Ka Hae Hawaii, Volume 2, Number 49, 3 March 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA – Helu 39 Ke au ia Kale I, me kona make anu. M. H 1648 [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA - Helu 39 Ke au ia Kale I, me kona make anu. M. H 1648

No kei» ku e aiia o ki» aliaolel i ia Kepomn(;1h nie k •nii poe -koa, aole lakou i kiiikaln lne ke alii. Aole i lana ft i maiiao o ka aha olelo e liolo ko lakou makem ike ; aka, a"l lakou i ae aku ia Kepomuela ma. Paa ko lakou iiianao e liana i kuikalu. I kekah', la ilio, liele mai kekalii liinakoa' me na |ioo koa nui elua, a |iuoi ka hale ahaolelo, homi ih ila i na hoa lie 42 o ka aoao lui ••, a liaiiao iho ia lakoii Hoko o kekuhi keena malaio lie l(ii) a keu na hou o ka •ahaolelo, ua hoolein mai, aole e kmno iloko o ka hale, o ka poe walo no i ae i ko Kenunnelamanao, i neia e komo. He knnaoiio wale no lakon a pnu Ua kapnia keia koeiia, “ ke kikala ihaolelo.” Hooholo keia poe i ka olelo like, he mea pouo ole na hnua hooholoia i k'>kahi In mamua, a ua pono wale 110 ka haiU & Keromuela. , ; Ua koliuiu ke Komile e hoopii iinua o kii khnhookolokolo i ke alii, ia Kale, i m-a e hew« ai. A hoohnlo laknu i ka olelo ae lika, he mea hewa ke alii i kaua mni i kooa ihaolelo. Ua kohoia na iunokiekia i aha huokolokolo i ka Moi, no keia hewa hou ; KaiMa Havisona ka mea i kauohaia e laWe mai. t ke alii mai ka pakaua o Hursta nai a Wineaom, a mailala mai a Ladana kona hoU iikiimiai, hooke mai la na kanauw« iho la lakou a-me , ka plli-

ilok» oke k.mu, Ak iiki 'in.ii ko!,i i k>*ia ■ ,.> 1 1 ■ I■» ho.iliowu. A pau k t 1k , I.i , i ‘i'i,. a:i t, oleli) aku lu o BtTudes!i:i i ke'.alii, i k i i u.iu, K kakali uiiu ku nh:i h»■ *K i'.ik >1» iu i:i e pu-; no mai i iia’olelo lio.ij.ii, Paiu; mai la ko a I' i k i ;> i!-ina.i ka ololo' hi.i ipii, iiiu.ka lui.ilo .iia ii a .n n•> k;i ah i ,i‘ iiookolok-)l.> iu ii. I m•i i. aii i, o h'i.i- • I knik.ilu niiu oi i ,me k..*n t ain ■ i «■: \ aua k»i;! k.ik- ]»aa. k.; knikalii, i m i'i i > i : m ia. > >i t, •• •.111 > k»; Ii.m liaikuha inii •> luk.m, n >1«* *» •koiu huu i (ni.ipilik.il. A »if ia i ike. wah' ll.anu, l k<i iial.e alii m i i i aha, ka iii'M c pm.i»ijai ka a'ia ii-i.>k >l.)k-i|.i. K,ia h n ki'a’uhi, oia *i !!■• kuM.ii, kt* kiiiiui n pa k uiawai ; a im.lui-. 1 i| lu, u.i'o ipmo.ko linnkoK.k.il • ’iu mu ni kunu- • wa’i i ae ole ia »* ni. N.ilail.i, iioK* iu o oleKi ii iop.nM ii i.u inmu o lak.oi Aka, ina' ■ e loau la. iaka aha hookolnkol.i i kn i ko kai iiawai, iniuu no o lakou o olel » h mooim ia i! iii iiio. Inu aole pol i/nia na lilo iu i moa i| koHuAi i ka hunu liookiininiihu. mu kn ne uua i;;i ku h inu ku ilo i ko kunawui •!. I‘“ko1u ni iiiMa, iiii laweiu niiii oia imua o •ikii uliu, ekolu hoi k.mu hoolo unu i ka ahu,; i ! uole la e olelo iūiuu o l.ik-iu, no ko I ik.m jmanu ole muluau ona. 1 ku haoku iui. i luwe lioii iu mai ui, uu h.oinoia oiu e nu kou.i ; i kē kaheu a .n,-“Pono ka li i.ipui, p’.mo ka, i iīi ake !”.. Aka, aole ko alii i paiie, uu paa i kona wahu imuu ona luna. Ua niiianinauia i i na *1ke muka, u uu akaku ko kc ulii kauu' «na.me' nu koa o ku ahaolelo, hoohewa na ■ luna ho.ikolokoln ia ia e make. » I keia inau la a pau, aolo i weliweli ke aliumua oiw ene.mi ona. E mau aua koua - hanphano alii Iku hoi nna ae, mai ku hole i akii, hoino hou na koa ia ia, e kahea aua, - “ Pono ka make." A kuha aku la kekahi o • lakou i kona maka, Houinanaw.mui ke alii iia lakou, aole i huhu. “ Aloha ino lakou,” irah» Koa, V Pela hoi auaiiei lakou e hana |wi U« fc»atkou e .m.'

