Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 16, 15 July 1857 — Untitled [ARTICLE]

lok; i ulu U Ik-kokahi. o 6ii\ i. u «gp^-

rMke kuai no ka nui lo-i. A ina e JmIōo ku a'®a ulu uuku ka lakou ai a pau, alhila, ua «la eoi aku no ke kuai. Ina he wi make i ka«|, a no ka mukemake nui i ka aj, hiki ke liaawi ika uku a nui. Inai ka maiiawaiuui ka ai, alaila, maona na kannka; aole i nui ko lakou mukemake i ka ai hou akii, nolaila, aole lakou e uku nui.aku, emi no ke kuai. No keiu uno o ke kuui, uu mau loa no ka nui o ka waiwni kuai mni, tue ka manaokuni aku o na kanaka, ke pono ka hana unn. Ina nui loa na kamika ma Honolulu e iniinao kuai i ka Inle, aole loa e ule.ka-lole, e laweia mai n». Pela no ka mamnki, ame ka mauu, n me na mea a pau loh, Ina nu loa na kanaka manao kuai i kekahi mea, a uuku . kela mea ma ka pakuai, aluila, lilo kela mea imeakuai nui, iio ka nui h>a o na kanaka makemuke e kuai, a no ka riui loa o ka makemake o nu kanaka i kela mea. A Inheia ke kuai nui, alaila, lawe nui ia mai kela waiwai kuai nui. 1 0 ka inaun ka mea e akaka’i. ,; ;i Inaiiui lua na lio, a uuku ka mnuu, nlaila, I pololi na li», u minamina kela kaiiaka keia .kmaka i kanalio. No kona minamina i kaj J liō, hiki no ia ia ke hooi aku i ke kuui i ka ; mauu, a haawi paha i ka hapaha no ka haawē j hookahi, i ola kona lio. A lohe na kanaka he ! mea kuni uui ka mauu, hookahi hanwe, hookahi hnpaha, nlaila, pau lon na kanaka i ke kii mauu, a piha koke ka pakuai. A.ike ka I poe mea lio, ua nui loa ka mauu, maona e na I lio, aole pnu ka mauu, nliiila, emi hnu ke ku!hi, hnokalii haawe, hookahi li.npawalu, ahe | Impaumi paha. Oia ke ano o.keia kuai, Ina inui loa ka waiwai knai aku, n uuku ka poe makemake mai, alaila, uuku ke knla iloko o ih waiwai. A ina uuku kekahi waiwai kuai aku, a un nui Ipa ka poe iiiakeiuake mpi, nlailn, un nui loa ko kala iloko o ia waiwai Eia no kekahi nno oke kuai, 0 nn mea pnu koke, i lin pnla palm, n ino koke paha, aolee mau ke kuai like ana iamau mea;emi koke no, a oi hou, emi no, aoi hou. A o na mea puu ole i ka popo, a ika ino, e mau iki no ke kuai oia mnu mea. Ina e’ waiho unn im uwala ma kn pakuai, a o ka ipuimole paha, n pnu na moku i ka holo, alnila, emi koke, n emi nui ke kuni o ia mau mea. Ina, he kulinii, a he p.ipapa, aole emi nui, no ka mea, hiki no ko malnma in mau mea, a hiki i ka manawn e lilo pono ai. Eia kekahi nuo oke kuai ana. Ina loihi kn manawa o ka hana ana i kekahi Waiwai, a 0ka ulu ann pnlm, aoio hiki ke loaa kokoke, olaila, eini nui ke kuai i kekahi wa, aoi oui nku i kalii wa. Ma Amerika. ua loihi ka manawa o ka ulu ana oka hua palaoa Nolnila, ina hiki ikn maoawa e wi ai, aole hiki i ke kanaka e kanu hou a ioaa koke. No ia mea emi nui ke kuai 1 kekahi manawa. 1 kekahi mnkahiki, he umi kala iloko o ka barela, a i kekahi makaliiki, elima wale no kala oka barela. 0ka hao, he mea knkoke ia, a pela no na mea hana, » ka lipi, .o ka pahi, o ka papa, o ka noho, a o kela ipea hana, kein mea hana, Nolaila, he oia mau no ke kuai aoa oia mau mea Ina emi iki. emi no, a ina oi iki, oi np, aole emi nui, a fli nui like ka paloa. Eia na mea akaka ma keia mau mea, i oleloia maluna. 1. ITMMKib. Oia ka haok i hanaia i mea I waiwai. A ma ka nui oka rabw|fiioMpd «i ke kala rtoko o ia waiwai. llelou'iui'ani i keia makahiki ikaiama* 6

