Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 21, 19 August 1857 — HE MOOOLELO BERITANIA. – Helu 13. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA. - Helu 13.

Keauia Edewada III. Na inanaiea ona ikoe I ka wn e lanakila ana o EelewaHa ma Fa rtni, ulu hou ka inanno o na Sekoii», nie Beruke ku lakou aiii, e kaua huu inai iu EneUni. Aole i mnkauknu o Enelani nn ia kaun. Ul linla ko lakoU alii ma Farani ikolailii kaua. aole nae lakou i makaukau. Wikiwiki iho la o Pilipa ka Moi waliine u hooinakau ksu e kaua aku mo ka Moi o S'‘k<nia, a •> hele pu me ka poe koa ona ma ko |ak"ti pon, hnonoho iho kela ia Lo Percei i lunakon mamuh ona, hooku e aku la ke kaua Beritania me ke alii o Sekntia e alakai ana i k«na kaua, ma knhi e kokoke ana ine Doreh>ima. iluila lakou i hoonku ni. Ua makemake ke alii o Sekotia ia kaun ana, no ka iiianao e lannkila malnna o ka wahine koa, i ka wa i hala aku ai kana kane i ka ainn e. Aka, iin kuhihewa keln, Ua hoo|iuehuia knna poe koa, a holokiki Inkmi mai ke knhuakniiu iiku. Ua make na kanuka ona he 15,0011 iloko o in kaun ana, a uu pio oia me na’lii ona i ku hopuia, a ua laweia me ka paa inu Laduna. Makahiki 1346. Ma Farani. lannkila hou ke alii o Wnle, i kipaia Jfc« alii eleele, ma Poiiiere. a pio o loaoe ke alii » Farnni. a na lawe pio iu hoi «ia ma Ladana. Hiki aku o Inane, na alakniin iwaena o ke kulanakauhale, a lehulehu ka pna i mnkaikai ia ia me ka hooho nui, He mea kupanaim l«a ke pio ana o na Moi o na lina e elua iloko o LaHann i ka wa hhokahi. Aka, henui ke pohoo Enelani iloko o ia mau kaun a pau, he pohoi knnaka i make, a he poho i kanui o ka waiwai i lilo a'k-n. A«he waiwai i loaa mai ilaila, o ka naiii wale no ka me&i laaa. Na aina i loaa ma Farani, u« ii(o hou mahope, ua lilo wale, i ka wu o na ktua mahope, i ka wa e kana ana o na’lii Enelani, o kahi aiii me kekahi alii. No ka nui o ke kaua ana ia mau makahiki, OH npi hoi ka auhau dala ana, a puu ke dai«i o.kanaka a me na'lii •» Enelani Noiaila aole i ke knua ana me Farani. |ptkau>iho ta ka M»i o Farnni e hoouka W,j ka kaua ana me £dewada, m> ka auhee ikiepine ana o na koa ona imua o na Beri* Un|a. i Ua haoam na puukaua paa Ke nui ma M aina o Farani, i mea hoomalu, a i mea ii na koa o Enelani, i ko lakou kaaWa.anaeh.o.U waiwai. Pala no, aliulnl 0 i>i o noho ana na koa Bea liao ana, a a hooikailw .A.iuki lakou, B hooma? ift|k%,if ai no na koa Far|M :flpf ml* paa,. a lel« **“• * n * waW i| l*ko«. >plft ; kAhoi)a ana. a lilo iMiil wahi h« ka alii o Farani. ai ke kaua apa o Edewada ma hama n f5»piii. A qo ke anla i kokuau mHi k» mmWm, »• iunakaua o Etlefada, inai Mni ihn ia ua AiiHa i kamai koi koh» Enelani, e healeln au.i i ko lakoulahi

