Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 14, 1 July 1857 — HE MOOLELO BERITANIA. – Helu 6. [ARTICLE]

HE MOOLELO BERITANIA. - Helu 6.

,Vn hana i koe a Henen II. Ka make ana 0 liekela, M H I I*7(J. Nui na mea i h'onikaika e kuikahi ia Beketa me Heneii, a he loihi ka \ya i kue ai laua No kii paakiki o na manao o laua a elua, he luilu ka maiuwa o ka liooponoiiouo ana, ai luki ke kuikalii. . .. 1 ko Beketa hoi ana mai i Enehuii, e noho iina o Ileneii ina NoiemaiKli. H"okiekie |oa o Hekeia iiialuna o na.luna aiipuni, a me na luna kokua o Enelani. a hele hiiak. i. mii j dia me ka lianohano o ka.mea laliakila kaua,-'j ii iiiki i Eāilana 1 kniia kokoke ana mai.al ?ke kiilanakauhale, lu le nui mai na kiihiiiuha ii e fm~kaiiHk.i e' iialawai olioh liie ,ka hoolea ia ia. 1 koniaike ana i ka manao o kanaka. ikaika kona naaū e hoopai inaluna o ka pop a pnu i kue ia iamamua. Hoopau aku ia i ka! luna aua o ke kaliuna pni o 1 <• ki>, nuha i ka.u k,i le.ialii maluna o ka liiiipo kiliie a Henepi, i ku Beketa wn i linla i ka aina e, Hooki iho la ia i ;ia loiia kahima n Laiiann, Saliber iiuii ka tkāiesia aku, no ko laiiu olelo kne mai ia la A liooki ilio la kekehi kanakn no koiia iiko ana i ka huolo o kekahi lio o Beketa. ■ Lohe aku la o Heneii ma Noiemaneli i ko Kekela hele hnakai lanakila iiha mawuena o K' eliilii. a ukiuki loa iho la oia no kona hoo,kiekie ana. A hiki liiui i ena la ua kahuna i Iiemo ia ia. ua eiiaena loa kona huhu. Pane nku la konn wahu i na iiianao ino. o kona iuiaii, i k.e kanaka i hookiekieia’e eia mai ka niukaainana. a lilo i alii nui mnluna o na knImna o kona aupuni % 1 aku la kekalii ia ia. V A i koua wa e ola ana, aole e loaa ia oe kek ihi |n e hooniaka ai.” Pune mai ke alii. Aohe o’u hoa maaiiei, no ka mea, a >he kanaka nana e hiVpai maluna ona i koiih Imino ana mai ia’u.’/ Lilo keia olelo i mea hoala i ka manno n na koa eha o Heiiepi, e liolo malu i Enelaoi, a e pepehi ia Beketa. I ko lakou pae ana, hele koke nku lakou i Kaneiahepi, i kahi i ii"ho ai n Beketa a hiki i k ma ha!••, komone 1 kona keena, a uo ikaika aku ia ia no kona .lumkiekie a me ka houkaumaha aua maluna 0 na ’lii, a ine ka .Mni. 1 ka hnopaapna ana o lakou, hiki mai ka hora e hele ni o Beketa i koiia pul.e ahiahi, hele aku-la ia nie lakou pu e hahai ami me ka hoino. A liiki aku ia i ke kuahu, imna o ke kii, lele aku la a hnhau iho la i kona poo, nie na newe, n naha iho la ke poo, a lele aku la ka,l»Io maluna o ke kuI ahu, a make loa iho la o Bek» ta. A lohe ae la ke alii i ka make anaoEeketa, nui loa iho.la kona makau. No ka mea, ua ike kela, e hooiliia’na kona muke maluna ihn ona. E hoopai mai ana hoi ka p'ipe ia ia, nn kona pepehi ana i ke kahuna nui ma Enelani ;He mea mana loa ka pope ia maūawa, maluna o na Moi, a ua makau na Moi a pau o Eoelani ia ia. I mea e hoohuli ai i na manao o kanaka ma kekahi mea e, hoonakaukau o Heneri, e kaua aku ia lrelani, 1 ka makahiki II7'2 I Hke pu o ipelani ia manawa, me Ene- »|| wa mamua o ka pae aoa o na Sake> a*°o.a Ua hoolahaia ka olelo a ke Akua |J§| kukuluia na ekaleaia Keristiano 'MWWL Ekolu oa haoai'i makahiW 1 * klo, ka laha ana okapooo malaila, a ua

