Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 17, 25 June 1856 — HAU NAELE MA KALEPONI. [ARTICLE]

HAU NAELE MA KALEPONI.

E like me ka hoakaka’ana ma ka Hae Hawaii , helu lt>, he haunaele nui ma Kaleponi, a. no'ka hala o ka mnnawa o ka wa i hiki mai o ia nu hou ka mea ia i hai pokole ia at mu iahelu. Nolaila, ke hai aku aei au i na mea, e like me kuu ike ana ma na aupepa o Kaleponia. O “Mr. King M ka haole i ku i ka pu, he kanaka maikai, ua hele mai oia ma Kaleponia mamna o k« loaa aaa o ke goula; ua noho malie kela maiaila, naaa i hana ka waihooa dala (hanko) nma maku~ la, a ma ia oihana ua loaa ia ia ka waiwai nui,a mahope mai loaa la ia ia ka ilifauoe,aka, ma kona inau aie kaumaha, ua hookaa kela

i na aie a pau, aole hookahi keneta. Aole oia he kanaka noho wale, no ka nele i ka waiwai e pono ai kona ola, aole noho wale, aka imi hou aku i mea e pono.ai. Iloko o ka makahiki 1855 hoomaka oia i ka nupepa (Evening Bu!letin) o kekahi ano o keia pepa, e hoopuka i ke ano o na kanaka ino, i ike ka lehulehu, oia hoi o na kanaka pili dala, poo inu rama, poe hakaka, a me ke ano oua kanaka anoino a pau. Nolaila, ke kumu i hoomauhala ai na kanaka kolohe ia “Mr. King;” ike lakou ua; hoopuka ia ko lakou mau inoa ino. Ma keia haua, hui ekolu haole, oin hoi o “Yankee Sullivan,” me kekahi mea e, e ohumu no ka pepehi ia “Mr. King,” ua hoohiki lakou, o ka mea e ike mua ia ma King, e ki kokeaku la ia ia a make.

1 ka la 14 o Mei ike o “Casey” ia ‘ c King” ma ke alanui, olelo kela ia King, “he pu «nei knu?” O ka hiolei kbke no ia i kona koloka, a hoike i ka pn wili a olelo hou aku la e hakaka kaua. Ma ia olelo ana ki o “Ca!*ey” ia“King” a ku kela raa ka umauma, hio akulao “Kmg,” a uwe, “ua make au ! ua make au!” lawe ia iioko o ka hale, holo o “Casey,” a ua hopu kokeia, aua kehi i ka pu, me ka olelo ino, “ aole au eli ia;” lawe na makai ia ia a hoopaa iloko o ka hale paahao riui. Ma ka lohe ana ona kanakao Kapalakiko i ka pilikia o keia kanaka maikai (o King> haunaele loa; akoakoa nui lakou (he mau kaukani a hōlo koke aku i ka hale paahao me na olelo huhu, kuamuamu. hoino maoli i keia pepehi kanaka o “Ca9ey,” uwa nui ma na alanui olelo lakou e pepehi ia “Gascy”! e li koke kakou ia ia! e wawalei i ka hale paahao a e lawo kakou i ke kanawai ma ko kakou lima iho, e li koke i keia'popehi kanaka ? . Hele o Van Nesa (kekahi luna nui o ke Aupuni o San Francisco) e kahea i na koa e hele koke mai, e malama i ka hale paahao, i ole e wawahiia; ku ihai oia imua o ka poe haunaele e hoike ia lakou i ke ano o Ueia hana a lakou, a e pono ia lakou o hoi nui. aole make hana ino, a na ka poe makni e malama i keia pepehi kanakaa e hookplokolo pono ia mamuli o ke kanawai o ka aina; aka hoole nui na'kanaka i kona manao; olel'* hou lakou e pepehi koke ia ia! Mau keia haunaele nui* oia i e ola ana o “King” mai ka po me keao ka haunaele ana. aole wahi manawa malia.

I keia wa pilikia, halawai kekahi ona knnaka p.ono, e noonoo i kc aiio, o keia hana. a ua kapaia lakou he “Vigilance Committee J ,> (Komile Kiai) ē noonoo hol i ka hana e pono ai no keia manawa pilikia; hui pihepine na kahaka o keia komite 3,000 pnha, ka nui o ua komite nei r me he jure nui la o ua kanaka maikai ke ano o keia komite, a mahope holo ka olelo iwaena o lakou, e hoolako pakahi ia lakou me na pu a e hele. Hc 2,G00; un mahele ia i hookahi haneri koa ma ka mahele hookahi, me n n lona e like ?ne na. Uoa e ae. Ma ka la 18, hele like lakou a hiki i ka hm!c p.iahao, hoopuni ia u puni i na koo, Kauoha lakou i ka hma makai nui, e haawi mai »a “ Ca3ey. ,> Aole i hiki i no iwakai ke hoole; haawi lakou ia “ Casey” ma na lima o na koa. Lawe na koa ia ia a waiho ma ka hale hookokikolo o lakou. A kekahi o lakou i ka luna makai nui e haawi mai ia “ oin ka mea i pepehi ia •* General Richardson ,v mamua Aole i hiki i ua iuaa mokai la k« hooie ia iakou; hnawi aku laoiu