kahiki, inaa mui 110 i ke kuai, ke like ka hui o ka waiwai huawi aku me ka nui o kona ku- > mulilo. Aka, ike kuni liiiii ana, luli no ke kuai, n [tenei ka luli nna. 2. Inu piha lon kn pakuai, i ka waiwai, a hapa ka poe makemake mai, alaila, poho ke kuai nna. 3 Inh uuku ka waiwai iloko o ka p.akuoi, n nui ka poe makemake mai, alaila, oi aku ke kuninna. 4. Inn nui ka makemake ia b kekahi waii wai, alaila, un nui ke kala iloko o iu wai\vni ■5. lun uuku ka makemake ia o kekahi waiwai, aluila, uuku ke kalu ilokn o in waiwni., Okna ke kumulilo. nkoa ke kumu kuai. 0 ke kumulilo, oin kn k.e kanaka 1 lilonku i ka loaa ann ia ia kekahi waiwai. 0ke kumu kuai, oia ka ihea i loaa mni i ke' kanaha no kn wniwai lilo aku. I ,Vo ka hoouui ttaiwai. U a nkaka ko ano o j lio hoonni waiwai. Oia kn hoolilo iku mea i makemake ole ia, i mea makeia: a o ka hoolilo i ka mea i makemake uuku ia i mea mu: ;kemake nui ia. Oia ka hoohui wniwni. ■ lle mea makemake ole ia ke one ma kahaI kai. Aka, ina kii aku ke kannka in one, a hoohehee, a lilo ia i aninni, nluila, ua makemakeia. 0ka mea hona pela. ua hoonui wniwai oio. _ , He mea makemake uuku ia ka laau e ku wnle ana, mn ke kuahiwi. A inu kii aku kekahi kanakn ia lauu, a kua ilalo, n kalai, n hlo ia i waa, a kauo mai oia a hiki i kni, nlaila, ua mnkemake'nui ia keln laau. 0 ke kanaka hana peln he hoonui waiwai oia. Ua nui. wale nn mea i makemake ole ia, a makemake uuku ia i ka wa e wniho wale ana, o pili aku ko ke lima a hooponopono, alailn, ua nui ia. 0 na m a lioonui waiwai a pau, kii no lnkou i kekahi mea hana. Kii nku no kekahi ma ka Akun wale no. Ke kai paha o ka mnana, i mea pnakai, ke one paha i mea aninni, ka pohaku paha e wnihowale nnn, i mea hn1e. A kii aku no kekahi poe hoomii wniwai ma ka ke knnaka, n uku nku ia ia Kii no ke knmana ikn papa a hai i olo. Kiinoka poe okohola ika moku a hn.i i liana. Kii no ka mea ulana lole i ka huluhulu a hui i kanu. a haila oia ia huluhulu n lilo i loie. A kii nku no keln i ka lo!e a h'ni i ul%i, n hnna oin i puliki, i wawae, n i kela men komo keia mea; komo, a mulaila mai kona wniwni. 0 kela • mea i lona nuin i ke knnakn, i kumn no kal> hana, ua kapaia hu kummeaimi. A ina hanal ke knnnku mn kela kumnwaiwai, n loaa hou ; mai ka waiwni ma kana hana nna, ua kupaia kela waiwai hou, he waiwai loaa. 0 ka waa,j 0 ka upena, o ke aho, ka mnknu, oia mau; mea ke kumu wniwai oka lawaia. Ina holoi oia i kai a hnna i knnn oihana, o ka ia i loaa ia ia, oia ka waiwai ioaa. Eia ke kumu waiwni oka nmam. 0ka upamaknni, o ka nuko hao, oiia hmahu, o ka, hnmnre, ke npiinpu, kn upa. A hana oiu i| kana oihana, o ke kala i ioaa ia i&, oia kona' waiwai loaa. j Eia ke kumu waiwni o ke kannka kuai. 0, ka mea i paa i kooa lima i koua wa e hooma-1 ka’i i ke knai i Ina hookahi lausani ona mau kaln, a hele •lro (iia i ka haole n kuai i ka Inie a lona mai, 1 lMta| huu ako ni« i ua iule la, a ioaa mai do|.i|a|)Mai, alaiia, o kooa waiwai ioaa, bookahi MiaMoi kala. I kona hoomaka aoa, hookahi ooa Uoaaoi kala. Oia kooa Immo