■ fhia. K 'kuu in u o K.iiik i ,Jukv>!''ii!i, c ii 'nik iika i lviiui iii.in.i ', iM ku iii iki* eim « kau' nna. L a uiiii.i k i i*u.< i iinlmn ika l'il.* flo<’lv, a u.i h.v uii.iiiila »• na k.m Ii.i .iviij . 1 kii* paapu inai ana. A mala .i lii.i lui pauku, (aau* imi ua llaui iku eliia. i ulinu na ■ mikii o laila, i i .i’ "Im ui iuai, l:. |tua nua laua i iia kii ii(ii ui.i na’ lnun. \ mawali.'i if*, ku }>i ijvi mu na kaiiaka »• iima unai' keia hana me ka weliaeii nui Nana mai ke alu ia m.ui mea a *jhti me k i weh" . h o!e. ahula, olelo m n la ki i ka • i»oe t* ku k ikoke uii. I iuai la k.*.a, A-.ie J la i kaua aku, a kaua m ia m.ii u i ka al.a I ! .«lelo ia ia. I.) ka m liama i ui ka maaa i lii * iii-i n.'iia, iuai ii.i kiiuuiia alu iii 'i, k>- kuiuu 0 k viia ui uiao Aole ui t iaweiiila maoii i 'na kanak i o aki, ike Akua, iiupon.i k.'ii.i in.ike ana, iiu k.ma ne aua i ki imke liala o!« o S'er,vuula, La k iui aku la i na ‘ ii ila o koua poe enemi i laweiiala mai m ia.l \oi mai la ia i kanaka e iioi h »n mai i ka j •nnlama ana i k,’ lako i alii hon. Huoia mai; : oiu i kona inaliaoio o like me ku niuiaoio <>' !ka eka e»ni Knel mi. 1 inai la o Knuka[ Jukes(ona ia ii, “ llookahi wale no h.iua i| :koe, he m a eaa me, aka iie <*h« [l ikole. K! Il iwe k >ke iio ia iiaua i« oe, j kalii mumao | ,K !«we no i« ia oe iuai ku honua «ku, u i! Ik i lani llaila, u loaa mai ia oe he lei alii, 1me ka oliōli nui ” *■* Ke hele uku uei an,” | wahi a ke nlii, “ mai k« lei iiln mae wale, a 1 ka lei ,alii mne oli» ” “ ilo koai poanikin,” wahi a Jukest u«, “he lei alii maa olo, nō ka lei alii mau loa.” Haawai inai la ko alii t kona kii o Oeoki i kn lima o Kaukn JukesU>na,, i. maī, “ E koomanao.” Alailn hoomue iho )a ia i. kōAa poo maluna o ka laau, a kikoo mai la i na liina i hoaiiona lio ka makaukau. Alaila, *nkj iho ln keknhi Ilamuku i kona ai, i ke oki hookahi apa m. ke koi lipi, Uio ln kala^iao^^i kahw:maiU, ‘‘Ei^noonakekaW^”

