Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 34, 18 November 1857 — HE MOOOLELO BERITANIA...Helu 25. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA...Helu 25.

Ke au ia Hentri VIII. M. H. 1537. Kukala ae la o Heneri i kanawai no ka hoomana. He kanawai koikoi loa, a ua kapaia “ ke kanawui koko," no ka hoohewa ana e make na mea mulama olo. Ma ia kanawai, ua papnia ka manao he oiaio ole ka lilo ana o ka bercna o ka ahaaina a ka Haku i io maoli'a i koko maoli o lesu; —Ua papaia hoi ka manno he popo ka waina iloko o ka ahaaina; a o kn nianan, he pono ka mareia o na kahunapule; a o ka mea e olelo ana he pono ke hauleleia kii hoohiki ana e noho murc ole; a o ka mea e olelo anu, he mea ole ka me<a e pono ai;—a he mea ole ka peniieniu imua o ke kahuna. A o na mea a pau e manao*una pela, e inake lakou i ke ahi paha, i ka liia paha. e me ko ka ahalunakanawai hooko ana. Ua i|iaheleia na kanuka o ia wa i na aoao elun, o kekahi poe mamuli o ka manao hoole pope oLutero, a o kela poe mnmuli u ko ka pope aoao. O keiu poe, iia oluolu i k» kaawale ana o Enelani mai ka pope aku, aolo nae i pili lakou inuinuli oko Heneri hoomana. A okeia poe, ua pili ma ko Heheri linomana, aole nae l ae lakoini ko Heneri haalele ana ia ia. Ua pili n’a kannwai o Henen i na aoao a elua, a he nhi ka lioopai aha i na mea o na aoao a eluai ka make. Ua makn i ke ahi o Eainaloa a rhe Bileni, noka houle ana i ko ka pope manao. Ua make hoi o Touia More a me Fisa, no ka hoole ana i ko Henen kaawale ioai ka pope. | He mea hookoikoi ka Heneri i kana wahi||ieliou, ia Ana Bolina. Ua kokua kona maUWo mamuli o ka manao o Lulero, he nui na f#aetni ona i imi i kona hihia. Hoopii lakou wiaimua o ka moi, me he wahine kolohe la Hpono no ke make, Ua pau hoi ko Heneri Hpt ia ia i ka makemake ia lane Simura Hnhineuana. v Mpkekonapoe enemi, ua pau ka makeSK9 o.Heperi, hoopii iakou e hookolokolp ■ |Po ka moekolohe, Eha na kanaka i kuHHM&i «e mau manuahi nana. Nolaila, ua ■ ikele maukanakaaeha. a ua gHBpuika hoohewaia e make. I ko la> »i> hoole ikaika lakou i ka H^P^lwaiuae. ■| /t ’ okoloia hoi o Ana Eolina rae koaole i maopopo lea kona no raan»p e hewa laua. e make la«%* .olua, o

