Ka Holomua, Volume II, Number 2, 10 October 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakama e Ka-Lam \-Kc-i-ke-Au Kaahiki MAHELE Vin" 33ewa i ka Manu Inu Wai Pua 0 ke Kaha Manu o Kaupe'a —Apakau ka Hana a ke ' Aloha i ke Kino j A ma ia wa i hahau mai ai | 0 Moanalihaikawaokele i keia i pule malalo iho: . J "A nou ka maka o ke Akua e hu-i lili oaeaka nei I Ualamalama na pea o Kuaihelani, ■ Wawalo ka leo o ke akua | Wawa kupinai ka honua, Ikuwa ke kai, ikuwa kn mauna Oni ka honua, E Keanim—e r ( 3rlo niai ko lei, e ike aku au J ka pau ana o keia pule a Moanalihaikawaokele, o ka wa no ia i ku'i iho ai kekahi hekili ikaika loa ma ka puka ponoi o 1 ka hale. A o ka manawa no ia 1 komo mai ai o Hainakolo e hii ana ia Leimakani, a oia no hoi ka Moanalihaikawaokele i olelo mai ai ia Hainakolo maj ke mele: { "O <oe ia e ka wahine o na pali ! O Waipio pali aloha hulilua ke alo | He alo paiua ia aiaa i ka hene o na nooku, . Huli aku holi mai ke alo Ina hoi he alo do k© aloha. pono , hoi au—e. i Huli haliu kua mai Hamdkua O ke kua kau e ke «loha © ike ai 0 oe anei e? Aloha ka nahele q Mahiki Oia nahele'a ka ua i noho ai a kupa. Pakika ka Wawae o ke kamahele H ookookoo i ka -l«a akolea Hapa,pa hewa i ka tnauu hinahioa ' H.ina ke aloha maawe i ka leo Nana ole iho i ke kuleana oai>A 1 lau ai na npak», liko pua alii 0 ke alii uui o Leimakani Leialoha a Hainakofo Owau nei o Hoa hele o ka makua o Uoheloa." 1 ka lohe ana o Hainakolo i keia mele a Moanalihaikawaokele, aole i kana mai kona uwe *ne ka hiolo makawalu ana o na waimaka ma kona mau papalina, 01 a no oe o po'i wai e hanini ana maluna iho o kona poo. uwe ana, aohe waimalea paa o na mea apau iloko o Jka hale. A o Keaniniulaoka3ani. hoi keia, kulou iho la kona poo ilalo, me he mea 'ia e mihi ana oia i ka hewa ana 1 hana aku ai i kana wahine. A mahope iho o ka pau ana o ke oli ana o Moanalihaikawaokele, ia wa nonoi mai la oia ia līainakolo e haawi aku iaia" ia Leimakanī. Haayvi aku la no hoi o Haīnakolo i ke keiki, a alau mai la nohoi o !Vloanalihakawaokele a hii aku la ia Lei«nakani. A pau kana hii ana,

ia wa hoihoi mai la oia i ke keiki ia Uainakolo me ka olelo ana mai penei: <s Auhea oukou, e na'iii o Kuaihelani nei, i haawi aku au ia oukou i ke aloha o Loheloa i haaw' mai nei no oakou ar?&u. Aia oii i keia wa ka lua mimilo o Moanawaikeocs kahi i hakoko ai me na kupua ame na kaeaea o ia wahi. A no ka hiki oie ia'u ke hele aku "ma ke ala-| nui ana i hele aku ai, ua pelu l I hou mai la au i hope nei, j -A- mamua o ko'u kaawale j ana mai iaia mai, ua kauoha j oia ia'u i ko'u hoi ana mai, :e kipa mua mai au ma Kuaihenei e ike ia oukou; a mai ia l nei aku uu, hoi aku no ko'_u_aĪ£fa | no Kahakaea. Ke ike au i ke ano o ka noho ana o olua e na'lii opio. "-A- o ka'u olelo ia oīua, e a'u mau keiki; e ma'ama ke aliikane i ke aliiwahine, eia ka mea nui 0 ko olua mau maka, ūa puka-a-maka īwaho. O oe } ē kuu kaikamahine; e malama- oe i ke kapu o ke akua i ole e mainaina ke akua ia oe, a Io?a ole mai kana kokua ana ia oe. I kipa mai la no au e ike ia oukou a au hou aku no i ke kai. loa aku ana au no ka aina i Polapola." I ka pau ana o ka Moanalihaikawaokele mau olelo ana mai imua. o na'lii o Kuaihelani, ii wa i pane aku ai o Hainakol<? iaia: *'Aole anei e pono e noho iki oe me makou a hala he mau la, 1 nana mai hoi oe ia maua; aiaila, holo loa aku oe ma kou alahele i ka aina o Polapola/' Hoole mai la o M!oanalihaikawaokele, aole oia e hookaulua bou iho ana, aka, e haalele koke iho ana no oia ma ia la i ka aina o Kuaihelani. "I nei holo ana'ku a'u i Polapola, malia e hui a e ike aku ana au i ke aikane puaa a maua, oia o Puaahiwalani. Ua makemake loa au e īke iaia." I'ka aui ana' o" ka La, aia hoi haalele mai la o Moanalihaikawaokele i ka halau-alii o Hiilei ame Kaulawena, a hoi aku la a kau iluna o kona waa. A hala aku la o Moanalihaikawaokele, ua lilo iho la na'lii i ka wa olelo ana mawaena o lakou no ka hoea ana' maī o ke alii kupua o Kahakaea ia la. Hauoli nohoi lakou i ka lohe ana i kahi mea e pili ana īa Loheloa, ka luaole o ka īkaika a | me koa a lakou i ike ai ma i Kuaihelani. No Hainakolo hoi ame na kaikaina, ua uwe iho Ia lakou no ka makuakane, no Loheloa. O HiikJ hoi kekahi i komo pu mai iloko oia haawina a na kaikamahme e u ana. Mahope iho o ka hookuuia ana o nei akoakoa ana, ua hoa aku la o Hainakolo me Leimakani no ko laua hale o Keanini, oiai hoi ua aliikane nei i noho

