Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 15, 8 July 1857 — No ka unubi ana i ka Palapala Hemolele iloko o ka Olelo Hawaii. [ARTICLE]

No ka unubi ana i ka Palapala Hemolele iloko o ka Olelo Hawaii.

I kn mnkahiki Ī8i() kohoin e k i Aha Mis|onnri nn mea ehn o lakou i pne nann e unuhi i ka olelo a ke Akua ilokn o ka «leh»o kein Pae Aiuu Hawnii O Eiiiiiu n, o Tutina, o Rikeke, a me Bih"im kn poe i k«hoia. Houluiilu mun lakou eha, ma Knilun, Hnwaii, me Kuakini a me Kninakau, i mnu k»kun Hnwnii, ,o hn«holo i ke an» o na hunolelo nui, e pono ke kakauia muloko o ka pnlapnln. Eiua pnha malnmn n ke kukakuka aua n Inkou. I keknhi la ua paa kn paukn nleln hookahi, elua pnlia i kekahi 1«, a keu aku i keknhi la, e liko rne ka paukiiki nnn, a ka <jju"lu ana o ka uouhi iloko o ka hun Hawaii, 6 ka tkahi aoa oo ia o kā olelo Ha-

"Oii c Imiki* i ka oleln n kc Akm. Om kn mea i nknhele ni Inkou, i kupono ke ann nl ka nleln me ka mannn o ka ololo llcb« ra n me ka Helpne. A hnlii in iiinnnwn, ua paa ka “Olelo ma kn miinua.” (,Miit. V .VI. me ka VII ; i kcj khkmuia. a Imi inni.n Hinninu i Honolulu, mij pniia n hoolahaia r n nn liauinana kuln o nn| "•ihi n pnn. Nui kn olinli o .na !•>■ inrnin:i i J ka ike i kniiWahi n kn oldo n ke Akun iiin ka nlelo Hnwiiii. Aoke liuliii, nn pau i kn pnannnuia e Inkni; n pau Aole iine Inkou i ma* nna l kn ol'eln, n nni mai i ineu hou, e like inC ke keiki pololi i maonn luipa i ka ai, n pnu e no ia. He pne kauiikn mnkun n me nn wahine ihnkua na hniiinann kula ia inana"a. Ho kak; iknhi nn keiki nn palapnla o ia \vn. LT;i like lnkou me iiu kelki kuo ma ka puli, ua hkn olo. j I ka wn e nknnkna nna nn unuhloleln, liaa,wiia mai kn Malaio a me k;i loane ia T..linn ; 111« Rilmpa. e "luiliiia'i 0 ka Maioko i;i |< i-j 0 ka Lukn i i Hinomu. e unuliila'i. I ka wn , e linnii unn lakou, 11:1 k- ho ka ineu unūlii i | knnnka nknmni iiin kn olelo llnwaii. e kokun ( mai, i pololei ka olelo, Haaui m> ke kuinnj 1 kn manan. e like me k»; hi-ih o k;« nlelon ke 1 Akua, ine ka paliemnlieuia nae o liu liua Ha-| waii, a loaa pono i ke kokua, ke iino o kn mnnao. ulaila, Inwe kela i kei.i miinao a linonohono'.