waiwai. Malaila eloaa hou mai ai ia ia ka waiwai. A ma loaa ia iaelua (auiaoi, alaila, hoolawe f ke iausani mua mailoko mai o na tausani i loaa, a koe hookahi (auaani. Okela (auaani i koe, oia kona waiwai loaa. •Vu kt hmi ana. He mea nui nn i k« ktnaka ko hana, o kela mea keia mea ma ka hana ana e makemake ai. Makemake keka* hi i ka mahiai, a hnna oia malailo. A makemake kekahi i ke kalai waa, a hana nia mahiila. Makemnke kekahi i ke kamana, a hana oia malaila. Makemake kekalii i ke amaia, a hnna oia malnila. 0 keia hana ana a kanaka, pakahi lnkou i ka hana, oia ke kumu o ke kuni. Ina i hana ke kanaka hooknhi i kela mau'me» n pau, ina ua laho oin mp ke kuai olo. 1 kein wa, aole lako me ke*kuai ole. Ina makemake ka mahiai i k| 'ia. hele nku no oia i ka lawaia, a kuni Ina mukemake oia i ka waa, hele no oin h ke kaIni wna. A o ka ai kana e haawi aku. Ina manno ka'Iawain e kuai, o ka ia ko&| kumu. Hele aku no oia i ka mahiai, a loaa kn ni. Hele i ke kalai waa, a loaa ka waa. Hele i ke kamana, a loaa ka pahu. Hele no i ka'amana, n loaa na mea baro ana t maktmuke ai. I ke kuai ana i keia mau mea, o ka ia ka meh lilo uku. No ka nui loa o kt kuai.nna, ua lilui4BHfekahi poe ma kela hana, ma ke kuai.' Oia ka Inkou hana. Puunavt trottrot. Ina hui pu na kanaka ht nui, hiki wawe ia,lakou ke hoonui i ka waiwai, k uole hiki wuwn ke hana pnkahi na kanaka. Ina manno na konuka elima e hoonui waiwai, eia kW hiki wawe, e hui lokou, a haawi na kela mea keia mea o Ukou.i kauo hana iho -Ina ma ka lolo ka hana ana, penai lakuu o" haiia’i. Hookahi mea kanu i ka huluhulu, hookahi mea hemo i ka anoano, a kahi i ka huluhulu, hookuhi mea nnnaehilo, hookahi mea nana e ulana, a hookahi mea nana e hooluu. 0 kn hana pela ka hiki wawe : he iohi ke kanu lakou a pau, a ulana laknu a p«iU. 1 Ina hana fu na kannka, a loaa ka waiwai, alailn, pouo e haawiia kela waiwni loaa na kela men keia mea i hooikaika e hana. 0 ,ia huawi ana. ua kapaia ia o ka puunoue»ottcar. Okoa ka uku o kekahi paahana, okoa ka uku o ki'kahi paahana. Nolaila, he moanui ke puunaue pono. Ho mta imi hoi na ka poe -kalaiainā; * Ina hoomalu maikni ia na hann pono amnu, a like pu ka poinaikai o ka mahini me kaNawaia, a me ka hoewan, a me ke kahu lio. a me ke kalaiwaa, a me na kanaka pa.-huna 1 a pau, ua aknmai no kolaila poe kalaiaina. A ina hooikaika nui kekahi a uuku kona loaa, ahooikaika uuku kekahi n loun nui ia ia, nuho hana ole kekahi, a lona walo k.ma, ina pela, ua pono ole ka puunaue wniwni ann, ua hawawa hoi kplaīla poe knlaiaina, ua hana kapulu no. Haiie aipau. Ina īnuia ka waiwai a loaa ī ka lima, nIaiI n , lawe nn kanaka a hooko i ko Inkou mnkemake. Ina he men si, ai no lakou, a ua pau ia wAiwai. Ina he mea īnu, iiiu no lakou, a ua pau ia waiwai. Ina bt men komo, hookomo no lakou, a ua pau ia wi.iwai.,, Ina iīm ka amara i ka hrfo a loaa, nlaila, hana oi4 i kona mea e makemake ai, n ua pau io wuiwai. 0 ka waiwai i hoopau ia pela, ua kapaia, ht Miwn ptu, a o ii hoolilo «o« i ka waiwai t ua kapiua bt Ae*pamm*ai . Okoa oat kekahi «aiwaipau. okoa kokahi

waiwaipau. 0kaai i aiia, ua lilo ioa ia waiwai, a pela no ka lole i komoia a me ka waa i fjonh''l 'ia a no kekahi mnu u.i wi;i e ae. A o 'l<ea%kjvaiwnij:an. a'>le i;i i iiio !'>a a pwa!e >, CT»..n hao a ka amara i kuai ni. ua ixiii paha oin ia hap, a ua Hio ia i oo. ta. houpau >.-i i i kela wniwiii niua ann i kuai ai. na lilo nne i i i waiwai hou, he' (>o. Pela no ke kamana loa !• i ii ka pT-).a, hoopau n<) oia ia waiwai; a lilo nae ia i .w?»' 0 wai e, he pahu; paha, I papnpaaina paha, i hale paha. 0ka wainai i hoopaiiia pela, ua kapnia ia waiwai, he Kaiieaipaupono, 0 ka waiwai lilo loa, e like me ka ai, a me ka ia, a me ka wahie i puhiia, ua kapaia ia waiwai, be leaiwuipaumle, Ua maheleia ke kalaiaina i eha mau mokuna: 1. 0ka mokuna mua, ka hoonuiwaiwni ia. A m#ia mokuna e maopopo ai ka pili pu ana o ka nana me ke kumuwaiwaii i mea e mahuahua ai ka waiwailoaa. ' 2. 0ka nmkunn lua, no ke kuai ia. Malaila e hoakakaia mai ai na mea e loaa ai ia kakou na mea a hai i hana. 3 0. ka mokuna nkolu. no ka puunauewniwai in, Mn ia mokuna e nknka ni ka uku pono no keln mea hana, keia mea hana, a mnlailn hoi e akaka’i ka puunaue pono nna o kn wniwai loaa a pau, 4. 0 ka m>>kuna aha, noka hoopauwaiwai ana ia. Maluil.i e hoaknknia miii ai ka waiwai pau wale a me ka waiwai pau pono, a me kn waiwai i hoopohn wale ia. Mnloko o keia mau pepa e hoakaka ia mai ai kela mau mea eha. , >