Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 4, 28 April 1858 — HE MOOOLULO BERITANIA.-Helu 40. [ARTICLE]

HE MOOOLULO BERITANIA.-Helu 40.

Ke au ia Ane. M. H 1702. Lilo ae la o Ane, ke kaikaenahine alua a lakoho i alii, i ka makahiki .Ona he 38. Ua mare ia me Geoki ke alii o I)enemnka. - 1 koha lilo ari|i i alii holo kona maiia» e kauu me Farani, a hoike mai oia i kona manao i ka Ahaolelo, a ua ponoia ilaila. - la la hoo- ; kahi no, hui kaua ho o Beritania, me Holani ' a me Geremania, i huipu lakou e kaua aku ia Farani. Alohekealiio Farani ia hoo4 .;*■ hui ana o na aina ekolu e kaua ia ia, huhu loa kela, ia lakou. Aka, ia Holani kona huhu loa, i mni la ia, “K mihi auanei kela mau kanaka piele o Holani.” Aka, aole i : ;/4,makau i kana olelo huhu. Ua kohoia ka Duke o Maleboro i Lunakiekie o na kaua.. . ■ Aohe koa e ae o na wa mnmua a hiki ia Bonepate i oi mamua ona i ka ikaika a me ka makaukau e kaua. He koa kaulana ■‘ loa ia. ■ Ka nui o ka mooolelo no keia au, ke kaua ana ma JCuropa o Maleboro ma kekahi aoao, a me na koa o Farani ma kela aoao. He nui ka o na aina o Europa ma ia mea; na * ' aiha i hooneoneoia, na kulauakauhale i pio a pau i ah*» na makaainana i aea wale me ka hale ole, ka ai ole,a me ka aina ole. Oia <r«le nō oa hua n ke kaua ana. He nui hoi īta*aie p Enelani, i na dala e uku ai, a e hanai ai i na koa. ' O kekahi mea nui i ioaa ia Eoolani ia’wa,

ke pio nna o Giberaleta, He puu kaua kiekie ma Sepania e ku ana ma ke kowa e komo ni ike Kaiwaenahonua. He puu kiekie kupono ma ka aoao pili.ma ke kai, a e pnapu ana ka pali i na ana, knhi e waiho ai na pukimialii he nui loa, a e hoomalu ana i .ke kowa. No ka makaukau oie u na Sepania e pnle i na enemi ilaila, lele aku na koa Beritania maluna olaila, a pio ia no lakou. •

E paA ana o Ēnelani ia(. A .GiberaIeti ; mai kela manawa, a hiki i k*ia wa, He wahi paa lon ia, a hiki ole ke ee ia e na koa. Nolaila, aole i pin hou ia wahi mahope mai. He wahi pono 110 Enelaiii, e kapili ai i na manuwa a e hana ai ia lakou. He wahi ahu waiwai a me na mea kaua a pau no Beritunia. He mea poho ke kaua ana o Enelani maInko o Sepania. Ua haaleleia lakou iloko b ka hoouka ana, e na koa holo lio e kokua ana ma na aoao. Nolaila, ua puniia lakou 0 na enemi, a pio he 10,000 na koa, Beritania. O ka mea nui iloko o ia alii ana, ka hoohui ana ina aupuni elua o Enelani me Sekolia i aupuni hookahi. ka wa mai ia lakoho I, ua hoomalu ia kela mau uupuni i ke alii hookahi; aka, he kanawai okoa, a he ahāolelo okoa, ko keia a me ko kēla auj»uni. He nui na mea hoole mni ma ia mau aiua a elua. Ika hoao mua aoa e hui, he nui na mea hoole mai ma ia mau aina a elua. He hoopaapaa no ke kalepa ana ma Asin, maloko o ka ahahoohui. a hoi wale akuAakou me ke kuikahi ole Ua lionla houia ka uha ena ahnolelo a elua, e haawi niai ana i ka mana no nn Komisiona, e kuikahi i kumuk.anawai ho ka hoohui. Na Ane e koho i na Komiaiona. Makaala kela ike koho ina niea mnkemake wale no i ka hoohui ana. Houluulu akoakoa na Komisiona o na aoao a elua,.ma Ladana. Paipai -pinepine ke aliiwahine ia lakou e hana ikaika, a e kuikahi koke. No,keia pnipai ana, ua paa koke n.o ka palnpala hookuikahi i na «upuni o Enelani a me,ySekoti:i, i aupuni hookahi, e kapaia ana o Beritania. . • ,

Iloko o keio kuikahi ana, ua hooh<*loia ka olelo no ka hooili ana i ke nupuni maluna o kn ohana alii o Hanovera ma Geremaniri. Ma ia hope e hooknhi wale no ka ahaolelo maloko o ke aupuni huiia, a e hookahi like ka noho malu o kanaka uia ke aupuni, a e hookahi na ahhau me na dnte like ma Enelani ama Sekotia. E hookahi hoi na kanawai no na pono a no ka oihana waiwai, a no ka hoomalu ana ma keia ama a kela aina. Aka, aole e loliia na kanawai e pili ana i ko kanaka pono ponoi, i poho ole ka waiwai o na Sekotia. E mau no hoi na ahah>*ok<*lokolo o Sekotia e like rne ia mamoa, a me ka mana like,

