Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 5, 5 May 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA.-Helu 47. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA.-Helu 47.

. Ki'. nn (<-' A ie. M l! J 7^5. Ku t;i-a iihm i wciti, i<j"> 11 1 l :t oinnH*» «» Ane e f:a,!»|el«i i nu i\ u.’iina i ( si «ii , a v k'-h** • pf, T'iri i i'oe kmiw.i tt:uui, i ia it.i »•!«■»— knin ;u;a ia'mA., 1 • i-i i.la, ■ i.o • Kohiinapule (• ka Kknlu'iii {‘j.i«*lain, nM'U i ;*<»i i k«kahi niau liaiao, a.(un-laini u;!;n. n.* ka liooi.oa aaa i tnr frkalesia Uu koa. }in.>in:t"a I m mai kela. i ka iiuii aii i ') ti,a (’i.lu .i fui i pili.oie ine ka t*kaio»ia Lnoiuni. (fnt eiai ia kul.i htt iikm ; u [ * ixi«» ni t*a

oihaiia !\eristiaiio ke ao u«a» i n i nknleaia

puīe -kunkoa. Ile .me » ia <• haunaiue ai ka , aina, wani ana. a e mokiKili.iua ke aupuni o. f j: Kriaio.;kaiil mii keiu haia«* i «* kn mana -i, wa,,.aole uo ka naaiiao o ka p.ilapaia ana. £na i waiho wale ia k«.*la, in.i na lil - ia mea i ■ mea ole.

Aka, hīmpii o, Mr. Ooii hma ia S.ikaverila iiuuu o ku ahaolelo a< tik< , he.me i akiino kela palapala ana. Alukaiia -*ia iinua •*, la kou, a ninauia mai i kana-kukau nna niea' Ae koke mai kela um ,k.« m<»t(au ole, *a ha hooleolokoh'ia <<ia i ke ka aimu nui no ia hana ana. Ua pHa o Sakaveiel ii ka llamuku, a ua kohnia ka la e hpokoloknlo ai ia ia.' .

■ , Nana mai la mi amnka o kanaka a pau ia 1io<]kolokojlo kupanaha ana. Ekolu.pule i pau hookolokolo. Helemai <S Ane la la ae, ia la ae, e hoolohe i kaolelo aua, a hele pu

me Sakaverela na kannka he. lehulehu rna ke ala i kona hele«na i ka hookolokolo o hooho ana inainuli ona 3 a e pnle ana paha no ka ho< puknia. Haunaele loa na kanaka, ika wuwnhi wale i wii hulepnle o na ekajesia kuokoa, a ine na -hale noho o na kahunapule o na ekaleaia kuokoa, a manao iho la lakou e hao i ka Bancko o Enelani.

Ua hoopaaia kekah* poe nnna i alakai i na nhuliauniiele. a u.a hoohewaia na rnpa eliui.o lakou e muke. Aka, ua hookuuia laua eke alii.

A pau ka hookolokolo ana imiia o ka ahaol« l<>, ua oi ka liapanui o na leo hoohewa ia ui, imun ona leo hoopnka. Ua pnpaia oia i ,ka haioielo hou a pau na makahiki ekolu, a »ia puliiia ka:.a mau ha«ao eka Ihunujiu. (Ie hoopni mama wnle h<» ia,, n«» ka makau i ka. hiihu !• kannka? a manan iho la na Tori, na Innakila io lakou. Aln.ila hoopnu ke nliiwahine ia hhaolelo, a kauoha mai la, e kohoia ka ahaolelo h*>u . .■,

N'. kn ike o kanaka, i ko ke alii makemake i pa T«iri, koho no lakou i ka nhaolelo e oi ann ka nui ona Tori maloko. E mau aoa ke kaua im- Farani ia mnnawa ma Felandere. He niii-ka lanakila ana o \laleboro; nka, aole i aiihee ka eneini, kaun h«»u no* a m«* kn iknika, a me ka lilo nae o kekahi mnu n'ina i lnlaum e ko ahi o F»»rnt. Ua.mnkemake no ka Dul«e o Maleb«»ro, no kona waliwai iiii i ana lta.il.ai

Makemake n«* ke alii o Farnni e pau ke knu.i an i, n<> ka mea, he pnh<» kona ihiila Kaii.-lia n»ii oia ia Perekuma k«*nn luna mn l lag<ie, e hoopniiopono rhe ka Duke o MaIehor<», Eugene, a me Tinzindofa. Aka, aole i i»e iak'Ui iku hoopoimpoho ana. Aua hoowahawalmia hoi na luna Ft»rani e lūkou, a ua lioiiKiinTioi‘k<> lakou alii, Nolaila,' hoomakniikno o -Lni' e kaiia hou aku. N » kii hiki r»lc e knikahi me Holani, hooniakn na kuhiua hou o Ane, e kuikahime Lui >»t:t P.u’isa . Hoihoi rnai o Ane ia Malehqpo nt»i ke k.nuu niai, n hookuu ia ia i kann mau iia.Mi a pau. ii hoo[)au i ke knua me Farani.

