Ka Holomua, Volume II, Number 4, 24 October 1914 — KA MOOLELO WALOHIA O HAINA OLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE [ARTICLE]

KA MOOLELO WALOHIA o HAINA KOLO KA UI O WAIPIO AME KA WAI O HIILAWE

Klākauia e Ki-UMA-Ku-I-KE-Au Kaahiki MAHELE Vin JĒjstewa i fca Manu īnu Wai Pua « ® lee -K«!ha Manu o Kaupe'a sA.pakau ka HLana a ke Aloha i ke HLino

Na keia tnau olelo a £lainakoloi'ke kane, ua pau wale ae la leo īKeaniniulaokalani manao ssiUat e hoea kino i ka Ia e uniki kaikuahine o Hapaime■neue,.ka wahine hula olapahaalewa a lewa i kejcaū J JMahope , "iho-o r -keta au'a ana Hainakolo i kevkane, ua puka >fcu la oia Koaanloko - aku o ko EāuisfthsK2e hele aku la a hoea i ko l&ailelaulii hale. A aia hoi īhik Jcahi i akoakoi like ai ko laaa mau pokii. kaikaina apau. A. e noke ana nohoi lakou i ke Eeamaīlio no ua Ia uniki n6i e Hapaimemeue. A. komo o Haiuakolo iloko e hale, ninau aku la oia feaikaina- <4 iīeaha ka oukot ?liuha*' 1 e wa nei? ,J 3Pane mai La nohoi lakou ala *"Aohe a makQu olelo e ae e noke i ke kamailio, o ka unik: «ale po o 'ka 'hula a Hap"airrfe«oeuev He hula hoohaehae paha 3bgĪ3. ana ia kakou e hoēu tnai "O ke a.'no-io no paha ia;" wahi -aHainakolol-.pane aku ai imua 0 kona mau pokii kaikaina me ka hoomau ana aku i ke kamatlia; "Owau no paha ka luahi ame ka ina'i o kana hana e hapai -naai -nei. Nolaila, yi a ka'u 1 lieie mai la ia oukou e o'u mau e hoike aku nohoi au ia oukou ko'u manao, a e hooloi»e maī "nohoī oukou. Ua maaao au, o oe e Mailehaiwale ko lakau mea e holo ilaila, e kiu ai i na hana apau i nel la. Ke ike oe j na mea apau, hoi mai aohoi oe a hai mai ia makou." XCuka like iho la lakou apau a holo keia manao. Hui iho la aolioi o Mailehaiwale me kana aKikane 110 kona hele ana'ku e īlae i ka hula a Hapaimemeue e fifce me ke kauoha a ko lakou leaikuaana haku, a ua,ae mai la f° kana ka ne. A o ka wa no *a a Mailehaiwale i haalele iho ,;^ aai kelani no ka aina o Keaoolino, ka aina o ko-ko kapu a. sffakaljiriuikuakawaiea. O fea aina o Makalii 3 aia no «ai-aea lewa 3 iwaena o na punoolinolino e uhi mati..ia ana ■ P unohu ula » a oia ke kumu * feapaia ai ia aina o Keaoolino. K3sa makaukāu ana o Maileua pii aku Ia oia i keia

aina ma ke alanui anuenue ke alahele i maa ia lakou mai ka pō" mai. Ua hoea aku la' oia i ua aina nei ma ka-wa e makaukāu ana na 1 hana apau no ka uniki ana o Hapaimemeue. Ua hele hoi ka lanai "hula a

Ipiha. pu i na olohe hula o 'na kulana apau, pela- hoi me tia poe olapa akamai o keiai' ame keia anō. . Eia lakou ke o ka oili mai o ka mea nona ka la hooheihei pahu, ka la e ikeia ai ka opae mahikihiki o ka aina o Keaoolino. I ko Mailehaiwale hoea ana'leu hoi, ua huna iho la oia i kona ui ame kona nani, a o ke kuluaa luahine kolopupu a pupuka kana oka lawe ana ae ia wa. A mel he mea la, oia wale no kahl luahine pupuka haalele loa i hbea ma ia aina. Ua hele nohoi keia a ohuohu i na owili lei lehua, a he ano maemae nohoi kahi ku-

lana ke ike aku. Hookokoke aku la keia i kahi e lulumi aria r na kanaka me ke ohohīa nui, a' |i ka ike ana mai hoi o kā poe ,ui i nei wahi luahine aiu'a, pa£'j [ne mai la lakou ma ke ano pa-»' ,henehene: , "Nohea mai nei la hoi neia wahi luahine mioi? He keu ka" a ka mea hoou'iu'i nui wale a' ,he luahine? Ua ike nohoi paha nei wahi ka'e ole, ua pale ka pono, ua hele e ka pilina a ka" nihoniho, mioi wale mai no keia ianei." Pane nlai la hoi kekahi o lakou: "ILahaha! Na ka luahioe āku ka' kakou i lohe wale ai, be -nome wili maloo. Nolaila, mai , waha a wale kakou i ka "luahine hana pono. 1J K.e lohe *Ia no keia i keia mau olelo pahenehene a neipoe, , aole no r\ea ianfei olelo aku! , Aia ko ianei mau maka ke kau ,pono ala ike kahua uniki. Ua 4 na olelo pahenehene aka P°e waha-a e noke mai ana i ke j pahenehene iaia i me.a ole. Aka, I o ka ikoi a kona makemake, aia |no ia iluna ponoi oka wahine | nona ka la, oia hoi o Uapaimemeue. Ke hoonohonoho pono mai la ka aha. Ona olohe hula nohoi ame ka lakou mau olapa ame na hoopaa, ke hookuene pono ia mai la iakou ma kahi i hookaawaleia no lakou, ma ke ano he poe hoohanohano lakou i ka mea nona ka la. 0 na'lii nohoi ma ko lakou wahi, ua kahikoia me ko lakou mau aahu aiii ame ko lakou mau hoailona alii ma na kulana o na papa aliī like ole. .Alaila, ona makaainana ae nohoi ma ko lakou mau wahi. Ika wa 1 nonoho like ai na poe apau o ke anaina hula, na alii ame na makaainana, ia wa i loheia aku ai ka leo oli o ke aliiwahine Ma-u, e hooulu ana i na aamākua hula apau o Keaoolino, na poe o ke kuahiwi ame k o ke kai - aumakua

