Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 2, 8 April 1857 — NU KA AHAHUI MAHIAI MA KAU. [ARTICLE]

NU KA AHAHUI MAHIAI MA KAU.

La hooiiKika iu keia Alialiui Maliiai i ka ūialamau lanuan aole uae uui ua hoa ia mauawa t»e-l’i walo 110. l-.a iiana lakou i inaii kaiiiu‘,’i, a ua koho uo lioi i mau luiia, <; like inu na Aha e ae, !..■ Aol<- i iiapai nui la ka inaliiai la iiiakahiki ■ii<». ka loaa oje i na liūa kuimiio ke kanu, a no ka liolo |oiie(iitie ole inai o ka inoku e loaa ai i iia uoiio o ka maliiai. A i ka la .'1 o Keheiuaii nei ua halawai hou ina ; VN aioliiuu, ii ua iiiahualiua na kanaka koino hou iuai, a ua loaa he 3fJ i keia wa, a ua iun no ka (»oe iiiakeinake e komo ke ike lakoii i ka j)<iiio,'wahi a lakou. . ■I a iiui no .ka makemake o na kanaka e niaiu uia na liua liaole, ,oia hoi ka iiuiia, kuiina, p'a.pa|»a, a me na lauu kanu, aka no ka lako ole i na inea- j»aaiiumi e |»ono ai, aole o lukoii e inki k* hu[iai nui ia hiuia. Ta lioomak’a lnhi ki.kiihi inan kanāka, a ua aneane [luka [lono ko lakou lulu ana. “ Aiiea la ike la ka,j»ono <» keia dala ? L a jiau [lalia i k<• kolohe ia.’’ Kia no ua :dala nei ke waiho akoukoa nei ina ka liiua o ka J’uuku. He uuku no, iiole e lawu no ke kuai i na'ineuie poiio ai no kma hana. K pono nue ke hoomaliualiua ae, i lawa ai no ia iiiea. Ma ki halawai āna i ka la ekolu ilio hei, o W. U. Si[)Hiiariu ka l’ere.-idena, a o S, Laanui ka Jio|)c, ii <» \\ m. I 1 . .Maiiin ka Puuku, a o 1). K San!ord ke kakauolelo. A ua kolioia.kekaln iiiau koiiiile lio kela ii ino keia inain le o Kau liei, e |iui|»ai i na kuiiuka e iiiahiai. . . lii, hooliolo ia kekahi mau kanawai hou e |>on<» ui ka Aliaiuu a me ka lehulehu, ke makemake lakoii e liapai i kei.a hana. Penei ke ano.nui o ia maii kanuwai: “E koino kola kaiiiika a me keia kiuiaka iloko o keia Aha ke ukii niai oia i hookalii dula iloko ii kaiiiakahiki lii»i)kiihi,’ ? “ E h'ioiina ia i ehma <!a)u i niea kuai pa|»!i|ia, niii: 1 loiioliilu, a e Ikhmuki no hoi i eliiiiii <(ala i liiea:kuai kulinu, a e )ia:iwi m keiu muu mea lio na lu»a luii o keia Aha.” o o A u;i hooholo wa'e iu ka liiuiiao e lawe-ko-la a ino keia i ka llue Uuieuii iio ka inanao uiia uia ilaiia na mea e akuka ai ka poao o ka mahiai, A ua liaiiu ia kekalii palapalu hoohiki, o hoohiki ana na kuiiaka (o makemako ana o kau i ko lakou itn>a) aulo o lakuii e uie nku i na Pako a nlo na haolo e ao, ko hole mai lakou.e hooaio iiia kanaka ; no ka iiioa, ho lia.aa kauiiiaha ia, a |»oiio olo no Ipoi ka iioho uiia, lilo nii kaiiuka i ka imi i.ke' dula.