Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 43, 24 December 1856 — KE AUPUNI O KINA.—HELU 3. [ARTICLE]

KE AUPUNI O KINA. —H ELU 3.

(Mal ka “ Makii.Loa.”)

Hookahi no Moi nni mnluna o ke atipuni a pau. Oka ohnna nioi wale no na’lii niaoli i hanau alii imv Kina'; O na luna aupuni me iia luna Imomalu, ua hoonohoia lakou i pōe juna ma ka inana oka moi. Oka tnoa aka inoi i hopkiekie ac,oia ke kiekie. a o ka mea i hophaahaaia eka moi, oia kc haahaa. O ka makaamana ak::mai i ke ao i ka palapala, e Ii I o n o ia ia kekahi <»ihana luna hoomalu; aka, ina e kekeo a hewa kana hana ana, e hiki no i ka Moi ke lawe aku i kana oihana luna, a lih» hou ia i makaainana. Noloko .. na hamnana akamai i ke af», ua kohoia ka poe Imonialu aupuni. Uu kapaia keia poe luna. na Manannn, Ma o lakou la, e hooinalu nei k« moi i kela anpuni nui. Hc mea kahiko loa na kula ao ma Kina. I ka wa e hupo ana na kaiiaka o Eupopa, a e kulou ana na kanaka naaupo o Bcrilania imua o na akua kii. ua at*iu na Unnaka o Kina i ka palapala, a ua paiia nn huke ma Kinn. Aka, aole lakou i ano hou m:rka lakou ao ana inai kela wa kaliiko a keia manawa. O iin pahipnla a na kumu kahiko loa, oia nd buke kumu ao i.na kanaka i keia wa. Ika wa i ao ai na kan.ika o Europa n naauao, e oi ana na hanauna |n»u mainuu o na inakua a me na kupuna o lakou rna ka naauao; a i keia wa, uii oi loa aku ko lakou naauao ana mamua o ko Kina poe kaniika, o keiaaupuni ka inen e hana nna i na inea a pau e like. me na Pake i hana i ka manawa ia Ahenahama ame Mosc. Aohe'o lakou mea hou mai kahiko Ina'mai.

Aka, no ko lakou kahiko loa ana, ke hookiekie la lakou i ka manno knhihewa ia lakou iho. Iko lakou manao, oko lakou aufuni wale no ka ainu nnaiiao. JK kapa ana akou i na haole mnlihini holo nialaila, “ Ht poe hupo o vjaho. *’ Oia ka inoa i haawiia oiai ina haole Bcrilania ame Ameiika. “O na Uiaholo,” kekohi inon a lakou e kapa nei ina haole. Ma Kina no ka hoomaka anu i oa mea nui e naauao ai, aka, i ka loaa ana mai o ia mau mea i kanaka o Kunopa, ua oi loa aku keia poe i ka hana ana ia mau mea. He raca kahiko loa ka pepa, a ine ka paipaUpaia, a ine ke kilika, a me Ua pauela, a me kekahi mau mea e ao. Aka, i keia wa, ua hanaia keia mao mea a pau e na haole me ke nkamai oi i ka ka Pake hana ana.

Heelimapaha na lianeri maka h i k i ma mua o ka holo muu ana o na moku o Kina i ke kuni kalepa. Aka, mai kela manuwa mai, ke kuni nna o Kina me kp Europa me ka inanao hoowahawaha mai. Kuhi lakou, no ko Eumpa ilihune ana, ua imi mai lakou i ka waiwai o Kira, a no ka nele o ko oa āma e ko lakou holo ana il ;ila. Ae ma» oo ka moi, e kuai lakou ma Kanctona wale oo, a i holo lakou ma kekahi awii e ae, ua kipakuia mni lakou me ka hoino. A ma Kaoelona, aole lakou i aeia mai e komo maloko o ka pa kulanaknuhale, ma knpa o ka muliwai iloko o na halo hoolimalinia e noho.ai, a piha ka moku i ka ukana, alaila hookuuia •• na hupo o waho’* e hoi. No ka nui o ka waiwai i loaa i na hnole kuai ilaila, ua nui na moku i holo ai ilaila i ke ; a mnkahiki i kela makahiki, me ka hoomanawanni i ka hoinoia mai. He ti, he lole. na pahu lole, na moeoa, ke kilika, a nie kekahi mau mea e ae, na mea loaa mak He dala maoli ka nui o ke kumukoa» i lilo aku. A piha ka mokn, hoi hou nai lakoa » ko iakou mau aiua i koopuka-

puka ilaila i ka lakou ukana, me ka loaa nui mai o ka waiwai mn ia kuai ana.

