Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 28, 10 September 1856 — KA NU HOU MA MOLOKAI [ARTICLE]

KA NU HOU MA MOLOKAI

i Kalūaaha, Sep. 5, 1856. E ka Hae Haioaii: Ua nui ka hapa maikai ina Mo1ok>ii i keia mau la ihn nei. Ika ia mua iho nei, ua h<»ike na kula mai Haluwa a Kaaunakakai. he 1 11 'kula me haumana maloko. Ua hoike nui lakou ma ka heluhelu, hel.i, kakauliina. palapala aina, hoail'inahelu, pa ko li, a pela aku 1ka Poalua hoi ua hoike na kula o Molokai nei, ; ma Halawa a Pnlaau, 6 Kula, me li6 haumanu; a ua like ka hana ana ine kela mau kula maluna iho. I ka Poakolu, ua hoike na kula pa ko li, a me p kela kula keia kula, a me ke kula ma ka oielo Beretania oD. H. Hikikoke. Hc 31 hauimina iloko o ia kula, a ua hui hnu mui i keia la me na kula he 54 haumana, i hikiole xnai mamua Hui na haumana a pau loa i keia hoike ana, ua 53(1. Ma ka nana i keia hoike ana, ua mnopopo kalke ona haumana. Ua maikai ka heluhelu huke ana; he ineanui ia, o ka heluhelu pplo|ei t no ka inea, ma ka heluhelu loaa mui ike kanaka ka ike, ka nu hou, na manao hou, a me ka manao )ana f a me ka olioli oo hoi. ihle waiwai nui ia. Ina hemahema ka ■’ heluhelu, o ke kumu ia e hemahema ai ka ike, ka noonoo, ame ka hana no hoi, NolaiU, ua olioli au i ka nana i ka heluhelu buke o na.hauinana e Mwlokai nei, ua akamai kanui in&Iaila. Ma ka huina helu wale no ka hoike ana ma ka helu, a oa makaokau kekahi poe ma ia btike mai ka mua a i ka hope; hemahema nae kekahi. Ika nana aku, aole makaukau *]on kekahi poē kumu ma ia buke, nolaila ka hemahema o na haumana. , ,M» ke kakaulima ka poe akamai; ua oi ako nae ke kula o Kamalo malaila. Maikai maoli ka palapalā lima o kekahi poe hāumana o nei. k ka palapala aina, aole nui loa ka ike. no kā Mea tl i» 16iht ka waiho ana o ia hana uo ka buke ole. 1 keia makahiki iho nei wale no ka loāp āna » ka palapala aina hpu. Ua aola nie ea Molokai aei, a e yono e hoikaika malaila ipa keia.Kope akw, i ikeia ke uu t Tfctfa ahpa kem’ aiaa •ka koaiia aei, a V. iM'aa m »aa#a # .aa M aa

kiinakn o kela aoo kela ano. He inea nui |i>a keia.

Inehinei, oia ka la pualiinu wai, he la nui ia, he la olioli. I kakahiaka, hora eiwa,,he huakai hele ko na haumann, a komo iloko o ka luakini, a piha loa i na maj(iia a me na keiki, ahu iw«ho.. Ua hele mai kekahi pne hanuhano, no kahi* e inai, e naua i keia hana. O Limaikaika, o loane Iii< hnrd« 'n, Bako, Jones no Lahaina, a liie nn haole e ae. Ku o Limaikaika a pule, alaila mele ka papa hiinene rne ka leo inaikai, a me ke akamai, alaila nui wale na olelo, na kamakamailio, haimanao, na mele kahiko, he kanahma a keu, inai ka hora 9 a i ka hora elua o ke uhiahi ka hana ana; nona mea kahiko o IJawaii nei, a me nu mea hou; noh»k<» mai o ku Baibala kekahi, nolnk<> mai 0 ka noonoo o Inkou ilm no keknhi o keia muu olelo. Olioli loa na kanaka i ka h>he ana, piha loa i kn lioli, aole okana rnai o ka aknaka, a me ka lealea i kekahi manawa. Aole pnopno oho iki n» kanaka i ka lohe a hiki i ke ahiahi O ka papa himene kekāhi mea i mahalo nui ia, a ua ao nui ia oa kula o Molokai nei i ka pa ko li, a.me na Jeu mele maikai. A i ka pnu ann o ka hana, ku kekahi poe a paipai aku, oia hoi 6 Limaikaika, I Rirhard'<on. Lokomaikai, Kamaipilikane, Pika nele. Olelo o l -ane, e paa inaoaku ka manao o ko Molokai, ma ka poali inu wai, a me ua imi nuauao; e wawahi i kela olelo a ke kahi poe, e olelo ana, aole e hoomau nku na kanoka Hawaii mn ka pono, he poe lauwili, hoi hope. L lilo ia olelo i mea wnhuhee, ma ua hana mau ana e like me keia.

