Ka Hae Hawaii, Volume 1, Number 47, 21 January 1857 — KA HANA KUPONO E AO AKU AI NA MAKUA I KA LAKOU POE KEIKI. [ARTICLE]

KA HANA KUPONO E AO AKU AI NA MAKUA I KA LAKOU POE KEIKI.

-Helu 4. E kuhikuhi pono ia ia ma ka mea kupono i ku naauao, e loaa mni ana he waiwai mahope, mai olelo aku ia ia e kii ae oe i bi« no’u maluna o ka lio, i wulii awa no’u, e kii aku oe ia mea e iiele mai e moe, a i kekahi mea lapuwale e ae paho, inui hoounauna oe i ke keiki ma ia ano, a manao iho oe he kanawai ia nou, a hoopai i ke keiki. Aole pono ia hana, aia wale no o na hana pono pau oie i ka haiia’ku, ina malu i kou mau kanawai kupono, pela no e malu ai i ko ke kumu mau kannwai kupono, ina nae he mau kanawai c hoio ai ke ao ana o kana kula ke kauia, pono pela. Makehewa na kanawai hooluhi wale o ka makua, a me kc kumu, makehewa ka hoopai ana, aia wale no o na kanawai kupono, e pono e hoopai ke hoolohe ole ke keiki, i maa ia i ka hoolohe ma kanawai, makehewa ka hookuu wale ako ia ia rne ka hoopai ole, e like mc ka maa o kc keiki i ko kaua kanawai, a me ko ke kuinu, pela no e hoolohe ai i ko ke Alii kanawai, oia hoi ke kanawai o ke Aupuni mai o, a o, a puni ke ao nei, ua nui no na kanawai e noho nei kakou, a e kau hou ia ana pnha. O ka hooko ana i ke kanawai ka mea e i'kuika kc kau ana i ke kanawai, ina aole hooko la, makehewa ke kau ana, a me ka papa ana, a me ka hoomalu nna. Eia keiama ka rula 5, e kakuu pono i ka ka nui o ka nie o ke keiki, mai kona wa uuku, a hiki i ka wa e loaa ai kana, nana no e hoihoi mai mahope. 'He inea nui h>a paha keia, hiki ole i ka poe naaupo, ka poe i ao ole iu i na mea helu, inn ua ao in » na inea ht*lu a naauao io, oia wale no ka poe hiki ke hana. O ka aie o ke keiki oia ka inea lilo ia ia hookahi wale no, aole i kekahi keiki e ae, aole n«> hoi i ka īilo iakaua, a maiiao :l»o na ke keiki e hoihoi kela aie, ma ka mea lilo wale no ia ia, ina i mai.ao oe ma ka mahina paha ka aie ok**keiki, pono no; no ko ke komo ana o ke ola iloko o kona waha, a me k<»na opu, e ikaika ai kona kino, ina o knhi kapa kupono, a kuai oe ma ka lole kumukuai haahaa, he paa nae, aule popopo, e hke me ka lepo nalo, a uie ke ka-

lakoa, a mc ka a me kekahi lole paa e ae no, haahaa nae ke kumukuai. Makeiiewa kc kuai oe i ka lole kumukuai nui, i wahi e nui ai ka aie o ke keiki, mai hana pela, he naaupo ia, he pono ole, e nanla aku no kakou i na keiki a na haole, aole aamai i ke eilika ikela la keia la, he poe waiwai lakou, a o ka kakou poe keiki, hoohiwahiwa, hooioi, kau koke mai r.o na wahi ipu ma ke poo, pepepe hale kua kahi hale, kahi no nae ka ie, ia kakou ka hooioi mamua, a i ka wa e loaa ai ka ke keiki, he makuahonowai puha ka hoa olelo, he wahine, aole nana ia mai ou, e like me ka nui o kou lilo, ahiki i kou wa e hele aku ai. ‘ c Eia ac ua wahi elemakule nei, heaha la kana o nei, huna ia aku kahi ai a kakou,” peia ka olelo a ke keiki nana oie i kona makua, aole manao i ka iuhi o ka makua i hanai ai ia ia, mai ka wa uuku a hiki ikawa e lona ai kana. .

