Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 20, 12 August 1857 — Untitled [ARTICLE]

HE MOOOLKLO BEIUTANIA.-.HelD 12. Ke au ia Edewada III. M H. 1327. 1377. Koho no ka ahaolelo nana i hoonolio ia Edewad,a III i Moi, i mau Koliina he 12, iahaknkamalu, a i poe luna e hana i na oihana aupu(ii. 0 Mori'.ema ka manuahi a ka Moi wahine makua, ma kona maalea i hoolilo i ku aui o ko ka Moi waiwai no laua iho. Aole no i kuka pu me na kuhina i na hana ana i manao ai. Hookiekie no oia me lie Moi la, n kono laua me ka Moi wahine e noho kaawale maloko o kekahi pakaua ikaika, o Nolinehama ka inoa. Ua hoopuniia o Edcwada e na kunaka o laua, he pne makakiu e pale aku ai i na kanaka e ae mai kona ulo aku. A pau ae la ke aho o Edewada i kuna noho ana me he pio la maluna o ke aupuni, a ike iho la ia ua hoowahawahaia ka Moi wahine makua a me kona manuahi, paa iho la knna manao e hemo ae i keia mea hookaumaha. Kuka malu ia me kona poe alii i pili pu ino ka Moi, e hopu ia Inua ilokoo ko 1/iua pakaua. Aka, aole e hiki ke konlo wale maloko, np ka mea, ho pakaua ikaika nh ia,. a ua malamaia e na koa, a ua paniia na pnka i na ahialii a pau, a ua laweia na ki i ka Moi wahine i na po a pau. Hoohui malii 6 Edewada me ka luna koa o ia piikaua, e hookomo ia mai na koa o Edewada ma kahi puka haiki malalo o ka pa i nalownle i ka nahele. Ma ia puka no i komo ai na’lii o Edewada i a hopu iho lakou ia Moritema i konn Wt e hiamoe nanea ana, ma kuhi keena e pili ana me ko ka Moi wahine. Noi ikaika mai lt ua alii wahine la, " E kun malie ia MoriUma i ka mea akalmi.” Aole lakou i lohe ikiik"na noi ana. Lawe koke lakou ia ia i Laiiana, a ua hoohewa ka ahaolelo ia ia e B|ake i ka U. Ua liia oia me ka hookolok<>lo p,|a imua o ka aha alii, no ka ikaika o ka luioaia ia. ne alii ana o ka makuwai pio oia maloko o ka paila na makahiki hc 25, a na. Ua haaieleia oia e i a pau no ka ino o kana ahi oo o Edewad& ilaila i I oaakahiki e ike ia ia, no i| oBJdeatadt!|W,iia kanakao HaU4«tti I li hpomw

aku la ia ia, e hoouna i poe kokua e hoopakele i kana keiki, o make. Ninau mai ka makua, " Ua make aneikuu keiki ?*' " Aole, aka ua pilikia ika puni nui ana oke kaua.” 1mm ka makua, £ hai aku oe, aole au kokua, i lilo ai nona ka nani o keia la. £ hoike oia ia ia ihō he p»no no ka oihana k»a, a uanu no e lawe I ka lanakila.” A lohe lakou ia olelo, piha lakou i ka ikaika, lele hou aku lakou maluna o na Faruni, a make iho la ko lakou alihi kaua, ke koa ikaika o lakou a pau. Ka hoomaka ana ia ke auhee o na Farahi, aohe mea e ae e hiki ke ulakai ia iakou : A weliweli lakou, a hui-, kau, a pau lakou i ka naholo, a auhee loa. Alunlu o Edewada ma ia lakou, me ka pepehi nui lōa, a po. Alaila oki iho la. Ua lanakila nui na Beritaniu„ me ka make kakaikahi wale no o lakou. Aka, he nui loa ka raake ana o ko lakou poe.enemi. 1 mea e hiki koke ia ia ke komo iloko o Farani ma Enelani aku, hoopuni iho la o Edewada ia Kalaiaa, kahi o kahakai e kokoke ana me Enelani. Hookahi makahiki o kona puni ana ia wahi, a o ka pololi oloko o ka pakaua ka mea.i pio ai ku pakaua ikaika 0ia wuhi. No ka loihi o kona kaua ana ilaila, hnhu loa o Edewada i ko loko o ka pa, a ,i ka lilo ana mai oka pakaua ia ia, kauoha aku kela ia lakou e koho i mau kanaka luna 1 eono o laknu e hele mai io na la iwaho, me na kaula li ma na ai o lakou, i mea e liia’i. ( I ka hiki ana mai o lakou me na ki o ka pakaua, a rne na kaula li, a kulou moe iho imua o ke alii, hele mai no kn Moi wahine, o Pilipa ka inoa, a noi ikaika mai i ke alii, e kuu ola ia lakou. Ae mai ke alii, a kuu oia la lakou. 9 Aohe pu aohe pafida i komo iloko o na kaua o kela wa. Ua loaa. kakaikahi ia mau mea i kela manawa, aole hoi i liuhu loa mahope mai, a lilo ka pu i mea kaua. Ona pu kuniahi na pu mua. Oka pahi, ka ihe, a me ke kakaka pana pua na mea kaua o kela wa.