Olelo hoi o Limaiknika ia lakou, ua akaka ka holo inua o ka naauao ma Molokai nei, aole nae pau i ka loaa. nui loa koe; e hoikaika a pau l a ka naaupo, ka ilihune, ka noho pilikia, a noho knonoono ko Molokai nei i! 'ko o ha hale maikai, me ka lako i ka lole, ka ai, ka iā, a pela aku. Hooholo nui ia ka olelo e kupaa ma ka puali inu wai Paipai no lioi ōLnnaikaika e hui i ka mahir», a me na hana e ae, me ka imi naauao. pau keia, he wahi ahnama i hoomakaukauia eKoaUa me Davida, me na keiki a H»kikoke, papa aina iloko o ka hale kula; mapmae no b<»i, maikni ka ai. O na malihmi nae ka poe ai, aole nui o na kamaaina, oia ka heihahema n’u i ike ai iloko o keia hana Kainoa, e lawe iike mai nn makna i ka ai na ka lakou p«e keiki, e ai pu ma kWa puali inu wai. jBin.ka, o Kuaikā ihe Hikikoke wale no na mea haga ika a», Aole pela manaua, he hui oa makua mnihua. Pau ka ahaaina ana, ma ke kahea ana *> Limaikaika, halawai na kanaka e kukulu i ahahui mahiai oo Molokai nei. Ūa kohoia

o Lokemiaikah a« -— 7* — i kakaoolelo. Hoike nui o Limaikaika no ke kaou aala roar oli maikai; e waiho loa ako ijpraa(ā kakik*», he uala popopo .kok% hi 9 bo«>wahawaba na kaole. Oka oala p«e, popopo o)e k ’ka peao. JB *****

a me Kaliponia; he mea mHkeirtfcke nui ia malaila. Hookahi hewa, oka bapa oka ualu niaikai e laweia aku iluila. . , Oka papapa kekahi mea e kanu ia ; !)• nui ke kumu kuai; he mea makemake nuTia malunn o na moku. . o O ka hanai hipa.kekahi mea kupono ma Molokai ; makemake ka hipa'ii. ka aina pali, aa, uuku ka weuweu, e like me keia mau pali. O ka huita kekahi mea kupono ma Kalae. Hoike pia i ka pono o ka hui ma ka mahiai; oia ka mea e ikaika ai; e like me na ro[»e liilii owili ia a loāa ke kaūla pa&. Aole ikaika ke hana liiiii, kela mea keia mea ma kōna inanao iho. E hui ka pono, e kuka pu, e kokua kekahi i kekahi. Pau kteift, ua hooholoia e koho i mnu Komite e imi i Kumukanawai no ka Ahahui Mahiai* o Mulokai nei. O KuaUa, oD. H. Hikikoke, ame Lokomaikai na Koinhe. O ka pāu no ia oka hana.

Eia kekahi; ua hanaia a maikai loa ka luakini ma Kaluaaha; ua paa ika noho, a ua pnu i ke pena ia; a ua ia i ka puna maioko a ma waho, maoli a me ka maemae; hanoham» maoli kenana’ku. Ua hanaia no hoi na halepule maikni, hule paa, ma na wahi e ae, ma Ualapue, Maoawai» a roe Mnpulehu. Eitf kekahi ; ua paa i ka lole na kino o keia roau kamalii, hc 6$0 i hoike ae nei; he l >le Uiaikai, kuoonoono ka nui; lia oi aku ka maikai inamua ona makahiki i hala. No ka mea, na hooikaika na mukua e imi i ka lako no ka lukou poe keiki ► Nolaila, • ua holo io no ka naauao ma Molokai.

I ka ia pule iho nei. ua malama ia kaahaaina a ka » aku maanei; ua piha loa kā hale pule; maikai ka hana ana ke nana’ku. He nemahema nae no ke Kahuhipa ole nana e huai i keia ohana maikai? . L.