Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 5, 5 May 1858 — MOOOLELO HAWAII.—Helu 4. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.—Helu 4.

JVb ka Mahiai ana.

He poe mahiai ko Hawaii nei poe mai kahi* ko omi, no ka mea, malaila no i loaa’i ia hilwu na naea e ola'i a e pono ai ko lakou noho ana, ame ko lakou mau ohua. Aole nae makaukau loa na kanaka kahiko ma keia hana, no 'ka mea, u i nole lakou i na mea paahana ole, aole o lakou oohao, aole hoi na mea paahana e ae, 0ko lakou mau lima, oia ka oo kope, k > oo palahalaha, oo palau, halo, u me in mea paahana aku ia mea paahana aku. Ina be oo ko lakou. he oo laau wale no ia, no ia mea, hemahermt maoli lakou, wale iho no ka mahiai ana.

Aole like Ina ka luahiai ana ma na wahi a pau, okoa kekahi, a okoa kekahi. Penei ke ‘ ano oka mahiai ana i ka wa kahiko. Kalai rnuu ke kanaka mahiai ika oo. Eia na laau e kalai ai i oo, ka Mamane, ka Ohia, ke Au’lii, a rne na laau paa e ae. Kua iho la, a moku, • kahe i aku la ina Akua o ka mauna. Penei ke kahea "ana, “Kmnokuhalii, Kupulupulu, Kualanawno, Kopanikee, kua ike kumu, kua * i kaelau, kua i ka lala, e ike, c nana i ke kalni ana o ka oo, he lapa ka oo mahi au i kn aina kula, he uwala ka ai, he uhi ka ai, he k*lonialoo ka ai, mena ai ku'*jpono i ka aina maloo ke kanu ” Ponei ka hoomaka ana i ka mahi* •i, ua pnhi mua ke kanaka i ke ahi. wniho aku a houle ke kuau.i mua, helu mua ka mahiai, ak hi kuaua, hook;>hi UuaOa i koe rn;«-u kuu * wahi wela, a hau'e hou ke kuaua, nhiahi oia la, hele i ka. ako lau, a loaa ka apana la’u, ka - inoa o na lau e ako ai he Hualani, he Hokeo, he Kawelo, he Lapa, 'he IA/colehti8, a nui aku no, a ope a paa waiho n kakahi ka o kekahi la, pii aku a hiki i iea wela ana u kanu, a pahu inua i k'a makalua, a nui no hoi ka makniua, alaila, kanu ka lau, n paa Ka wela pau ke kanu ana. Noho un kanaka nei a loihi iki, alaila, ala i ka inauu'a pau ia, alaila, pue ka uwala, pau ia, kuehu hoii i ka mauu, a pau i», oke 00 iio ia o kn ai, al iila, waiho aku a loihi na la, alaila, kii aku ke k naka mahiai, liooili- i ka ai, alaila, hahai oia ika uwala mu a pau ; . ka uhai ana i ka ai, alaila, kahea akii ia i‘Ue Akua. Eia ke kahea ana, “kela ao nuieleele 1 ka maka oka opua 1 olalo iho, e malu, malu kiai, kiai oe iko kaua W'aena nei, I e Keāō? nui, nialu oe i ko kaua waena nei la. e Keao- '• :V uui, e malu oe mai kela ,kihi a keia kihi, h 'e malu oe mai kela iwi a keia iwi, m <i malu oe i ko hai wa< na o huhu ia oe i ke pani i kn La r ;; f leoekoe ka mea nona ia’wnena nei, e Keoonhi' e! o malu no oe i ko kaua waena nei, malu v . oe ika pue, nialu oe i ka lau o ka kaua ai/'i ?,;! ulu, i piha ka pue i ka uaia. E Kca«mui ; ;e! malu i knlkaua waena mai uka a k.ii, inai oh*u' > 1 a lalo, pau kou, e Keaonui, a Kanepa a i koe,. Kahoa hou aku iia kanaka maliini nei ia Kanepuaa Penei e kahea ai, “e Kanepua», e ua i uka, ekua i kai, ekua i nae ekoa, ekiia ilalu, ekuia iwaena o k» kaua mala uw:.|a neiIn, e Kanepuaa. ekuia, eku oe inai keia kihra ,V , i kela kihi, mai kela k ika, a keia kaika oku&, eku oe mai keia iwi a kola iwi, i hui i ki mole, i hua i ke kano, i hua i ka-lala, i hua i ke , aakolo ika -w-i, mai eku oe iko hai wnena, o ■ hou ia oe i ka pohnku, a p •., eha oe, o hou ®Ia oe i ka oo » ku puka, eha oe, e < ? hoi mai no a ko kaua waena nei la eku inalama i ko kaua waena, i ulu, i hua, i ola na ohua o ko kaua hale malihini kipā ko kaua hale nei, pa« ke kapakapa oe. , hoouluai, he hoohua ai n.i KanepuaH. ,, Hoi ke kanaka me ka ai a hiki ika h»ie,|! ; kaka ka wahie, kalua ka puaa me kekahi mlu uwala, a moa, alāla, kaumaha hou he , pulo uuku,. penei ka hana ana, “B KuKuIia, • Ua inoa ka ai, ka uwala hou, ua moa ka pu^a, Eia k;i ai, eia ka ia, e hoi e ai i ka ai mea, ka mahiai nui, e ola ia’o a m^ko-n UfHu. • ohua amama,” Ua noa holo tfale hoi, E ka pau keia o na mea pili i ka mahiai'ahk ’iiia 2 ka aina kula. _ Eia ano o ka mahiai ana ma uma / wai ik« wa kahiko Hle ke kanaka maiml,' a kona loi, kulapa mua oia i ka nahelekel? a pau, waiho aku a pulu ka mauu nna i hanh’i mamua, alaila, knpele hou ka loi, a-ikē^o® 1 1 ;

