Ka Holomua, Volume II, Number 6, 7 November 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

K-akania e Olopana-N 01-Akea MAHELE JĒLUA. me kpna' m§u kupuai tm"Jr ke 1 a ;j£f-3d fli ori a e ka " e'le--ua lohe iho ma.u 'hoā o: ka aoao laooleahi, ua pau loa aku ko laua mau w-aiwai ā me na kjruuiau puaa i ka h"aāwjiaj ia Kiawailea. iLohe pu iholaj uo hoi oia, ua hoi -afcu oKLawai-l loa no Kailua ma kelah\ilioj Koolau, a o kona kokoohia hoi oia o Koae, aia ma Ewa, ma kahi e hea ia nei i keia wa o PoJea. O ka inoa o kekumulau puaa a Kanewai i ka wa mamua, oia o Pahoa, a mamuli oka haki pu ana o kekahi u-ha a oopa kona wawae, uā kapaia o Kaopa. Ke hoomanao nei feo oukou mea kakau, mamua aku o ko*u haalele ana aku ia Kailua, Kloolaupoko, Mokupuni o Oahu nei, kah.i a'u i holoholo ai i na la 1 heuole (kamaH), no o Kawailoa a rne Kp,opa ke waiho la ma kahi kokoke kekahi i kekahi. Koe nae hoi ka hiki ia'u ke kuhikulii pololei loa aku aia iuka, a i ole, aia paha i kahakai.

Ke hooia nei ka Mea Hooponopono Moolelo i ka poloīei o na ako kakou mea kakau moolelo e hoike nei hemauwahi ia e waiho kokoke ana kekahi i kekahi. Ma ko'u kamaaina ia Koolau, aia no kela Kawailoa a me Kaopa ma kahi hookahi. E loaa ana hoi i ka'mea hele ma ia mau kua e ninau ai ke he!s oia ma ke alaaui o Kaanahau e holo ] a i "Waimanalo. K loaa mua aku ana ia oe o Hauliwai ke he.le aku mai Honolulu aku nei, aialla, o Kawailoa aku ame Kaopa. Ed C. Seymous. keia "wahi o Koae a'u i hoike mua ae Ewa, ma kekahi ku iJoWo ke ahupuaa 0 Manana. Aka, aole ko oukou mea kakau e hoakaka koke aku ana . w&hi, a nae na mea a pau e'pili ana ilaila. No ka mea, e halawai-hou aku ana no.kakou me keia Koae ma ka moku o Kau, Hawaii, ma kahi 1 kapaia o Kalae ma ka Hema " ft T t c ;-V?3T

I ka pau ana o keia mau hana hoike ikaika a Kanewai ma, oia"no ka manawa o ka lehūlehu i eleu like aku ai ma ka liuHu~ aiia ia lakou iho 110 ka hana ae. Oiai, he aha mokomoko ka lealea e nialamaia ana ma ,kela ia, e like me ka tnea i kukala ia tna | ka la i hala aku. I ka hiki pono I aaa ae o ka manawa i ka papa umauma (o ka hora 10 a. m. pahaia ma ka helu o keia mau la}; oia ka wa i'ike hou ia aku aī o Js&wailoal ke ku ana ae i a kuahaua mai la 1 ,m'&^o na- aao he Ilamuka 'īi,,a i ka ōlelo ana e ka Hu a npe mo a me ka pana. he moko--nnpko, Anai' imua!" He - I ka manawa a ka Ilamuku Nui i kuahaua mai ai i kela mau olelo a ua eleu koke aku la na kanaka i piha na aahuki o ko lakou mau lala me ka wikasji a me ka ikaika. Iwaena o na kanaka piha eleu a piha ikaika i komo ae i ke kahua mokomoko o Keahi-a, o ke kanaka opio ,'oki puhala o Kahuku kekahi. LTa haawi ae nae oia i kona inoa i kela Ia le'a o Halalii o Niu ka hi'apai'ole o "Na Ulu o Lewa" i ka* Lae <a Keahi-a. - Aole oia wale no ka mea i komo ae i ke kahua mokomoko no na. lea'ea o kela la, aka, ua komo pu ae no me na kanaka na laua na kumulau puaa hoeepa i lilo aku la ia Kawailoa a me Koae. O ke kanaka opio ka mea i hehīhehi mua ioa ae ike kahua mokomoko no ke aumeume ana i ka mea e nohoalii ana maluna oua kahua la o: K.eahi-a. Oiai ua Niuloahiki nei e holoholo ana iluna oke kahua a hala kekahi maiiawa loihi, aole he hoa paio i Joaa iaia. Aka, iaia e manao ana e haalele iho i ke kahua, a hoi aku iwaena o ka ahakaaaka, ua ike mai la oia i kekahi kanaka kino nui e hele pololei aku aaa imua ona me na maka hulili i piha me ka inaina.