|io ko uio a ka Puko, waiho walo ka mala, aole mahi i ka uina. A ua niii no lioi ka poo i kakaii i. ko lakou mau inoa ma ia palapala. A puu ia ii.au hana, ulaila ku niai o S. Kawua e hai i kona maiiuo paipni, (aole e piiii iiu ofol<) i kukaw ia, aka nia ko aiu» nui wale no.) Ololo oia, o kona inaiuio ka inea e puka olo ka inaliiai o kaiiaka, no ka luina wulo. • llaini wiilo koia kaiiuka inaniuli o koiiu maiiao,. u o kolu kanuka inuimili o kona nuinao. Aole imi i ko ano kupono a ioau, alaila ii alu i ka ui. Poiu» olo ha lianaiiiia a kokahi kunaka, a puku ole i ka haiia uaa, o ka inolowa koko ihu īa iu» ia. A liana no hoi kekahi, a iko i ka nui o kaim ai, o ka noho wale ilio la no ia, u puu ka ai i ka ai ia alaila wi iho la. Eia ka pono, e.nana i na haole e hoohaliko me lukou. E liaaa inau, e niulama i im mea i louu imu. Aolu e haawi wale i na makumuka ke noi mai, Hookahi no mukamaka mai llonolulu mai, o ku lilo no ia o ka wuiwai nui, a me na puau, a me na lei hulu. He hana ia e lilu ai ka luhi o ko kanuka i mea olo. . Ku mai o S. Laanui e hai i kona mnnao. Olelo oia, ua nui na manao paipai no ka inahiai, a o kona manao nui, no nn dula a kanaka i hauwi mai iloko o keia Aha, U.a loiie ia i ka olelo o kekuhi poe, ua poho ko lakou dala i ka lilo ana i keia mea. Eia kona nmnao no kanaka, no ka uuku loa inaloko nei, He lapuwale no lakou no ka hele olo mai. Ma ua wahi e ae ana i ike ai ho makemake nui na kanaka maikai i keia hnna, aku he palaka walo no kanaka o keia wahi. Eia ka olelo u kekahi poe. “ Aole e puka ka hana a lakou, aole moku e kii mai i ko lakou waiwai, e like auanei me ke kanu aua a kakou i ke akaakai, pau i ka poho.” Eia kona manao no ia poe. Ina ua kora6 kekahi i manao pela iloko o keia Aha, e pono e laweia ia imua o keia Aha, a oa kakou e hoohilahila ia ia. Ua k»he oia) o ke aupuni i oi ka waiwai • me ka naauao, oia le aupuni ikaika i ka makiai. 0 Amenka kt.fipuai makua o keia aupuni, he aupuni aumpoU. Aolekaaa-

ka, aole kamalii ike ole i ka mahiai malaila. Eia na mea kanu inaanei. 0ka papapa, kulina, huiia, akaakai, uala, a me na laau iio hoi. alani,- liku, kope, maneko, a'me na Ima.e ae iie nui waie. Eia-ka pono; e kanu j i na hua aole waiiio iloko o ka E ai 110 i kcfahi hua. a o kona anoano otiou iho ;loko o ka lep’o; a e haawi hou niai ia,- pauim a paiwakalua. Ao ke hanaka i loaa la ia ka ; poiio lio ke kanu haka. a oia kana i make- ' inake ai c kanu, ua pono ia ke kanu, aole c puno kt nuho palaualelo. j Hai mai o >i]iimana i 'kona manao,- mai i oia. ua olelo iho nei kekahi, hc uuku na kaInaka i hele uiai i keia la, a hc ogio no ia ; ■ aka, lie hoomuka keia. Ua kekahi | poe, nolaila komo ole ai; aia a ike i iku waiwai o kekahi poe, pau ke kanaluā* i la heinahema kakou i keia wa, aole !,me na ai n a liaole, lia lako lakou ina mn 1 paaliana kupono. Eia ka pono o kakon, c j liooniaka a mahualiua ka loaa, alaila 1 kuui i na mea hhna, a mahuaiiua ka hana, llU i auanei ka loaa, a pau ke kanalua. Mai