E noho no hoi na’lii he 16 o Sekotia ma ka ahaoleio aiii o Enelani, a he 45 na lunamakaainana o Sekntia ma ka ahaoleio makaainana o Enelani. A e kohoia hoi lakou mamuli o kn hooponopono ana a ka ahaolelo o Sekotia e noho ana A o na’lii a pau o Sekotia, e lilo lakou i mau alii Beritania, e like me na’lii o Eneiani, ae like me ko lakou mau kiekie ana mamua.

E pau no na kanawai a pau ma Eneiani a me Sekotia, e ku ole ana ma na kanawai,o keia olelo kuikahi Oia iho la na mea nui iloko o keia hoohui ana. A koe wale iho la ka hoeko ana i na ahaolelo ma Enelani a ma Sekotia.

1 mea e holo ai ia imua o ka ahaolelo o

Sekotia, olelo aku na Kuhina ia lakou, e lilo ia kuikahi ana i mea e paa loa ku like ana o ko na aina a elua i ka pomaikai hookahi.

E hoomalu like ia auanei ko.lakou mau kinp, me na waiwai, a me na oihana hoomana. E hoōpau hoi.ia ina manao kue kahiko ihu pinepine inai maimia. E hopnui hoi ia iko lakou waiwai a me ka ikaika, a me ke aloha. He nui na mea o Enelani a o Sekotia .i kanalua loa i ka pono 6 keia hiii ana, a hoole loa mai ika hooko ana. Aka,-ua holo ia tka hapa nui iloko o ha ahaoUlo a elua, , • ' '

Mai ia wa mai ua Uke na aina a elua i hookahi, a mahope wale mai. ua hoohuiia mai o Irelani iloko o ia aupuni hookahi, e hookahi ana ka ahakauknnawai no ia mau aupuni kahiko ekolu. Aole he. liuliu wale, a maopopo loa ka pono a me ka mnlu i loaa mai inu ia kuikahi ana. In wa hoi ka mahele ana o kanaka rm Eeiilania i na ma na pono o ka hana a ke.aupuni. Ua kapaia kekahi noao, “ Na Tori,” o kela ao.au, “ Na Huiga.” He mau inon i maopopo ole ke ano; aka, aole pohihihi ka manao o na aoao. Ua pili ka manao o na aoao a elua mahope o ke alii; aka, ua makemake na Tori e nui ko kc nlii mana; a e makemake ana na Huioa, e hoopuni i knna inana i na kanawai, a e waihoia ka mnna nui iloko 6 kaahaolelo. Eia nae ke kumu mana» o na aoao a elua, e lilo no nji pookela o iakou na oihana luna 0 ke aupuni’ O ka makemake e lilo no lakOu ka hana a me.ka waiwai aupuni o pili una i na oihana luna. Ma ko ke kino ka manao o Inkou a pau. I na wa ia Wiliama, koho ke alii i mau kuhina nona, noloko mai o na Huiga, a na laknu i hounoho i nu luna e manao like ana me lakou, a nele ka poe Tori i ka loaa ole ia lakou na oihana. I ka wa e noho alii ana o Ane, hooikaika mai.nna Tori e keakea a e hoohewa i na kuhina e noho ana, i hihia lakou a e liemo, i komo mai lakou i na oihana nupuni. ♦ . O Heneni San lonne ke pookela o na Tori ia wn. He Inio naauao oia, a mahope Iilo i alii ma ka inoa o Lo Bolinberoke. He kakauolelo akamai loa ia, me kā naaii hookiekie. No ke kaumaha o kanaka i ke nuhau nui ia, i dala no ke kaua ana, molowa iho la laknii i na kuhina a me na luna auhau, a huli ko lakou manao. Ua hooiliia keia inau kaumaha a pau maluna o na kuhina o Ane a me ko lakou mau luna. ' A lilo lakou i poe i hoowahawahaia mai e kaimka. 4 Ua molowa hoi o Ane i kona mau kuhina no ka pipili oie ana • lakou ma na makemake ona i na mea mana o ke alii, Aoie lakou i ae i kona makemake a pau, a k’eakea hoi i knna mana manao ma kekahi mau hana. A ike'o Ane, ua pau ka makemake o kanaka ia lakou, hoopau mai uo ia i na kuhina a Wilimna i koho ai, a koho iho ia San loane’ me Hale, a rae ka poe pili me laua, he mau T?bri, 1 poe kuhina nona. 1 ka pau ana o na kuhina Huiga, ua pau pu me ,iakou na luna aupuni*Huiga. A komo mai na Tori maloko o ia mau hana a pau. " •