H hoomanao iho e na hoa heluhelu, aole keia he kanaka e aku a kaua'e ike ae la, aka, o kekahi no ia o oa kanaka haaai kumulau puaa "hoeepn- a nona. ka moa i ifce mua ia ae nei o ī£%milo.nil o. X kela manawa nae ana e hele mai nei imua o ke kanaka opio ma kona ano nookalakupua, ua lawe ae la oia i ka inoa Lutaria.

Ae. "Ua hele hou mai la oia Jmua o ke kaoaka opio, mamuli o kona piha hoonaukiuki a hoomauhala i kona hoohaahaa ia ana e ua kanaka opio la. Ua nnanoio loa no hoi oia e loaa ana iaia ka lanakila maluna ona, a " 1 ' ,I!f ' koni ano a

ma kana mau hana imua o na maka noii o ke kanaka opio a ka hoeepa a me ka hookUakupua i noho ai. Aole no paha oe e kuu raa* kamaka heluhelu i hoopoina no keia kauaka opio, oiai, ua- boikeike mua aku no ko oukou mea kakau no ua kanaka opio la ona kekahi o na. helu i hala, Aka nae, aole no he mea e ahēwaia mai ai ke hoikeike hou aku ma keiahelu. ,

Eal Aole no keia kanaka jopio helehelena tii, a kino maioheohe maikai me ke kulana kilakila, a he kanaka e aku ia maw'aho ae o Mahīnui kino mawaliwali a pilalahi o ka la aku. 19. "Aole, Aka r oke kinjo, Eelehelena a me ke kulana na mea i anoe ae ke~ kahi i kekahi. Ē like me k(£ a*oe ana oia-mau hiohiona māi iaia aku, pela i loli ae ai ka inoa mai a Mahinui ae a īa Niu, eīa nae he hookahi no keia rnau kino elua e ikeia ae la ame ka elemakule o na puu puhenehene o:a no ka hookalakupua o Tahititai9reare, ke aiwaiwa ahikanana Niuloahiki-

Nolaila, ua maopopo loa aku la ia oukou e o'u mau hoa uhai-a-holo o keia nanea, ka mea kela inoa hoohepa ke keiki oki hala o ka Laehala o -Klahuka, aole ia tie' tnea okoa aku e Hfo ai i mea hoopohihihi hou ia ai ko oukou noonoo. A nolaila, he mea pouo ia kakou ke hoihoi pono ae i ko kakou kakele ana maluna oke kahua mokomoko a me na hana malaila. Ua hele mai la ua Lulana nei me kona kulana kilakila a lawakua o kona kino a kokoke ma kahi a Niu ke kanaka opio maioheohe e ku aku ana me ke kulana kilakila, ua hele hoohualala ae la oia ma kekahi aoao me ka nana hookapakahi ana mai o kona mau maka maluna oia nei. I ua Lulana la ī hoea loa aku ai ma kela aoao o ke ka— hua, ua huli mai la oia a hoi hou mai la ma kahi no ana i hele aku ai, oiai oo nae o īSTiu ke kanaka opio helehelena ui e ku malie ana no ma kahi hookahi, me ke kulana kiUkila a wiwo ole ma kona mau hiohiona. I ua Lulana nei i kokoke hou ae ai ma kahi-a. ke kanaka opio eku ana, ua kani iho la kana uhu me ka aka iki ana iho me ke ano pahenehene no ke kanaka opio helehelena ui e ku aku ana me ke kulana wiwo ole i ke kanaka nunui aka lawakua ke nana aku. He elua a ekolu paha mau manawa a ua Lulana nei i hele hoioholo ae ai i o a ianei, ua ku iho la oīa mimua pono oke alo o ke kanaka opio a pane mai la mn k?i 100 nui