ō i na hun n.e ka pololei ih.ko n ka olelo mimli. A pnaia i ke kakauii ina ka pepn, iilaihi, komo.i.ku ma ka punlui imu, n i pela rio ka hnnn nnn ia pnuku ae, ia pauku: ae. He akahele wale no ka haua ana, imhe! nui o iia paiiku j pan i kn la liuokahi A i k.- j knlii>a. ua lono kalu pa;ikiki loa, noka olelo] ole mnloko o ka e kupōno. ana i kaj manao Ahiila, o ka imi no ia a liuliii me ku! Inan nle n po ia 1«, n vvaihu k.i hnun im.ka la| hnu nku. [iiii- luaa nle k ;■ hiiHoleln llauaii e ku. un liuniiia he hunnlelo hoii e .kiipmmj hnn i ke nn<>. e like me mnuaolo, munnolana. 1 , enemi, n me na iiien e ae he nni. Akahi im| a kon.o mni in iuhū liua ma ka olelo innnii iul wn, Kia kekalh mau kokua i ku-.uinihi olelo! nnn, o Ko<>ni 1i ia Rinamu, o 1 >tt\ida; Mnloj me Hoapili ia Rikeke, a o Kuakini me Ka-! mnkau ia 'l'nlin i ma i Knilua. A pau kekahi Buke i ka unuhiia. a me ke i knkau pminia, un Im.'ihin’ku ka pepa i nii inen n piiu <> ke kmiuie imulu, a nn l.-.koii e Imn-: polnlei i na men kek- e, a paliemaheun paKn j A pnno in i kehi inen kna mea n hikmi a puu. | ulailii, un hoihoi ia ua pepa hi me ua lnin | honponopuno, i ka Inea ii iua i kakau mu i. 1 A nunn Imu ku mea unuhi. maiku uiuu u ka' Impe o ku pnlnpal.i. e Imokoum iiun i na litia ■ pololei, me ka hanlele i na Imn kekee. A pau ia, alaila knpe h.ui oiu i kn pahipala iuu ka pepa lioii, a in hkni. A pnn ia kakau auu, u.i, makanknii ka Bukc nō ke l’aipalap:i|a. I kn inakahiki 1827. un pnn ka Maluio, ka! Mnieko n me ka loane i ka unuluia. Aku, un h«i o Mr. Luimki i Amenka, nohe mea nnnn e pui inuunei. Nohnlu, ua hmiiliiu’ku' i.i mnu Bukc mu Amenku, e pniin’i e kn Al.a- j hui pai B<iibnl i, o kokun nna n Lnimki i polulei. Aole nao i pololei. maoli ka n|e|o i.oko; oia man Buke i pni mua ia mn Amenka | He nui na mea puheuialiema n in innu Bo- , ko. Ua hoolalin ia ae nn nne i nn luiuoōina 11 Hnw.hi. n «n helolieluia elukouiye ka olioli. j l ■ maikni ka nui o ia olelo, n un u a ipnj o | lea ke ano; aole pohihihi. N«»lhiln, aulei|| poho ka lubi o it baaa; ua kokua ikaika ia| j