(M. II. 171*2 ) Ua hoopaaia ke kuikohi ur»i o F*uropa ia makahiki, mohope o im makni.'ki kaua lie nui loa. Un hoopnnoponoia nuuiea honpapaa kuhiko no ka palena o na aina i* Ruropa Oia ke kuinu o keia mau kau», oka f*uni. ninn ona alii Un hoopono nku iih kuhina o Enelani i ko na aina e; aka, aole i hoop**noia mai e na kauaka o ko lakou nina iho. Ua hoohew.l mai nn na Huiga p-mkela ia Inkou, i keia kuikahi ann.

Ak.i, nole i kulike na luna Tori i ko lakou manao iho Elua mau kuhina, oLo Okeloda ao Lo Bolmal)erokc.i hui like mamua, a lauakila maluna o na Huiga, a lilo i mau k.uhina, aole laua i manao like pu ia wa mai. I!e okoa ka manao o kekahi i kekahi’ Oka hooholo ana i kanawai e koho ana i ke alii mahope o Ane, ka mea kue ana. Makemake o Okef(«da Vke alii o Hanovera i hooilino n<» ke aopuni; aka. e manao nna o Eolniaheroke ia Kale i ke keiki a lakoho e hoi mai. Ua palupalu o Ane ia wa, aohe ana keikiola, ua pau ika make ika wa opinpio. He nui ka manao kue o laua, aka, aole nae i hnkakn, no ka uwao ana o na niakamaka o laua, a no ka olioli o na Huiga i keia mokuahaoa iwaena o na Tori 9 He nui ke kaumaha o na Tori i keia mokuahana. Hoao o Ane e hoohui n.1aua aole ī hiki. Ua hoonui ia kona mai ilaila, a na-

waliwali loa iho. Loohia oia e ka mai, a ola, a inui pinepwie hou iho. 1 tnai kela, aole ia e ola, he uiau keia kue inaina o kona inau kuhina, a maule iho ia i ka hiainoe lolo. aole i pono ka lapnau ana ia ia, e mau ann kona mai a liuliu. Hai mai na kahunn, aole e ola ia nini. Alaila, kiiia’ku na hoa ahaolelo ma na wahi a pau o ke aupiiui, e hele mai e kuka pu no ke koho ana i aliNiou. Palapala aku lakou i ko alii o Fl&novera, e hai aku ana i ka mai pilikia o Ane, a e noi ana ia ia e hele mai i kahakni ma Holani, kahi e kali ai ka auinoku manuwa ia ia, e lawe mai ia ia i Ēnelani, i konu lohe ! ka make o Ane v Kauoha aku hoi na kuhina i ko lakou luna ina Holani, e noi i kolaila aina e honko inai iua ulii hoolepppe la. No ka makau i na alii Knlolika ko lukou hoole ana i ko keiki a lakoh'», ka hooilina maoli. a koh'» iho ia Geoki, ke alii o Hiinpvern, ku hooilina mamao Uu hoonoho Inkou i kiai ma na nwa a*| au o ke uupuni, o pae 'mn'i ananei ke alii i haaleleia, a. hnomokuahana i kc aiipuni, I ka la UJ o lulai, 1714, pohal iki mai o Ane, ala mai la, a hele iki iloko o knna keena, A liuliu iki, naoa .na maka onn iluna i ka waki c kau ana, a haka pono aku ia inea a liuliu. Ninau nku kekahi wahine lawelawe noiin, ika nma.ana i ike ai malaila. Aole i paiie mai ke aliiwahine; aka, nana wnle mai ia ia ine ka helehelenn o ka mea e make ana A<»Ie c mo a loohia inni oia i ka mai lolo. Pola ia i moe ai me ka ike ole mni ia po. A ao ne, niake iho'la ia i kona innknhiki he 49. He iuiiikuinamalua na inakahiki ana i alii ai maluna o ke aiipuni, i lilo ia wa, iat - puni waiwai nui, a naauao, i loaa kc kanluna nui ma ke ao nei, uo ko lakou Jkaika i ke ksma.

O k«ia puni Uaua o ka lahuikanaka, Kekahi mea i mahaloiu e ko ke ao nei; aka, he ,inea e oui.ai kn poho o ,kn waiwai, a e nu> Imi ka inainaia mai e na lahuikanaka e ae. ! Noloko o ke kaua nui ann o Beiifania, loaa ka nni o kona aie knpanaha, a hiki i keia wa Hc mau hanei i tausani milionao na dala ana i nie ui i ki-na poe kanuka wniwai, Okn ukn hoopanee ia inakahiki ae, ia makahiki ae, ke kuinu o kona auhau kauinaha ann i un kanaka. Aka, o kona kalepa nu» ana me ko ryi ai.na e, ka mea i oki lou ole ai ke auponi iloko o keia aie ana. Eia h«i kekahi, aole i laweia keia ukuhoopanee nui iwaho o ke aupuni, ua lilo no ia i knnaka Beritania. A nolaila, aoln i lawe na dala ona i na aina e, me ke kaa like ole mai o ka waiwai like Oia na mea e kaa mau -ana ka pomaikai o Beritania iwaona o ka hoopoho nui ana ifoko o na kaua.