1 keia mau makahiki he 40 paha, 50 paha, ua lawe aku na inoku Bcntania i ka opiuma i inea kuai rnc na Pake. Makemuke no na Pake ia mea, e puhi a ona. Ua Iilo ia i mea nui, a mea waiwai no na Beritnnia; aka, i na Pake, ua lilo ia i mea make. He nui na iniliona data o na Pak • i lilo iloko o ka opiiniiH, ka inea ino e ilihune ai lakou, a e make ai lioi. Nui na moku piha ika opiunia i holo aku ilaila, a nui, lehulehu na Pake i poino a make ia mea. Alaila, ike mni l i ka rnoi, he m<ea ino ka opiuma, papa nmi la ia i ke kuai; aka. aole i inauao mai na haole i ka papa ana inai o ka moi e noho ana ma Pekina i. kn tatisani mile ma ku inamao, Kuai malu no lakou, n like rne mamua ka nui. Alaila, kipaku aku la ka moi ina iiioku ku-i opiuma. Holo aku lakou, .si ku ma ka aina inoku o Ziutina. . Malaila i holo malu nku ai na waapa kanapi, n lawe mai ika opiuma ika po. Mahope kau iho la ka nioi i ke kanawai e make ka meu pulii opiuma. Pūhi malu no na Pake, aua hoopaiia kekahi poe. Al<a, aole i inanao nni na Pake i ka make, ua ono hm ka puUirr>piuma. '

Ike no ka moi, aole i pau iki ke kuai opiunia, a ua. make hewa kona inau kanawai, hoouna mai lii ia i kekahi luua kiekle me ka mana e hoopau ia mea ino. O Lina ka inoa 0ua luna la. Holo naai no ia i Knnelona, o hopu iho la ia i na ha*<Ie Borifania a pau, a pani iho ia lakou iloko o ko iakou* haie kuai, a paa, a hoopuni i ka hale i.na koa, a me na waapa inanuwa. Malaila lakou i noho pio ai a haln ka manawa. Mahope ae inai la o Lina i ke k«»misina, e hookuu a kipaku ia lnkou, ke haawi inai lakou i ko lakou opiuma a pau ia ia, Ika ue ana mai oua haole kallepa, a haawi ia niai ka opiuina, he mau mnku piha, kipakū ia Inkou e hele loa. Lawe ae la o Lina » ka opiuma, kui iho la a pepe a okaoka, a hoolei aku ia mea iloko o ke kai. He umi paha na miliona d>Ila i poho iloko o ka opiuma i hooleiia i ke kai. | Kc kumu in oke kaua ana o Beritnnia me Kina, ika makahiki 1840. Hoouna mai o Reritania i na manuwa ona, a me na koa he 10,000 a keu aku paha. Wawahi lakou ina 1 apū o Kina, luku aku la i na muku o ke aupuni, hoopuehu i ha koa Pake, a pepehi ihv) ta ina inea Ina ‘ * a lakou. ■ m I ka hele aimm na akau o ke au* puni e hoopio ia Pekiha, mnkau Joa mai la ka moi o Kina o lilo kona aupunl, ae inni la ia e kuikahi. Ūku mai la ka Moi ina dala 25 na milionn, no ka opiuma 0 iniliona, no na aie i na Beritania 3 miliona, a ao ka lilo iloko oke kuua he I2miliuna. Elua makahik» ame ka hapa oke kaua ana. Ua haawi mai i na awa elima, i mau wahie kuai ai na haole ma Kina, a ua hoolilo mui \ ka mokupuni o Henekona ia Beretania, i wahi e noho maluliia ai na haole, mamuli o ko lakou kiaaina a me n>i kanawai Beritania. Aka, aole i hoopauia ke kuai opiuma roa ia kuikahi aaa.