manao oukou, e loaii ka waiwai kc ole )ka liana. Ina [ia.ha e haawi nui mai kc Akua i'i ka waiwai i ka maiuiwa lionkahi,, alaila, aole liaiia ona kanaka ; aka, ao!c. Ma ka hana, !ma ka hou oka lae .e loaa ai, amc liool iiianawanui no hoi, aole e paupauaho koke. | Ina pulia kanu oukou i keia makahiki, a ; [)oho ka hana mna, mai pnu ke aho,. e lioao hon a hoao hon no, mamuliiio puka. I'a hou'maloka.no kekiihi ma na aina.haole i ke kninu aiia o iia huu'lion v na Inanao lakoii aole e puka, nka un liono lakou a ua pnka kn ! | Ein kekahi, mai haalele loa na kannka i jka pono mna, oia iioi ka nnla a me ke knlo, Ain a manpopo ka pono oka moa hjbu. Mai i haiiiele i ke kaln a ihe ka uala no ka mea. ;ko ke kanaka ola no ia, Ina paha e holo una keknhi kanaka mahina o kamoku, a hanle oia iloko o ke kai, a kokoke oia e pilikia, loaa ia ■ia kekahi kaula popopo e lowalenea ana ma •ka aoao o ka lnoku, a kuhea kela i.na kanajka oluna o ka mii.kn e haawimai i kaula liou, | popopo ole, iio ka moa, ua kokoke nmlui ke kauhi kalnko. E pono ia ia e haalele i ko luuila kahiko mnmua o ka loaa ana ia ia i ke kaiila hon r I ko’n manao aole, | Eia kokahi; nā lohe au ke olelo nei na kaInaka, aole nioku, aole e hiki ka waiwai a : kakou. Eia paha ke kumu oka liolo ole aha iiiai o ka mokii ; no ka waiwai ole a kakon, 'aole nkana e kii inai ai ka.moku, Ina paha hoomaka kakou a inii na iikana a ka mokn e jkii mni ai, ua nianao au. e liolo mau mai ka moku iuaanei i.kela malama keia malama, a loaa lie l i holo ana inai o ka inoku i ka makahiki, a keu akn palia. Eia kekahi ; ina na. kiilā. kupono ole ke mahi, e hanai ina hipa a- me na kao. He linea maikai loa ka hipa. Uu loaa paha. hookahi (hila, a (lalu hapaliia paha no ku hipa | liookahi i kela a nie keia niakahiki. A pela .no hoi ka ili kao. Ua liiki paha ke lole i elua i lole anu i kn inakahiki, a lawe i Oalm, a loaa mai he 18 a -20 [mlia keneia no ka ilihookahi, A olelo mai o iMailin ('l’oma ) no ka molowa wale ona kanaka, Olelo- mai oia, ua kanu oia kekulii mala kula, a ua pau i ke poho, a lia kanu hou a ua puu lioii, a ua kaim hoii no, a ina e pau hou e.kaiui hou no. aole oiu e inolowa, aka n ke poko ke molowa e. Ua olelo mai no kekahi poe e ae, aole nae i pna na olelo i ke kakau ia. Ua aneane holo pono iki ka hana i keia makahiki; aka, o ka uuku o iia kanaka inakeinake ika hana ka hewa. He poe nana niaka ka nui, e kali ana i ka pono a hai, ilaila lakou e miki ai. 0ka poe e hapai ikaika i keia hana, e ai auanei i ka hua; a o ka poe kanalua, hooinaloka e pono lakouenele, mai noho kekahi a haawi ia iakou, ke lona ka ke kaiiaka hana, i ike oia i ka hewa o kana palaualelo nua. A ua hoopauee ia a hiki i ka \va e kahea hou ia ae. I). F. SANFORD, Kakauolelo. Kau, Hawaii, 0 Feb., 1857.