knnaka naauao. Ua noho maluhia lukuu, ia inanawa, ine ka hauuaele ole, a me ka waiwa.i ole. Aka, mahope mai o ia manawa pomaikai, ua haiile hoii iho la lakou iloko o ku aaaupo, a me ka. haunaele hewa. V 1 ka maiiawa ia H'-nepi II, ua nui ka hewa a me k.i naaupo o lakou. Eliiua inau uupuai kuokoa iloko o Ipelani, ia manawa. Ahe alii okoa ko kekahi me ko| kekahi. O Koilei ika 0 Koiiop, ke aliiu Ko-j nuta, he alii koii bna kaua. A o Derem.oj Moro ke iilii u Leiusta.. He alii ino i) L)ereiiio, a ua kaili wale ne• oi.i i kē kaikam.ihine a ke alii o Me,.ta, ine! ka. aede o kon i makua. Ke kaua (»■• ia, u ua kipakuia;» 1 >erem<i iiiiii k na au;.uui ako. Hoopii mai la o Moio iu Heiieii uia £ne-j luni, ē k.ikua la ia,*e loau hou mai hona ko-; na aiipuui i.hemo, me kii ae e noho alii oia; mamuli o Ileuepi. \e inai la o Henei'i, a| kuuolia aku ia iu Kikiola ke alii o Pemel ioke, e kokua ia ia, kuik.oii o Ilikiola ine Deremo, e liolo uku e kokua, u e mare ine kailu kaikamahine, u e lilo i hpoiiina no kona ama, Holo aku na koa o Kikiula ia makalnki uku, a kaua aku la nie na ’lii o irelaui, a lanakila maluna o lakou. He tuusaui wale uo paha ua koa Beritauia i holu aku, aka, no k ahupo o kanaka Iielani, uu lanakila inaluiiu o lakou. Muhope iho p’ae ae la o Heneri ma Irelani me na koa 5‘M), e koiuo .iloko o kona aupuiul hou, i pio ia Rikuda ma. Aohe iiui okanaka,j iiohe inii o n.i liiilu i lilo-.a lanakila lakou ma-i luna o lreluiii. A ua huiia ua aina la me Enelani, i iuipuni hookahi mai ia manawa mui !i hiki i keia wa. Aole nae i pono ka hana ana a ko Enelani iko Lelani. Ua lawe wule iko lakou uinn, ua hoohaiia, huh auhau nui aku i ko laila| kaiiaka, a hala na hiiiieii makahiki he nui, me ka hoonaau.-io ole aku ia lakou I keia wa, o ko laila iiiakaaiuana ka poe naaupp o Eui’opa, No ko lakou naaupo, he nui na haunaele ana, a me na kipi ana, a he nui hoi ka hookaumaha ana o Enelaiii i mea e malu ai. Akahi uo, a hooiknika ko Enelnni e hoonaauao ia lakou. Aka, ua.nui ka poho oke aupuui, nb ka hoowaluiwahaia o lukou a hiki i keia wa He nui ka olioli ina Enelani, i ka lohe nna, ualoaa ia Heneri ke aupuui hou e huiia’na me Enelani Aole oae i hma ia He«veri kaj maha ana i imi ai ilaila. Ua n "ho inokualia-i na kana maii keiki a me kana wahiiie o Ele-I nora iu ia. Ua hooh-i nlii,ia o Heneri npio mamua. Aka, no ka mahele ole o Henerimakua ine ia i ka oihana Moi, ua huhu kona manno i kona makuakane. Ua kue hoi na kaikaina ona i ko lakou makua. no konn haawi ole ana i mau aina no lakou e alii kuo-| koa ai. Aua kokua o E(eiiora, k» lakou makuahine ma ia manan kue ona keiki. Un makaukau hoi o Elenora e holo malu i aahu id i ka lole kane, ma Farani, kahi i mahuka ai na keikikane. Aka, ma ke kauoha n Heneri, ua hopuiu oia, a paaia iloko o ka halepaahao. Pela ka pilikia, & kaumaha o Heneri. Aole i lilo kanamau keiki i kanaka makun, a kuko lakou i ka maheleia o na aina o ka makuakaue no lakou. 0 kana wahine hoi e kokua aua iko lakou manao pono ole. A pela hoi ke kokua aua o kekahi mau Moi o Europa, « kokua ana i keiki kipi, no ko lakou makau i ka mana o Henen. Hoomakau-

kau iho la o Henen e kaua, A i mea e maliu mai ui ke Akua ia ia, hele aku la ia i Ka nleb<-n e mihi imun o ke kuaau n Beketu No ka mea, »ua hooiniina ia o Beketa e na pope me he ukuu |a A kokoke, ia e I.i.%i ilailu, lele iho in mailuna o ka ho, a'hele kamaa ole iloko o ka luakiui, a hoho mihi ilni la ia po a uo. ’ Aluila, kalaia mui kona hala ena kiiluina, a hookuuia «e la e hoi Lanakila o Heneri iloko oke kaua. Ai ke kuikahi ana, lohe kela i na inoa o ka' p e kipi. me lakpu pu o loane, kaiia k,cik\ h->pe. Alnila, hoiuo iiio la o Heutri, ikonu ola ana. ine kana mau keiki pu/ la n.anawa iho, make iho la kuna hiaoo o HeiieH, nie ka miiii noi i kona kipi aiia i ka inakua ona. Aka, aole i oluoiu h• • u iho ka .Moi i kuna mau keiki. Hoomauimia oia in lauu. me ke k.ila ole i ko laUa hewu, a luki i kona 1« i inakeai. No ke kuumaha nui o kona nanu i kona wa eleiiiakule i keia muii mea poiiio, .-mnk.o e iiio la iu i’koiia miikahiki 5S, n i ke HōO koiia alii ma. He nlii ikaika o Heueii 11, nuiia i ipii ika pono o kona aupuni, .Aka, n > kela wa naaopo o kanaka, he nui na i<aiiā kekee hookauwmha una i huna’i.