ia “ Gora” ma na lima o lakou, oia hoi na Komile Kiai, a lawe no hoi lakou ia ia a waiho ma ko lakou hale hookolokolo. Ka mua nei o ka pepehi kanaka ua hookolokolo ia, a ua hoopanee ia-no ka maopopo ole, huhu nae na kanaka no keia hana mua; nolaila, i ka wa i pepehi kanaka hou, olelo lakou, aole no e hana mamuli o ke kanawai, na lakou no e hana e like me ko lakou makemake, oia kekahi kumu i mahuahua ai keia haunaele, hana kekee na lunakanawai. Ma ka lawe ia ana o keia mau pepehi kanaka i ko lakou hale e hookolokolo i«, uh hana pololei ia laua, ua imi ia, a ua akaka he hewa maoli no laua; nolaila, e like me ko lakou olelo.hooholo ae like, ua hooholo ke Komite e make keia mau pepehi kanaka elua. He mau la noonoo o ua KoinUe nei no keia pilikia nui, a ia wa hoi, e kuka mau ana na kauka akamai no ka eha o “ Mr. Kikg,“ hookahi wa ua lana ko lakoii mnnao c ola, ana oia no kona ku ana i-ka pu; aka, us. nawaliwali kela no ka moku ana i kekahi aa koko nui; pau kona koko ike kahe mawaho, a ma ka la 18, huli ka manao o nu kauka, a olelo lakou e make ana, a ua make iho no hoi He wahine me na keiki (5 kana; pilikia maoli lakou, minamina, aloha i kona wahine; Ua kiai pu ka wahine me ia rnai ka ua i ku ai a hiki i ka wa i make ai—aole hoomaha ike. Ma ka lohe ana iia limke o “ King,“ oi loa ko lakou kaumnha no kona make. Minamimi miLi keia kunaka knulana iwnena o ka lehulehu o San Francisco; aka, huli no hoi ko lakou manao mai ke alnha a i ka huhu no ka mea nana i pepehi. E ake lakon e li koke ia ka pepehi kanaka: nolaila, holo i kahi e hookolokolo ia ana a kahea, *.* E peoehi koko! E pepehi koke!” Pane aku ke FComUe, aia pau ka hookolokolo ana, alaila, ike lakou i ka olelo hooholo. Ma ka la i make ai o “ King,“ manao nui na kanaka e hele i ka hoolewa i kona kupapnu.n'o ke aloha, minamina, a me kekaumaha maoli no ka pau ana o ke ola okeia kanaka inoa maikni. A lilo nui na kanaka i ka hoolewa i- ko kupapau, nooiioo ke Komile Kiai oia ka wa e pono ai e li ia ai na pepehi kanaka; no ka emi ona kanaka, aole hoi e haunaele a pilikia ka hana; nolaila e like me ka hooholo ana o ke Komile, e li ia laua i ka l.a 18. Ua hoomnkaukau ia na laau maliina loa o ka hale. a hana ia i papa hele ma na puka aniani, a aa kai ia na lawehola roa un papa heie nci,„ ua hoopaa ia na kaula ma ko laun mnu puu, Olelo ka luna ia “ e hai i kona manao; hoopuka kela i kekahi . mau hua kaumaha no kona makuahine a noha iho. Pau keia, olelo hou ka luaa i kekahi o laua e hai i kona manao; hoole kela, aole manao, Alnila, kuu malia ia na papa hele ,o laua a ka lewa no ia o na kino iwaena o honua rne ka lani; a ka pau no ia o ko laua mau ola. • " '*■ '*■ Kn mea i lawo ni na kannka i ke knnawm ma ko Inkou niau lima iho, no ka pono ole o ka hana ma na ahahookolokolo.•*' īna pahn ua waiwai ke kahaka hewa, ua pakele qo ia ma ke k»pe i ke dala i na Jure, a im* na loio. A no keia hana' iknika a ka lehulehii. ua makau na kanaka hewa olaila e noho nei; «ia hele nui hikou ma knhi e, ua hoikekahi iuka, a ua holo mai ekolu maanei, pela ka lohe; a un pepehi kekahi ia ia iho, ora hoia '* Yankee §altivan,” i oki kela i ke aa koko nja knna lima, a kahe no ke koko a ka make ao ia.