, ki'k ilu kn'iui, ii kuiu kfku!ii i inuu t»uke no ki* k11 1 -i Hi* nu’u inuuuo nui lou iu nu kula uui. iii i n:i a na naana» l' •!» > n» e nk» la ka (»»»• i «i ka ak.nn.ii i k«; a*< ana. I a ni|i uu wuln e hlki : ai kc uku akn polii. K a koknlu ’iiku pmi» lna inii akainai kej kaiii kanaka, a lnaa uua ka uian limi n» knna 1 1>111 ana, olaila, p >!»• * o nkuia »iu, i m«a • ' »iii«ai tti ini n» k»na nni una t kolameahou i iko »!<> iu inaiiuia Ua hunu pinenine na’lii .» Ui*rii.iiii'f ik’I i Waiwni l»a ko Bentania, ! a ni<* k > Animika, a me ko K>u'»()« u pau, ia : H.ul-U’i. i kmiu luii ana i ka nu*a nann ia. A ina w;mvai nm na kanakn e ia in, alaila, pon» n» *.* ukuia »u no kelu mea waiwni loa uua i liaawi mai ai i m kanaka a pnu. I a waiwm l»n » Ami'nku, n me Henlania, a nii! Knmna a pau, ia R»bcreta Fulltona, i ikmia imi akaniai ana, n me kn hana ana i ka ! Iiuila inuhn. lua pmnuikai na kanaka ha nui j l»u iu ia, pono e ukuiu oiu n» kela mea nui | l»n ana ii iu aknmuiai. A ina i uku mau 1 1 »ii ia’ku ka poe imi inu inea h»u, a moikai, 1 olaila, ikuika no ka imi auu » na konuka, a • |maim» n» na kunuku ho mea maikai io ka nuHuoo. j Kiu kekahi uku kupono ikn poe naauao t pau. Inu hana lak»u i kekahi ine* hou, • palupala i kokuhi hnke hou, oia ka pono, 00 lakmi no ka waiwui a puu i loaa mai i tal& mea h»u. Oia kekahi mea i h<0JUk Ohi|lk ama naauao a pau. Oia ka’mea n i kanaka i ka hana, a i ka eioaa mai ai na huka mea e ikaika ai oa kanaka . II. Eia ka lua o I ke k-.kua i Hk imaplM|hHH|| fce iU

Ma Amei iKa; ua Hui lua' na kana«ai I kau i.i no nn kuU .Aia in> nn* ina makna ka nlelo nui n« ia iiiea. L a ’kaii noke kanawai, e kula, aiu no nae inakm ka imi. a me ka ho.ilimalima (jii me ke kuinu. Aole naeei hiki in !nk«u, oIk Hi wa!e. L'a kniiia kej kanawai no na komu. n ma aole akan.ai ke! kuinu e like ine ka inea i oielom iloko o kej kunawai, aiaila, «"le ia e ao, j F.ia kek Jii, ti.i liooiiolioia kekaiii :nau lu- ■ n« v nana pono ike kulu. Na ua poe luna ! nei e nana ika |vno oke kumu Hoike mai J ke kuniu i kona niea ike, a ina manao lakou , iia akamai, a he kaAaka pōno, alaila, haawi) lakou i ka palapala >a la, i palapaia hoakaka i i kona akamai, alaila, hiki ia ia ke ao. A i ole e loaa ia la ka palapala e like me ia, uole , pono ia la ke noho i kuinu. " j