la n ka hiapo, ke Alii o Wale, i ke 4(i o I9im maii iiiakulnki. .Ua alnha nui ia, a oa 11 «e iiui iu iiu nlii make la, no k>inu ikaika u kona nlolm i kunWka, Aolie iilii eaeo ia inanawa i aloha like ia e na kanaka a pau. O ku Moi ku mea kiimnu' a loa i ka n uke nna o kann l.iapo. Hualele kela i ka iniil una Hupiiui, hele iiui kalii e a noho iho ine ke kanikau. Maiiholu ii a make i 'kt« makahiki maiio| e inni. I kona wa mnke, ua haaleleia «»ia e ka poe a p:iu i lioolakoia e iu. He (15 na m kaliiki ona i ka wu i make ai Ua malialoia ua alii la no kona ikuika i ke kauu, aka, aole i alohuia oia e na kanaka oim, nn kona h'iokaomalm. He nui na keiki a Inua me Pilipa. Make ka liiap » iiiamua o ka mnkuakaue, a lilo o Rikake i hooilina iio ke impuni E uolio auu o Wikalila i keln mau makahiki. Ua laoakila l»»a ka Roma ia wa, malona o Enelani a me Eumpa n pnu. Ua kinaiia ka Baibala ma in iuau «ina, aohe ikein ka o'elo ake Akuu ena kanaka. Na na kahuna wale no e hai i ka olelo a ka pope ame kona mau kanawai. Ua piha im halepule i na kii, a ua honnmnaia o Mana. me he nkim-la ma ka Imi, Mu ka olelo Roma wale no ka Bail»aiu iu.wa. He kahuna n» Wika ila no Edcwada III Aka, ua ania oia ma kaoleln a ke Akua ma ka oiaio, a nolaila oia i ku e «i i ka hookiekie ana o ka p >pe maluna o na ekaleaia a ine ke uupuui o Enelani. He poe waiwni nui a hanohano loa na kahunu pope o ia inanawii. e hookiekie ana maI>ina o nu kaiiawai, a e h<>o|e i na lnnnkium wai aupuni i kn hookolokolo ia lakou ke hewa. Un auhmi mai ka pope ia Edewada, eh»okupu i ke dala a loane i hoohiki ai e uku ia ia, a ma ia hana e ae aku i ka pope nona ke aupuni o Eneiani. Hoole aku o Edewada, aole e hooknpu. Ua kokua ia mai oia etm 'lii ona, a tne kekalii p»e o nu kahuna. Aka, o Wikaiiiii ka mea ikaika q hoole i ka pope Nolaila, iia kapnia oia, oka Hooiepope mua o Enelani. 0 keia nuhau ana o ka popo ia Edewada, ka mea i nui I a ai kn maiiao ku e o knnaka a pnu ma Eiielani ika pope. Ao nui mai » Wikaliln i na kaimka i ka ke Akun olelo, e l.oike nna i ka hew.i a me ka liookiekie ana o na knhuna p pe, n e h»i ana i ka pnnoe liool.ihaia’e ka olelo a ke Akua iwaena o kanaka. Aole ma ke ku e i kn pnpe wale noko Wikalil'u lmn»t ann. Ua kaahele no ia ' ka aina e an nku i ka p<>e naaup » o mihi a e huli i kn manaoio ia leau. Hoouna aku <»ia i kana poe haumana i aoia i ka nlcl<» a ke Akua, e hele niiaionaii i na wahi n pau <» ke aupnnie h*i i keia mea maikai He nui no ia poe i hteie, a he nui loa hm ka poe i huli mai mamuli o ka lak»»u ao ana. Eia kekahi :—Ua kakau iho o Wikalif« i ka olelo a ke Akua ma ka »>lel« Heiimni». Ile nui na makaliiki o kona kakau ana i ka Palapala Hein><lrle. la manawa, «»he paipalnpala nm ke an nei, ma ke kopean* me kn peni ka honmahuahua an-i ik» palnpnln He nui na k»pe n ka oieln a ke Akim mn ka Bentania olelo i hanaia a i hooiahaia iwaena o kaiiaka. Nui ka makemake o kauaka a pnu « heluhelu i keia mea hou, a hoowahawalm &l» ao Ukou l ka papa ana • oa kahuna pope i huhu mai, a i ooopai mai ia lakou oo ka

heluhelu ann. F.ia ke ku:nu i i>Hpa mai ai m kahiina; ai>L- i lnan ilnko o ka olelo o ke Akiia, na oihana h nomaim i na kii. a me ka pnle in .Mnria, a rne ke nhi honiiineinne a ine kii pei iienia, a ine na mea e «e i ma innain e ka poe kiihiuia nka pope. Nolaila lie lehu* li'iui nn mea i hanlele i n« oihiiiia n ka pope. a hoopili maliope o ka olelo a ke Akua,. me ka manaoio la Iesn. Niii iila, !iu al.ikniia o Wikalifa imun o ka aha kahuna nui, e hmik"lokoloia uo kona haH-lele-nna ikn pope. Aka, ua kokuaia oiu e na kuhina o ke aupuni, a liloka ahalMokolokolo ika liaunaele nui. lloko n keia hnunnele, ua.pakele o W'ikalil'a i ka make i miikau* kaii nona. A make inmili iu iloko o kona elemakule maikui «na, a un kanuia nia. Aka, mahope inni o k<>na make ana, he nuina mea i pepehiia ma ka puhiia iLko o ke ahi no ko lakou manaoio ann i ka nleln a ke Akun, n iiH kinai ia.ma Enelani kn pmo ia wa. N«» ka mea, aule i liiki mai ka mnnawa <■ huli »i o Lnelam mai ka aoa i pope mui. He \va knun nui no kela ma Enelani. a he nui loa ka popihkia o ke Aupuni no ia kaua una, a un lanakila hou ka aoao pope ju wn.