wia poe koa a me na moku kaua, a pae raa flsnere. *) ka lanakila mua o Edewada ma na kai olalanene, maluna o na moku Farani 230, u na kanaka o Farani he 30,000, a ua make pu me lakou na amarala elua. A loheia nm Parisa ko Edewada pae ana, ■ a me ka hele han wale ann o kona mau kna maloko o lia kulanakauhale, he nui ka pinloi ke a me ka weliweli o lukou. Ua pio o Kai ona a ua haoia kona waiwai a pau, a pela n" i hanaia’i oa kulanakauhale he nUi loaepum i ana. Aole i aloha iki na Beritania i na kai maaina o Farani. Aole i makaukau o Farani e pale ae ia poe enemi, i hiki wale no ia lakou e wawahi i na uapo maluna o na muliwhi i mea keakea i ko lakou hele ana iloko o ! ka aina. Hoomakaukau iho o Pilipo ka Moi e pale ae ia Edewada me kona poe kaua. Hookue mai oia i kekahi luna koa me ke kaua ma kapu o ka muliwai o.lome, e pale i ko Edewada hele ana mai ma ia kapn. A hoōnee mai 0 Pilipo me na koa he 100,000 e hoouka i ke kaua me ia. I ke alo ana ae o kekahi anan me keknhi aoao, ua piha na aoao j>. elua i ka makemake e e hoooka Aole n» i like iki ka nui o nā koa ma na aoao. He 120,000 na koa Farani, a he 30,000 wale no na Beriiania. Aka, uo ka ikaika loa o ktfmanao o na koa Berilania, aole i makau o Edewnda i ka hooukn nku. Nolaila, koho iho no ia i kona kahua knun ma kahi pnno ma Kereci, a malailu oia 1 kali ai i kn h'iki ana mai o na Farani.‘ Ho uluulu ne la in i kona poe maluna o ka puu klekie »le, a mahele iho la ia lakou i na apana ekolu. Hooku ih» la ia i na apana elua e komo mun ai iloko o ka h»oukaana, a waiho okoa iho la i ka apuna ekoiu i poe kokua ma kahi pilikin. Anle i makau o Pilipo, no ka mea, he lehulehu kona poe koa. Ua piha hoi kona nauu i ka inainn i rfa Beritania, a nolaila he manao ikaika kona e kinai koke ia lak»u, me ka makaala ole i na mea hoopilikia mai iloko o ka hoōuka ana. Ka hoouka kaua ma Kenei, I ka hora 3 o ke ahiahi, hoomakaia kekaua una ma Kereci. Na Pilipo i kauoha i kona poe pana, he 15,000, e hoolele aku i ko iakou mau pua. Nonoi mai lakou i manawa ō hoomaha ai no ko lakou luhi i ka hele ana. Aole i ae mai o Pilipo, a kauoha ikaika no e i hooukl, I ka hoouka anao ka poe pana, ' haule mai ka ua nauiu, a pula na kaula k«* kakaoUkou,. ua alualu., ĪMHIi : «o)f