a ke mau ala no nae ka moe ana; mau no ka pili ana o na lihilihi maka. Alaila, hahau hou o Hainakolo i ka pule hoala hiamoe: "E ala, e Kahikiku, E ala, e Kahikimoe, E ala e kela pe'a, e keia pe'a E ala ka lani, E ala ka honua, E ala ka wai me ke kai, E ala ko uka ame ko kai." Alaila, hahau mai la oia i ka hapa hope o Kahuli me Kahela, e hoomaka ana ma na lalani, "E ala ka ua me ka makani." O ko Hainakolo hahauia i ua pule nei apau, o ka wa ia a Keaniniulaokalani i ala ae ai a noho iluna me ka moe no nae o na maka. "Kapukapu na maka o kuu lani Pale ka ike mai i ke aloha, Aole nei he aloha, he u'a, he laele, he pale halii, Kuu aloha nou, e Keanini Huli mai hoi." I keia pule a Hainakolo, huli kunihi ae la o Keanini; aole no nae oia i ala ae. Alaila, kahea hou iho la no o Hainakolo: "Huli kunihi Kuaihelani he aina nui, Huli haliu ke alo i ka La komo Komo apuepue ke aloha me ka makemake, Aole no i komo pono i ka u a loko Aia ka'u makemake i ke alo E huli ae hoi, E Kahuli, e Kahela, O ka wahine moe iluna ke alo." A pau keia pule a Hainakolo, ia wa oni mai la o Keaniniulaokalani a waiho pono mai la kona alo iluna. Alaila, lele iho la o Hainakolo maluna o ka umauma o ke kane me ke kulou pono ana iho maluna o na helehelena o Keanini, a kahea iho la: "E Kuaihelani nui o Ku e! Ala mai hoi!" Elua a ekolu

kana kahea ana, aole no he ala mai o ke kane. Hooluliluli iho la keia i ke kino me ka noke ana nohoi i ke kahea. "E Keanini —e! Ei nei hoi! E ala mai kaua." Aole no nae he wahi mea a ala mai o ua o Keanini. Alaila, hoomanao ae la keia i ka pule o Kaauli o Kahela, ka pule hoala i na mea apau. O kona wa no ia i nee aku ai a noho ma kahi e, a hahau mai la i keia pule "E ala e Kuaihelani i ke kanu o ke alii, E ala e Kahikiku, e Kahikimoe E ala e ka paa iluna, ka paa ilalo E ala o uka, e ala o kai E ala ka hookui, e ala ka halawai E ala mai ke alii kapu o Keanini A mai aniha mai oe ia'u i ko hoa Owau no nei o Hai i ka pali kapu o Waipio, Pi'o ka lani, papapu ka honua E ala mai hoi oe e moe nei O Halulu oe, o Kihalani O ka manu kani halau O ku, o kaha ka eheu o ka manu O lele pauma, lele ka manu Kani Kiwaa ka manu i Kawaluna Ko kino manu e Keanini Ala mai ho—i. O Hikikauoha ka malama Hiki Makalii, Kaelo ka hoku o nana, Inana ka manu alii e lele Ia hiki pawa moku i ke kai Aka'ka le'a ka leina a ka manu He Iwa kilou moku o Kalani He Kaupu lele moku ke'lii He moku ke ku nei, ke moe nei ilaila, E lele mai ana me he manu ala, O Keolewa nei ka a—i–na, Hookaa i muli hope Welehia i ke kua o ka moku Moku ka moe a ka lani Ua ao e; aia o Hokuula i ka lani." Ma keia wahi hoomaka aku la o Hainakolo e uhau i ka pule maoli o Kahuli me Kahela, oia ka pule kahea e ala ka ua, ka la, ka makani, a pela aku elike me ka mea i hoikeia mamua ae nei. O ko ianei hahauia i ua pule nei a pau, ia wa he olapa ana iho na ka uwila, nakolo nohoi ka hekili, naue ka honua i ke olai, o ke ala ae la no ia o Keanini a noho ana iluna. I ko Hainakolo ike ana mai hoi, ua ala ae ke kane a noho iluna, lele mai la ia a honi i ka ihu o Keanini, a uwe iho la laua. Ia wa olelo aku la o Hainakolo: ''Kei ka koi kou hiamoe naaupo e ke kane. Noke wale iho nei au i ka hoala ia oe; aohe ou wahi mea a ala ae. Heaha keia? Malia paha hoi, ua lohe no oe i ko'u hoala ana iho nei ia oe; hookolono no nae oe?" Pane mai la o Keanini: "He moe auanei keia, he make maoli paha nei o'u. A pehea la nei ola hou ana ae nei o ka mea i make? Pehea la, ua hooko nae paha oe i ka mea a'u i kauoha mai ai ia oe?" Ae aku la o Hainakolo me ka olelo ana'ku: "Ua hana au ia mau mea apau au, e ke kane i kauoha mai ai. Aohe mea i koe." Aole i pau.