oiaa hoi kona mau m ika poopoo e nana helili mai ana: "E ka i ! io hi:elo ole—e! Heaha ka Y*aiw£Ū a ma ka o ka riiai a maanei e ku ai me he k>i la? Ike 'no paha kamalii bu~kale aole i lawa na iwi e opaopa īa akk ai, hele imai keia" imaei e uwe ai! H I kahi kēiki - Jei poahaaha o K^huku—e!, E hai i kauhale e hiamoe ai, i )ke aku i ka maka I o na nnakua ame ka wahine a, me ka ohana a paul ,J K.u naa a [ihoia ua eepa nei no kekahi mauawa a akaaka ae la> me ke hou ana ma?: " E kahi keiki po'apo'i aama. e nana r»ai nei. Ae, oka hatia waie.no ia oe e ka ilio huelaole. Ua hana no Wou mau l?u a ia- oe i rnea hoom akaleho i ka hai kaikamahine, aole oe 1 ku pono no keia kahua!" wahi a ua Lulana nei e kamailio mai ]a me k a aka pahenehene pu ana iho. A oka msa boi nana i hookala aku 1 na niho o kahi. ilio huelo ole, wahi no a ua Lulana nei, me ka pane ana aku.

Nolaila, me ka leo nahenahe malie ua kanaka opio nei i kamailio aku ai, elu ana hoi ina huanioi wela imua ponoi ona maka,, o ua -Lulana nei i ka olelo ana aku: "Okakala- e 'wale mai la no-ka-hoi ko'u ili i kuu fhe ana. ae la i na niho o ua wahi ilio huelo ole nei, ua hele ka hoi a. wawaka ika lani. Bhīa ka hoī mea aloha o ka mea e hoohaehae la iua wahi ilio nei. Eia na hulua-i _1 a. ke ku mai nei a ke kokolo mai nei ke a-lalo ilalo o ka hoaualepo, o ke a-luaa hoi eia ke lele ae nei maluna o kakou, Mamamake paha auanei Kamaomao i na olohe?" A aka haalo'lo'u iho la ua Niu hookolohe nei me ka haliu hou ana aku a kamailio aku la: Auhea wale ana oe eka pohulimaia o ka ulunahel^?" "Ino paha auanei keia la, eia ke aopuaa iluna o Haupu, ua hele a hulu ole ke kinol'' Ino paha lalo o KLeawawaihe,. ke wawaka mai la ka niho o ka ilio a Kumukoal'*

X ua kanaka opio hookalakupua nei i hoopuka ae ai i kela mau mamala olelo maluna, ua pe'a ae la oia 1 kona mau lima i kona umauma rae ka hookapalili ana hoi o kona mau manamanalima maluna o kona maiae poohiwi, Me he mea la ika nana aku a ka lehulehu e uwe paiauma ana oia no kekahi mea j ana i loa ai. Mamuli o keia m-iu hatia hoohaehae a ua Niu nei ua lele mai la oia maluna o ke kanaka opio. Mamua nae oka paa ana mai oua kanaka opio nej a ua hoohoka hou ia iho laua Lulana nei mamuh o kona hina ana iho a waiho ana ihinn p