nn hnumnnn a pnu i ko an i ka heiuholu 1 1 lapnln. A h'ki mni ia nunawa, «nhe nui o na keiki inni ka pnlnpnln. L’a (>ih« ni htlo | kuli j na’iii, n me kn lakmi |>oc ainlo, « mo nn maknninano kamka mnkuo o laknu.' Paa* Inanii l <kmi inn innkuna <>koa, ku iluna in« ; hoikn, ilokn o na kapn hou. a punlu m«i a« I U |<><i hooknhi L’n kakunin na Wahin« ioa i pnu. o kn pnlulo wahino ka lol« mawaho. H* 1 kihei n mo kn innlo maomae ko n« kan« k«* pn. Mo kikniknhi nn poo i pnpalci«. Ku Inlnni laknn. ho han»ri paha a keu iloko ok« kuln houkalii, ino na Rukc i pania mn o« limi, amo na pnpiponaku ma nn nono. HeluhHu paknhi lakmi mnmua, n puu, a k«hak«h« innnno tna na i>npn, nlaila pualn mo kn l«o | li>'iik.»lii i kn oltloma ka moima, a m« ka Ui, n me nn Himeni, n mn na men e •• paht, i niail-i Imi, n nuho ilio; a ku mai kekahi kula hmi c hnna like ni. i IIo ln nui ka la Imiko ia mnnawa. U« p«u lon imii na knno na wnhin** n rn«* na keiki o f ka i'inii i kn helo mai c nnnn, n o mnhalo. ! A"le Imi i h'iowahnwahn mai nn’lii ia ab« ihana Un pau lm nq lakou, me kn poe o i Ih kou ika hi'le mni A«le imi i hilnhila o ] Xiiliionnona n me na’lii c no, ko ku iluoam* i iln hanmui'ii i I ka ua pan kn Luk« i k« pniin mn H>»n"lu In in mannwa ua l>>aa mai kn linolo pnipnliipeln hmi, <> Mr. Sep«da. Xn'>n no i pni kn nui o Luko. Ua oi nku k« I p"l"l*-i >> kf poi nnu ia Luka mnmuaona Bu* I ko i pniin ina Amerika, no kn hooponopono : ia i ka wa n pni nnn. I Un iinuliiin ka Oiiinna oMr a o ! kn R<tina o Tminu me nihopn. ke Kw. 1. e i Rikfko; ke Kminelo II, kc Gainlia, ka Ep., ]kn Pil. ia Tntina mo Rihopa, ke Koloaa « i nie ke Tiil 'iiiko; o Timnteo n m« T<to n me ; Pileiiionn ia Rikeke Uka Hrbem in Bin«* j mn. i>a Petor>' mc kn lukuho, mo na lonneia I Tatinn im> Bihoi>n; o o k« Hoikeana ia Ri- ■ keko ia mnu Buke i ka hoopono. 1 poimia c na mea a pnu o ko Jiomiko uouhi | ololo i Ma na Buke okc Kauoha Kahiko un unu» i hiin ke Kinuhi o T»linn mo Rihopa; k« Pu» I knana o ilikeko. ka. Xahrlu o Bihopt, ke | c Tatina, ko ioauae Kikeke; ! Xa Luniiknnawai o Rinamu. kn Samuela I, je T;«rinn, ka Samueln II, e Bih"pn, Na’lii I, !.c Rinafnu, Na lii II, e T»iinn, Na Oihanaalii i p Pihopa, o |>>ba in T«tinn, Na Halelu i« iBitMinii, o Snl>>moiin ia An< ru. Krk«hun« I iiie ka Mele u So|nmona. ia Kikeke; o I««i« ia Kikeko; o Inomia ia T'it nn, me Bihnpa; ; " Kzekioia in Binamu; o L>aniel«j i« Mi. Ge-rin.-i; o H">ea. » Amoi;i, o Obatia, o Ion«, o Nlika, n Nahuma ia 'l’niino; o Hahakuka, o iTekaria, Tepaoia a me Mnraki ia Bihopa. j Ika iiiakalnki ua pau ia mau Buke >i ke paiiii, nin H>*nohilu, n akoakoa iloko o ;kn Buke niii hooknhi He 10 na makahiki« |kakoii 0 iinuhi uno i ka Palapala Hemolele. jHo |U,(I0«) pnha no d«la oka 'Aliahui p«i i BaiSnla o Auierika, i ukuia u» k« pai «na « me ka waiii ann i ka Baibala mua i paiia «i kn o el i Hnwaii. I ka mnki'hiM 1839, ua koho kt Ah« Mi«ionnri i i Brnamii laua rae Bihop«, e hooponopmio hou i kn Baib«la okoa, no ke pai Ikki • A hoi n Binam>i i Amenka i« manawa, lii •«•1« ia haoa n« Bihopa. He «lu« ms» kahii i n keu n k« h«n« ani, « p«« i ke pai$« ik« makahiki 1842 0 k«Ua« « pM

ka unuhi a me ka hooponnpnnn i ka polapaln, i (be okoa no kn hana a kn pne pni, V lin likei puhn me kh li»»n n ka men Imn! :,t.; i v >■' - I;.. r-ikr he • iw-<i k a1 1^-k n f;i;».i V «*« • 'el' 1 iir!;cra ka n'hii 1;i,ana• !' • ■»;*»'..Kiuk*•.. k’i HeliM.e ,!iir-i !<V |\i)Mnii.i Ii. u ,\>i (/!< I• >i i i kaka' ii.i,:a ia’i k'rf’ ( .ii nl.'.'