Ka Holomua, Volume II, Number 3, 17 October 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINAKOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Kakauia e Ka-Lama-Ku-i-ke-Aū Kaahiki MAHELE VIH Id[ewa i ka Manu Inu Wai Pua oke Kaha Manu o Kaupe'a j — ka Hana a ke j AloEā i ke Kino Alaila, hoomau hou. aku la no o Hapaimemeue i kana kamailio ana me ka ninau ana'ku i na makua: (< A hea olua a'o mai ia'u?" ct Aia a ku mai na po o Kane ame Lono, ia mau po au e ha'iha'i aku ai i ko kino a waliwali olu ka ue ana. A*o aku nohoi au ia oe i na kiina wawae lele mua a i h<?pe a hooiho nohoi ma aa aoao, a ke makaukau oe ia mau oni ana, alaila, hoopili mai ame ka leo o ko mahoomaamaa ai a hiki i kou lehia ana ma ia hana, alaila uniki ka- ! kou ia oe. Ai ko la auanei e '

uniki ai 3 oia ka la e kii aku ai | ko aumakua hula a loaa ko kane i Kuaihelani, a lilo loa mai J ia oe o Keanini," ! He nani a maikaa wale no| keia mau olelo a ka makuahine' •a Hapaimemeue. He mea oiaio, Ud hoomaka iho la ke aoia ana' o ua kaikamahine nei e kona 1 luaui makuahine. ' - O ka haawina mua loa a ua kaikamahine nei i ao aī, oia ka ha'ih-'i ana i ke kino. Uahoopiliia aku la oia i ka pou-o-manu, hauhoaia aku la o luna o kona pauku leino, e hoomaka ana mai ke ke'a paa aku a hoea i na poaeae a paa me ke kaula i ua pou nei, alaila a'oa'o aku la ka makuahine i ke ano o ka ha'i-' ha'i ana i ke kino. Hookahi anahulu okoa a ka makuahine i a'o ai i ua kaikamahine ala i na ai o kuwili ame na aui ana o ka oiwi kino e knp'ono ai ka hula. Ua pooko'i maoli o Hapaimemeue ma keia mahele p ka hooni ia lalo o ka pohekeheke <s""ke kikala. Alawehe na aha hoopaa o luna x hoihoi i ka puhaka; a hoopili oaa ia ka hope a paa i ka pou, a kaaWale o luna ae o ke kino. Alaila, hoomaka ka makuaiiine e kuhikuhi iaia i na oni ana o luna—ke kuhi ana o na lima—ke kaha ana o na poohiwi. Pela ka aui ame ka oni ana o ke poo, ka awihi ana o na maka, a pela wale aku. He hookahi nohoi anahulu po o KLane me Lono o nei ao ana, ua makaukau loa ua kaikamahine nei. A pau keia ao ana a ka makuahine i ke kiina o na lima,

na maka ame luna o ke kino; ua weheia na aha hoopaa, a hoo maka ana i na wawae. Aole i pau ke anahulu po o ia kuwiliwili ana, ua pau pono loa na mea apau i ka loaa i ua kaikamahme ala. I ka īioohui ana i na.īke hana o na mahele ekolu i pau pono i ke a'oia a makau e ua nei ' ma ka hoohelehele am o k-a leo ; hula o ka makuahme, he u'i maoli na hana a ua Hapaimemeue nei. Ua like k >na kaha' aname ke kaha ana a ka īwa 1 "tca 1a makani, a okanahaa ana, ua like me ka oni kaue ana a ka hope o ka moku ī ka wa e huai ai o ke kai. I ka ike ana o M!a-u i ka ma-' kaukau o kana kaikamahine ma 1 kana mau haawina o kc a'o ana ' iaia, ua hoike aku la oia 1 kana kane, ia Makaliinuikuakawaies; i ka olelo ana'ku: "Auhea oe, e ke kane;ua hala ae nei he mau anahulu la o ko'u a*o ana i ke kaikamahine a kaua i na mea apau e pili ana i ka olapa, a ua ike au, ua loea maoli oia. Ua maikai na mea apau. O ka mea wale no i koe, oia ka leo o ka pahuT "Ke iieie ka hoi a pili maikai me ka hemahema ole, kana olapa ana me ke pa'i ana o ka pahu a pela hoi me ! ke alakai ana o ka leo, o ka pau. no ia o ka pilikia." Ae mai la nohoi ke kane me ka olelo ana maī: <c Heaha la , hoi, nani ia ua mai la ka apana hana nuf ia i ka hana ia, a he wahi mea uuku wale no ka heomaa ana mai i na wawae | ame ke kupaka a'na a ke kino i ka leo o ka pahu. Na'u aku hoi ia wahi o ka hana a kaua e kuupau aku." I kekahi la, hoomaka aku la o Makalii i ke a'o ana i ke kaikamahine i ka hula meka pahu, Elua no ana ano pahu o ke a'o ( ana i nei ana. Ka pahu kaeke ame ka pahu ipu pa'i maoli. Ua hao mai la nohoi ua kait kamahine nei a kau ka ohu i ke kino. Uele nohoi ka pa-u a popohe maikai, pohekeheke ne- ' punepu o hope o ke kikala elike ] me ka umeke laau pa-ka-ka ne- | monemo, nononoula nohoi na papalina a weo na maka, oia no j oe o na onohi maka onaona o ( ka hilu i'a no'eno'e. He u'i maoli no ua Hapaimemeue ala 5 mai lyna a lalo. I ka Ike ana'kn .i ieona ma- ( kuahine i keia kulana hiejiie o kana kaikamahine me he hiwaJ hiwa ala i ka maka o ka opua, . ia wa i pane aku ai i ua lau .nioniolo nei ana i ka hano ha- | weo: I* "O kou ui no ken.i e kuu kai- ' kamahine, lilo loa ia oe o Keaniniulaokalani, a ko nohoi kou makemake ame kou ii. O nei | hula la, o ka olapa; he hula kaili ia i na kane a ka poe mea kane, ke mimo a ka'ukemio ka haa