Nowni la ka hewa? No ka makua no, no ke kakau ole i ka aie o ke keiki, a mahope no e huihoi mai, e kakau i kela lilo keia lilo ou i lilo ai ia ia, no ke ao ana i ka naauao, no kona ola, a me kn lilo i ke kapa ona. a noin hana au, ikaika loa ke keiki i ka huli i kanu haha e loua mai ai ke dala, a hookaa ika makua, a pau ka aie i ka hookaa, a me ke pani mai paha, e lanakila anei ke keiki m ka aie ole. ' Ahiki no1n4a. ke hele ma kela wahi keia wahi, ana e makemake ai, ina e hoi mai no e noho pu, pono no, me ka hoolimalima akii no.o ke keiki .i ka makua, a pela no hoi ka makua i ke keiki, ma ke kuai ka loaa, ame ka hana k “ Ina aole e haha ke* kahi, aole oia e pono ke ai,” wahi a Paulo. O kela mau waiwai no a pau a ke keiki i Uoihoi aku ai ika makua no ka aie ona, e hoihoi hou ia mai no i ke keiki ke make ka makua, ina he uhauha, hana i na hana ino, ona lama.

Aole e loaa ka waiwai hooilina no ke k' iki, nolaila, e na makua, e hana naauao kakakou, mnlia o loaa aku kekahi wahi hunahuna o ka haole, pono loa. E'ō ma ko rnakou wahi e noho nei kekahi makua pilikia, o Poolelee kona inoa, he makapo ka māi, ua lalau na keiki, aia ke kaikamahine ma Ewa paha, ma Honolulu paha, ua mare i ke kane o Kaheie ka inoa o kc kane, o Kekela ka inoa o ke kaikamahine a Poolelee, aia paha ke keiki kane a Poolelee, ma Koolaupoko, o Kahuaina ka inoa, ua hoailona ia i ka hao kuni o ka M. H. 1853. O keia uiau keiki, aole i puu i ka aie o ka makua, la laua, ua heie laua iim ko laua makemake, ke nuho nei ka makua me ka piiikia* Na na pili ia ia, nana oia e kokua nei, ke loaa ae no hoi kahi ai, a nie ka-: hi ia, oia hoi o D. Makaha, he kaikunane nona, he luna halehalawai uo ko makou waiii nei, e nana pu ae kakou i ka hana a ka kakou poe keiki, mai kinohi inai a hiki i kem la, e pono paha i ke Aupuni ke koi aku i kela mau keiki e hoi mai, e malama i ko laua inakua, a kiki i ka wa e inake ai, pau ka aie

ī ka makua, oia ka’u mea paipai aku ia kakou ma keia rula. , ’

Eia keia, m:i ka rula.6, mai hoopunahele i ke keiki, ab!e hoi e'pono e hoounauna ino, a me ka pepehi ino, no ka huhu maoli, aole paha mahuahua ko’u olelo ana ma keia rula, no ka mea, ua pau i ka hai ia’ku ma ka Hae Hawaii , ma ka HelCi aoao 149, ko ano o na keiki punahoie; a c me ka hewa oia hana. E hoohana no ia ia ma ka hana kupono e oluolu ai kona kino, i manawa huli palapala kekahi, i manawa kula kekahi, imanawa hana hekahi ; a ma ia hana ana, e hookaa ia no kekalii aie oke keiki ia oe, e liko me ka rula maluna, aole pono e hoounauna ino loa i ke keiki, ia hana kaumaha ae, ia hana kaumaha ae, kupono ole i ke keiki ke hana, no kona uuku paha, no ke omimai paha; aole hoi e pepehi ino ia ke keiki i ka wa o hana hewa ana i kou mau kanawai, e hoopai no oe e like me ka nui kupono o kona kino, aia no ka mea e malu ai o ka inoino o kou mau maka, ame ka nui o ko leo, oia eha no ia o ke keiki malaila, a aneane e lohe no i ka makua..

Ua puka miii ka Helu 38 o ka Hae Hawatt ike ahiahi o kona la i pai ia ai, a no ka piiikia i ka hana i ka hale kula, a me kekahi mau mea e ae, nolaiia, ka lohi loa, a hiki i keia )a o keia mau olelo. Aloha oe eka Hae Hawaii, ka mea kokua ahai lono imua o na makua mea keiki mai Hawaii a Kanai. Owau no me ka mahalo aku. JOS£PH H. KANEPUU, Kekaha, Waikiki, Dek. 9, 1856.