Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 15, 11 June 1856 — KANAKA PONO MA, (MAI HELU 8.) He Palapala o Kapono ia Hanaiki. [ARTICLE]

KANAKA PONO MA, (MAI HELU 8. ) He Palapala o Kapono ia Hanaiki.

Aloha>e, E Hanaiki; . Loim ka manuwa mai ka wa, i halawai ai makou me kou mukuakane, o iiiiiana, i kona hiki mai ana; nia'‘K.o makou wahi, a nui na niea i maloko o keia mau m ikahiki i hala iho nei; a nui paha ka pukou hana ma ia mau makahiki, pela n« ko’u lotie mai. Ua lohe no hoi au, ua hnlo kn oukou Iiana, a iia pomaikui oukou i keia wa. A manao iho la au iloko o ko’u naau, makemake paha o Hanaiki, a me kona mau makua, e iki i na rnea t hanaia mannei iloko o keia mau makahiki, i liala aku nei, mai ka wa i hiki inai o Imiana. Eia na mea e hoike aku «u ia oukou; ua holo ka makou hann iloko o keia mau makahiki i liala iho nei, ua ulu nui na mea kanU n pau, a pela no hoi na holoholona. Ua nui ka waiwai no nmkou, a nUi. no Uoi ke dala inaoii i loaa mni no ka makou hana. 1 ka m »kahiW o 185—, loaa ia makou no ko makuu kope, he $144*, a no kela meu keia mea i kanuia kekalii inau elala hou; a ua inavuao o Kanakapono, e kuai lilo mai i kekahi npnna aina hou, e pili ana me ko inakou wahi ’mauka, ua oluolu makou a pau, no keia mea. Ua ana ia ka aina, he 50 eka, a ua loaa no hoi ka Palapala Sila Nui. A, o ke dala i lilo malaila he $49. Ua knai nō hoi makou i mau hipa maikai, he umi; hookahi hipa’ lTane a heiwa hipa wahine. He $10 ke kumukuai o ka hipa karte, v a he pakahi no na hipa wahine. Ua hanuiia na hipa ma ka aina mauka, he wahi oluolu, a maikai loa ka ai o na holoholonā malaila Mom'»na ae la na hipa, a ua mahuahua ia i! keia wa; he 27 lakou me na keiki a pau. Ke inulama maikai nei makou i na hipa ; ako no i ka hulu. He hapaha no ka paoiia hookahi ke knmhkuUi o ka hulu; no ka mea, he hulu maikai oia, a maemae no hoi. Anui lea makemake o ka haole kelepa. O ka nui o ka hulu ma hopkahi, he na paona; nolair«,:nui ka wāiWai,JIoko o na hipi maikai. Aole pela ha hipi Hilii a ino kekahi. Ina e kuai oukou i, na hipa, ea, e kuai j na hipamaikai, *ole i na mea Hilii n paapu hoi i ka huluhiilu, o poho oukuu i ke dala i lilo wale Eia ka*u rnea nui, e hoike aku ia oukou, I kuu la hanāu, hele au mfe ko’u hoohanau, o Makaala, IIaisa a me Hana, a rne kekahi inau hoalauna e ae ekolu, he poo opiopio makou, a hele pu makou ā pau, a pii mauka joa, ma kahi ululaau, ine ka manao e naiia *ku i na hipa a me na holoholona a pau, a e ohi ohelo na kekahi. . Hele ae la makou ma ka aoao Akau o kekahi puu, ā loaa*ho ulu inaia a me ka nahelehele nui wule. Komo kekahi o makou, o Makaala, lloko ouā hahelehele lfc, a mapeiki kahea ’kuoia, “Hp Wai! he wail.he punawmi maaneil’' Hulo Wikiwiki makou iloko o kn nahelehele, a j£e: 410 makou, he wahi wai malaila; * aole nui; aka, ua piha ka honuā npuni i ka wai, a manao makou ho wai iHjl malaloiho. Mahope, hoi makmi makai, a htk\ma|Ea hal«, hai aku au ia Kanakapono, ia makou he puoawai mauka loa, h6 wai nui no?' “Ai la ma!fea kela wai>” Pane ak# “mauka loa, ma ka aoao mauka o kela pput e pilLme ka hfulaau, oia hoi, o Puulehua,’* I hoa nMU o Kanaka* pono, **Ata no ka wahi o k4pfclii punawal o j u poe kahika Ua fohe au tnai ko’u makua

mai, he punawai ma kahi mauka o Puulehua i ka wa kahiko, a ia wa, malaila ka wahi o ka poe kolaiwna/a ■mai-kela-.p_unawai.no ko lakou wai inu.” • . Pelā ko Kanakapono/ A mahope, hele oia mauka, e nana ’ku i ka punawai; oluolu no oia ika loaa mai ka wai nui. Hoolimalima oia me na kanaka hana, c eli i ka auwai, a e hooholo uka i ka wai inai ka punawai aku; nlaila, eli lakou i ka punawai Imhonu, a loaa ka pohaku malalo; hahau aku o no i ka pohaku me ka hamari nui, a nahaia, a kolili ikaikā ’ku ka wai* ma ka puku ’ku a holo loa ma ka auwai. Hana nui makou a pau i mau la, a eli i. ka auwai, a hiki makai ma ka hale. Pau keia hana ikala 17 o lune, hooinakajiikau makoft i ahaaina, a halawal na kanaka me nā wahine a me na keiki he nui wate. Pii m.auka na kanaka elua, a hiki mai ka'wa awakea, hookomo loua i ka wai iiia ka uuwai 4iou; holo loa ka wai ihe ka lelele aku a me kn huwahuwa keokeo. Kani k»a k‘a holo an i o ka \vai, a i ka wa i hiki ai makai ma ka pahale, Hulo aku raa* kou ine ka leo nui, a ine ka' olioli no hoi. .Alaila, noho makou a pau apuni na papa ai, a ai no uiakōu me ka olfoli a me ke aloho aku i ke Akua, no ka Wai a me na giea maikai a pau, nana i haawi mai ia makoh. [Aole i pau.) •