ana a ka "olapa, mamio pono ka puapua." Ia ulele ana īho o ka pahu ] kaeke a ka makuakane, ua haoj mai la nohoi ua kdikamah>ne ne> i'kona īke apau, elike me.ia' i paka pono ia ai e kona luaui makuahme. Nana aku īa i ua kaikamahine a,la, kahii k-i i.va i ' n=» pah mahikihik: ka op.Le 1 ka. pohaku iimu. Ua mau keia a'o an , kn m..kuakane j hiki 1 k,» po o ana o na mea ap.i'i i„ H..p - meaeue. Aolia. !cnn \ J*?o pih» kaeke pnhu pa-ipa h.j- i \-.. ; makuakaiie 1 loaa o'e 1 u i k .: - , kamahine nei. Aiki ake ~na ! 0 na makua 1 kona makaukai., ua hooholo īho Ja !au,i e ailoii/ a e kU ho? i ka umk'. A:-j a, pau ka un:ki ana o ka hula ~ , ua kaikamahine r.ei, aUila, kd3-J hele oia ame kona mau makua 11 na pe'a apau o K.uaihclai-p, no J ka hoikeike ana i kona akam?i| hula. j Ua haku -iho la nob o M .\-u . ame Makalr. he ma'i mele huhii no Keanim. Ua hoopili pono| la ke meie 1 ke ano o ke pa'i ! ana o ka_pahu ame ke kiani ana o na wawae o Hapaimemeue. o ka hoea ana mai o ka la e unikī ai ua kaikamahme ( ala Makaliinuikuakawaiea, ua I laulaha aku la ka lono a puni! ko lakou aina no ke akamai o ua aliiwahine nei i ka A| ua nui iauna ole ka nni ame ka| makemake o na mea apau niai [ na'hi a ka lopa kuakea hanlelei loa o ka ama e ike i ua ahiwahine opio nei i kona la e uniki ai. Ua kauoha 'aku la nohoi ua mau hhi nui nei oia o M!a-u ame Makah», 1 na pee īke hula apau e akoakoa mai ma ka la e ' uniki ai ke aluwahine op»o. A ua manao loa hoi na poe a:a!o o na'lii, ka poe i īke i ka noho kane a wahme anao Keamnime 1 ua 'liiwahine opio nei o lakou 1 'na la 1 au wale aku, e hoea mm ana o Keanim 1 ua manaw.i ni'i e umki ai o Hapaimemeue Ua holo aku la no keia lohe o ke kaulana ame ka piha ohohia nui ia a hoea 1 na wahi a pau o ka aina o Kuaihelani; a 'ua nui na'hi ame na na u'akohko 1 inaktmaV:e e hoea 'kino i ka U e uniki ai he kaikamahuie a Makaliinuikuakn vaioa Ua lohe nohei o JCean*multokalani, na makua ame Ilamakolo ma, 110 maiuw? e ku ai o līapaimemeue imua o ke akea. A hoea 10 m:i {a ka Ja uniki .. ai o Hapaimemeue, ua ikeia ka J pau akoakoa ano mai o na jjoc : olohe hula apau i kahi e hoo ai o Ma-u ame Makalii, i ke akamai o ka laua kaikamahine imua o ko laua mau alii ame ko laua mau makaainana. Ua makaukau nohoi na meaai o na ano apau e lawa ai ka ai

ana o na mano kanaka i akoakoa mai ma ia la, mai na pe'a mai apau o ka aina. 1 Ua nui nohoi na'lii kapu ame ' na kanaka i aku ilaila mai ' Kuaihelani aku,, a he poe nohoi kekahi 1 hele a lehia ma nei niea he ike hula. Ar> nei poe ike hula apsu 1 hoe.< aku iUj!a,ua hele aku lak-ui e k'lo i e n;nn i k-i t. 1 oka ola~v. ana O K>a<Mniu' uMw' >n; kekshi i iaoa je e i •. \\ <h' nei, a'> i, pine i, T iai;*> 'kolo ,ua * , '"}? ki. 1 a'-i, -- ' anui ' kou ni >kem I:- i k l'-ula |o k t kaiku i'i'i..? . a. ~ i " oia i v., <a v\ . t Vo ai 1 kou T nakem i ? Iki nc.iOi oe, i il~e no! i.m kc lvu . wa 1i e ;kf ske -ii r,r >a - akua a ; ''it na pok'.i •■>