iki iho ai me- kona mau luaui. E koi īkaika ana o Hlilei i ua keiki' nei ana, e hoopau loa oia 1 kona manao ana e pili hou aku me Hapaimemeue. Ua ae o Kleanim T keia mau oleio a ka makuahme. Ano, e ka makamaka heluhe- • lu o ki moolelo walohia o Ha- ' inakolo, maanei e waiho ai k=ma ' i ke kam lilio ana no ua ui ala a , [e huli ae kaua a nana aku ia ; Hapaimemeue, ke kaikamahine( a Makaliinuikuakawaiea laua o, Ma-u. Ma ka wa i kaawale m-ii ai o Keanmiulaokalani mai kona poli mai, ua hele mai la ke aloha 'iloko ona a kupouli no KLeanini. E uwe ana ke ao, e uwe ana ka 1 po, a ma na wahi nohoi apau | ana e nana ae ai, e kau e wale |mai ana no ke aloha iloko om no Keanini. Pale mai la hoi ka ono a ka ni i ka puu; a o ka uwe kant aa wale iho la no kana hana \ ke aloha ia K.eanini Ua nok3 aku la nohoi konjt mau makua i ka hoonana īaia, aohe nae ona wahi mea a mahu mai. Hoike aku la o Ma-u koAa makuahine iaia, he nui na keikialii opiopio u'i ma na wahi e ae, i kupono loa e lilo kekahi o lakou i kane nana. Aka, pane mai la ua kaikamahine ala i ka makuahine: "He mea oiaio no paha ia au e ka makwahine i olelo mai la, ia poe kane u*ī. Aka t aohe mea nana e hoololi i kuu aloha no ke kane nana i wehe mua ke kapu o kuu kino. Ua aloha au iaia, a ua pdli ia hoi e maua a kamaaina ka ai ana o ua puni kauoha ala a na kupuna. Eia kuu kino mahope o ka'u mea i aloha ai a moe pu au i ka mauu i ka opu o ka honua. Aole au e ae aku i kau e ka makuahine. Kai no paha he mana ko ka olua mau pule hana aloha i hana ai maluna o kuu kane, eia ka, ua oi aku ka mana o na wahi kaikamahine alauka o Waipi° mamua o ka olua pulelalau. E aho, e imi hou aku no olua i kaikamahine na olua a loaa, hanai a nui, alaila, hoomoe aku na ka olua poe kane i olelo mai la ia'u." No nei mau olelo oolea launa ole a ua kaikamahine nei i hoopuka mai ai imua o ka makuahine, kulou iho la kona poo ilalo a-iiuliu, ia wa aea ae la ia a pane aku la i ke kaikamahme: Heaha Ia hoi! IMani hoi ia, eaj ua paakiki loa kou munao e lilo loa o Keanini ia oe, a o kau kane ia; nolaila, ke hai aku nei au īa oe, e a'o oe i ka hula. Aia a ike oe i ke hoowali ana i ke kikala, pau o luna, pau o lalo; alaila o kau kumuhana no ia, lilo loa o Keanini ia ue. "Eia nae, e noho pu ana no olua no ka manawa, a. haalele hou mai no ko kane ia o( , he mau aumakua ikaika no ko ka aoao o ko punaiua. O k«

| kaawale ana'ku nae o ke kane I a olua mai ia oe aku, aia i ka wa e hoi ai o Hainakolo a noho ! hou i kona aina hanau." Alaila, ninaia mai Ia ua kaikamahine nei: "A nawai au e a'o ia mea, he hula? He ike no nae oe īa hano?' 7 "He īke au kou luauimakuahine nei ia h?na, a he ike nohoi ko nukuakr\ne;'\wahi a Ma-u i pane aku ai j ke kaikamahine me ka hoomau ana aku i ka olelo: "He hana īa i a'o ia e maua i ko maua mau la opiopio a ailolo. Owau ka oiapa o luna, a o ko makuakane no ka'u hoopaa o lalo. Aohe ike, aohe aieamai a olohe hul', uana i pa'i ko maua mau poo ma īa hana." (< He keu no ka. ho. olua a ka lokomo aloha ole ia'u/' wahi a H jpa:memeue. s 'Kia uo ka hoi raea ( o pan -ai kuu kane ia'u I=S no kerahj.no la hoi ulua i ao im.a ole Txj r u aī ia T u ia hina Wd īho kn olua Uookīkina niai e a'o, a lioi &uu kaoe me kela wahi aleuleu o Hawaii, alailīt onoonou mai olua e i ka hula. s Aka, aohe ng,na ana'i koe no ia mea. E a'o aku ana au ī ka hula.'* „ Aolt i pau.