naukiuki i ka manao o kanaka i kona poe i enemi, i mai la ia i k» lehulehu e ku mai ana, ; “ Un hele mai nei au e make iho, e like me ko ke kanawai.” Aole ia i hoohewa mai i kekahi poe no kona make ana; aka, pule aku no ia no ka moi, e kapa anaiaia, he alii 1 lokomaikai me ke ahonui, e mau ana knna aloha ia ia. Alaila, kulou ihoiailalo, e hoo3 moe ana i kona ai maluna o ka laau, n ua i okiia ke poo ike koi lipi. Hookahi ana keir ki, o Elizabeta, ka mea i lilo i moi wahine i 3 ka make ana o Mam kona kaikuaana. Ika ■ la ae okp Ana make ana, mure hou iho o He- " neri me lane Simora. 1 E a ana hoi ia wa, na ahi e make wela ai ’ ka poe hoomana ole mahope oko Heneri mai nai. Make like no ka poe hoopili mahope o 1 ka pope, me ka poe i pili mamuli o Lutero. • Aohe nui o na mea i ike i na knnawai hou a 1 Heneri i kau ai, i kona hoololi ana i nahana 1 kahiko mamuli o kona mau mea hou. Ua 1 oluolu ka lehulehu o knnaka e ne mamuli o ko Heneri manao no ka hoomana; aka.no • kona hoololi pinepiiie ana i koha manoo, aole 1 ij)iki in lakou ke hahai like Ua kokua o lveromuela ka punahele o Hencri laua o Ke- • ranema ke kahuna kiekie o Kantaberi i na mea hou o Lutero. Aka, ua kokua Gadina. 1 kahuna kiekie o Winkesta laua o ka Duke : Nofi>ka i ka manao kahiko no ka popu, a 1 makemake no luua e hoihoi ia Heneri ilaila. 1 Aole nae i hoolohe o Heneri i kekahi o na i aoao. Manao no oia, e hiki no ia ia ke hoo- ■ ponopono i ka ekalesia ma kona hoomalu ana • maluna. 1 Ua hopuia a pio na kanaka elima haneri, • na knne me na wahine i fca wa hookahi, no ko lakou malama ole ana i kona mau kana- • wai ano e. Ua pakele lakou ika make, ma • ko Keromuela kokua aha ia lakou. Ua mai ke nae kekahi poe o lukou malokoo ke ahi. i Make pu no na kalolika me na Lutero lloko | o ke ahi hookahi, e hoopaapaa ana i ko lakou i mau manao ku e kekahi i kekahi, a pio na i leo o lakou i ke ahi. la manawa no, make o Simora ke ko- • lu o ka wahine a Hcneri, a mare hou iho no > ia me Ane no Kelevos. He wahine alii ia no ’ Gereinania. Aka, aole onk aloha i keia wa- > hine hou, ā hoowahawaha aku la ia ia. Hui bu no kela ia Kerqmuela i'ke kuhina ona no • kona kii ana i kela wahine. He mea aloha i hou i loaa mai la Heneri, Kalaiina Howada, ke kaikamahine na ka Duke o Noloka. No- • laila, hooki aku ia ia Ane, a mare hou me i Katarina Howada. Ua inaina loa ka Duke > o Noioka ia Keromuela, a hoopii aku ia me i Katarina imua o Heneri, e hemo o Keromue- > ia. Loaa mai ia ia ke kauoha a ka moi e > hopu aku ia ia no ka hoookoiokolo ana, ma » ka inoakipl .1 i g Ike iho la na makamaka o Keromue!a, ua i noWllki moi, haalele koke lakou ia ia, a i kĪ4 n #ate eo o Keranetna. | Paiapaia aku o | ii|rW«ma i ka oioii e hōapono ana in ia, a ! mmmmm oookoiokow» oi» i ' a ua hoohewa ia • o Keromue)a e I Mwa ai, no ka l ke alakai I * k°on 9 I Sl m “ V '**’ 4 i

mua, naanao iho la ia, ua pomaikai loa i keia waliine maikai hou. Hoomaikai aku oia i ke Akua no keia haawina, imua o ke anainn pule. Aoie nae i loihi kona olioli ana. A hala ka mni i loka e halawai roe ka moi o Sekotia, hoopii malu mai ke kanaka, o Laaela ka inoa ia Keranema, a hai mai la ia ia i na hana kekee a ka moi wahine me na knne m«i nuahi he nui loa. A ninau mua ia ua alii wahine la no ka oiaio o kela mau mea, hoole loa mai kela. ' Aka, a lohe kela ua ae mai na hoa kolohe ona, ae mai no oia i kekahi, a hoole i kekahi. 0 kaua maji kauwawahine kekuhi poe i ike i kona hewa. Hookolokoloia o Katarina imua o ka nhaolelo, a loaa koke ia Ukou kona hewa, a ua hoohowaia oia e okiia kona poo, a pela lakou i uoi aku ai i ka mni e hookoia ka lakou hooholo ana. Ae koke mai o HeneH. ! Make pu me ia kona kupunawahine, kona makuahine, ame na mea eae he aiwa. Ua okiia hoi ua poo o lakou.