wai nohoi, ko na oawa ame na kualono, a pela hoi me na auaiakua o ka makani, ka ua, ka uila ame ka hekili, ko na puu a me ko tia wahi no apau. Pau nei hooulu ana a Ma-u, oli hou no oia he me'le. O ke| mele kem no ke pani ana 1 kei kaikamahine e ailolo 1 ka ike huia. Ua pau mua hoi ka mawaewae ana a ka moiwahine a me ka moikane i ka ihu o" ka ipuaa ame ka pepeiao, ka manamana o ka puaa ame ka huelo, ke ake-paa x ke ake-mama ame ke ake-n:au o ka puaa, pela hoi me kekahi mau mea e ae o loko oka puaa. Ea i'a ula nohoi,

ka moa ulahiwa, ka awa hiwa, ka i'a kea, a pela aku. Pau keia kahoahoa ana a Ma -u, ua hekau iho la ke ano'ano ilihia maluna o na mea a pau, ia wa i puka mai ai ke aliikane oia o Makaliiauikuakawaiea me na kanaka ekolu. Hoo--kahi e paa ana i ka pahu ili mano, hookahi e paa ana i ka puniu hulu me ka niau; a hookahi e paa ana i ka ipu hokeo hula. " Ua kau ke anoano ihhia ame ka ihikapu maluna o ua aliikane 'nei. K.ahu ka ena i na onohi ; maka, puai ka nonoula weo ma | ; tia papalina, 01 a no oe o mea e kekahi unihipili |jKā"enaena me he ahi ala. uwa nei ka. pi-he anaka|Waka,, e mahalo ana i ka moikal^ n0 ka ha P ollano kekilas A noho o Makalii ma kona I ka^ ua » 0 ka hula kaeke kana o ■, kē pa'i ana ae. Kani nohoi ke , oli a ua aiii nei, he luaole o ka nani ame ka maikai, oiai o kana hana ikē ia o ka hula. Ke ka- , kahele/'la no ke mele i ka waha, , ke ka*|u'ia u lele nei ka iluna o ka puniu hulu, ke kupa-ku-pa ala hoi ka peahi lima o ua alii nei iluna o ka pahu. O ka he]e ia o ke me!e mua a ua alii neī a hookuu, ia wa kani mai ana ka leo oli o ke aliiwa- ( hine opio mailoko mai o ka hale, oia xio oe o ka nehone a ka leo o ka' pupu-kanioe i ke kuluaumoe. Ia oli ana mai o ua aliiwahine nei, meha ka aha mai kela , nu'a a keia nu'a, mai kela huli I a keia. huli, a mai kela kihi a , keia klhi, ua malu ka aha holoA ke ka'ulele lua nei ke kani o ka pahu ame ka puniu a , ua alii ala. * ! Ke huli pono aku nei o Mailehaiwale ma kahi e pukā mai ai o Hapaimemeue. He oiaio, ji kona lohe ana'ku hoi i ka leo joli o ua aliiwahine nei, ua ku j maoli no i ka maikai. A ke I kauka'i aku la oia o ka ike aku j'i ka nui kino apau, i ike oia i ] na kīina hooue ha'iha'i a hoo--1 lewa a ka mea olapa. Aole nohoi i li'u iho, puka ( mai ana ua aliiwahine opio nei, he kikaha ia me he manu iwa

l ala i ke nlo o na paii, a me he • kaupu ah hot i ka ehu o ka mal kam. Ua mahilo aku la o Mailehaiwale i ka ui o ua Moiwahine nei o Ke*oolino. A u manawa. oia i kilo pono loa aku ai ike • h, U aua 'la e hoomaikeike mai ana imua o ienulehu. He mea oiaio, ua like no na ku arta & kona mau wawae rr,e ka leo o ka pahu, a peU hoi me ka 'hoowali , ana a. kona nui kino. Aka, o ka mahlehie maikai o kana mau oni ana apau e lilo 10 maoli ai kana mau onina ana i panepoo» no ka nam ame ka hiehie, aole ia mea iaia. O ke kino, he uwawali io\ioj | aka, ua nele nae i na hoohenoI wainohia aoa. Aka, iwaena o |ka poe makaikai e nonoho ak\i |ana, a e niakaikai aka ana hoi i ua kaikamahine huia haa nei a Makalimuikuakawaiea, he oi wale ELO ma ka lakou helu aaa.