Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 29, 17 September 1856 — KA HELE KAAPUNI MA HAWAII. [ARTICLE]

KA HELE KAAPUNI MA HAWAII.

Hklu 2 I ka )a 11 o lulai, hoike i na kula ma Kahaiuu. Ewuiu na kula i h/»ike ia i keia la; elua ma Kahaiuu, elua ma Keauhou, hoikahi mn Honolo, elua ma Honoino, a hookahi ma Hokukano.

No ke kula o Pelero, he 14 na haumana. He mau kamalii nui iakou, aole-nae makaukuu loa; ma ka heiuhelu, ekolu wnle no ua maikai iki, a o ka uui ua hemahema lakou. Ma ka helu, aole makaukau, ma kaPalapala Aina ua makaukau no, a o keia kulu ua inai kai iki, aole nae elike mena kula ma Holua|oa. Ua hana no kekahi inau makua ma Kahaluu, a ua kue lakou i keia kumu o Petero, aua hoopii lalau lakou, no ke kumu hou; aka, aole holo keia hoopii ana; no ka mea, ua maop"po ke kumu o keia hana.hewa; eia no, inakeuiake ka poe hoopii e hookoino i ko lakuu makamaka iloko o keia kula, oia hoi o Keliiaihue. Aiia oukou ena makua mea keiki, mai kue oukou i nu kula; no ka mea, ina pela ka uukou hana, kokoke e pau ka maikai o na kula o ke Aupuni. Nu ke kulao Knnakaokahialii, he ‘26 na haumaka— Mai Keauhou mai keia kolu,a ūa makaukau iki no ia. Ma ka heluhelu ua ma kaukao ka papa maa o keia kula, be 10 la* kon; a ma kt Helunaao. a me ka Palapala Aina, om mokaokajū iki, aole nae akamai lakoo. O ka ooi o kela mb kala I k«|f m * keia k», oakaaaakem* m lake»;

lumu o ia mau kula, ua hoomaka wale hana i keia wa, a ma keia hope e feola inua keia mau kula. A pela ko’u maooiiho. ; 1 ka pau ana o keia hoike kula m«- Kaha» luu, hele aku la au, a i ke ahiahi, hiki i Kaawaloa uka, ka wahi noho ai o Rev. J. D* Panka, oia hoi ke kumu’o K<»na Henia. He wahi maikai loa, o li Puu Alani he wahi oluolu no ka n>»ho ana, momona ka nui ka mea kanu, na alani, na maneko, ua momona, a me kela mea keia enea maikai. Oluolu loa ka noho ana mn kahi me ke aluloa mauka o Kona nei; oluolu no ka haole' ame na kanaka HHwaii, Ikaika ke kina, a ikaika no hoi ka manao; aole lolo ke kiqo, aole palupalu ka noonoo; nolaila, nur ka hana u ka poe mauka me ke ano naauao a ine ke.akamai; nui ka mahiai mauka nei, i. kaio, i krfe, i alani, a me kela keia mea e waiw.ii ai. Uakanu ia eua haolea mena kanaka maoli, na aiani nui lon, he haneri no . kekahi, he eainani ku kekahi, a ekolu sautani no kekahi!

He mea waiwai ka alani—O ke dala i loaa ma ke kumu alani hookahi, i ka makahiki Hookahi, he $30. ahe $50 paha, a ina ho kumu nui, he $100, a he $200 paha. Nolaila, ina he 1,000 na kumu alani no ke kannka hookahi, he alanl hua maikai no, e loaa mai i kela ka.na.ka i ka inakahiki hookahi, he $30*000 ! no ke kuiiiu kuai' he $1. ka haneri hookahi; make pono loa keia puu dala ! Owai ka meu i makemake i ke dala? K kanu oe i na mea e waiwai ai; i kalo, i kofc, i alani ! E hana, e hana oe ma ke anp no**noo a me ke akainai, a me ka ikaika; e irni i na mea e hoopomaikui ia’i oe a iue kou ohana.

Kamaiiio maua me Parikn, no na kula ma Kona Hema, a ua manao oia, ua-holo mua na kula m» ia apana, a ua .oi loa akuna kula i keia wa nftamuli oka wa maniua. He kanaka noonoo o Nahinu; mnnao uui no ia i na kula, aua ikaika no kana hana. Ua hoomaha ia na kula ia wa; nolaila, aole au i hoiko ia lakou.

l ka poakahi, oia ka la 14 o īulai, hoike inaua i ke kula Beritania, m>» Kaawaloa uka, o T. H. Pnnkake kumu. He 40 a keu na hnumana iloko oia kulu, ua ao ia lakou i ka olelo Beritania, a ua makaukau iki lakou, a ua akomai n<» kekahi. U» makaala lakou, a iUaika no hoi i ka im.i i ka olelo Beritania. Make p »no na kulu Beritunia ma Hawaii nei, a i ko’u munao, e Ip»a i na haumana kaolelo haole, ke hele mau ma kc kula. I ke ahiahi oia la 14, holo aku la au, ma ka waa, a i kakahika, hiki i Milolii He wi nui ma Kona Hawaii i keia makahiki i hala ako nei, a i ka wa i hiki aku ai i Miiolii, aole he.ua-ma keia aoao o Kona; aka, ma Kona Akau a me ka hapa o Kona Heuia, he ua no, a anenne pao ka pilikia no ka wi. Ua olo maikai oa oala a me na ipu a me ka ai. Nui ka mahiui ma keia apana i keia wa; no ka mea, «a makau na kanaka i ka wi hoo. ] k* paa aaa o ka paioa kakahiaka, kele

aku la au ma Kau, a h»ki i Honomnlino, pii mauka, a hiki i ke ala loa mauka mawaena o Kona Akau. H« ala loa ka t He mea hilahila ma<>li no keia alanui hana ole; ua pilikia ko Kau poe no ke «lauui ole, a hiki oie ke lawe i ko lakou waiwai i kahi e kuai ai Ua hookoiiiu ia ke daia iloko o ka Bila Haa-wina-e ka Ahaolelo, i kela makahiki keia makahiki. aole nae e ae mai ke Kuhina; ua pikn ke dala ika waihona He h«na hookaUMlhil no ia, ahe hana naaupo no hoi. Ua pobo maoli ke Aupimi no keia hana ole o ke alanui mawaena o Kona a K?u; no ka mea, aui ka aina. aupuni ma Kau, aole makemake nahaole a u e na kanaka ia aina, no ke alanui ole e hiki ilaila rne ka waiwai a rae na holohok>na; aka, ina he alanui maikai, e hiki « na kainaaina kc lawe i ko lakou waiwai maIwm ona hoki, hipi, ame na lio, alaila, pii loa ke kumukuai o ka aina ma ia apana.