kc ke kanu, alail i, kii ka puahnli, lawo a hiki i ka loi, puepue rnua oia a pau ka Ipi, ka huli ka!o a paa ka loi, la, noho :iku a liuliu. Ulu ae la ka nahelehele, hele kc kanana e muhiai, o ka inoa o ia mahiai ana, heuu loi, a ekohi lau o ka ai i mohola ae. alaila, laupai ka ai; alaiia, kii ke kanuka, ako i ka lau o ka ai a nui, al.iila, ope a paa, hoa ke ahi, pulehu i ua opo luau nei, a rnoa, wehe oia i ka nn a ioo a pau, alaila, wohe ka poi o lea pule aku i ke Akua. Penei ka pu]e ana, “E Kune i ka wa; e ola, Eia ka luau, ka lau mua o ka ai a kaua, E Kane, e hoi, e ai, e ola ia'n i ko pulapula, i nmhiai, i kukulu hale, i 1 <waia no hoi, a kmikoo pala lauhala kanaka i «e ao mau loa, kau ol.i, e kuu Akua, amama, ua noa, lele wale hoi.” Pau ka pu'e, alaila, ai ka ai, a inaona, noho a hiki i ka wa oo o ke kalo, aluila, hole u* mahiui nei a hiki i na loi kalo i>na, ku iho la ua kanaka mahiai

nei ma kekahi kuuuna kahea aku la ike Akua houulu ui. Penei ka pule ana, “E Kukeolowa-, lu, he olowalu Ue kalo, ha pumaia ka ha o ke kalo, laumaia ka luu pke l.alo a kaua la, E Kukeolowalu. nalowale kanaka iloko o ka kaua

kalo la, E KuU' olowalu kuu Akua i ke ooana ke kalo, E Kukeolowalu, e uhuki ka ai a kaua la, E Kukeolowalu, iawe au i ke kalo me na oha,. me na kamai^i,, ko’e aku ka puu i ola, i huli no ka Arnau a kaua la, E Kukeolowalu, huihui kn ui a kaua la, auamo ka ai, hoa ka imu o ka ai a kaūa la, kalua ka ai, a moa, a kui, a wali ka ai a kaaa la. E Kukeolowalu. hahao i ka umeke, a hoowali a wnli ka ai a kaua Tu, E Kukeolowalu e, kaka ka wahie,

hoa ka umu, uumi ka puaa, kau i k » imu, ununu ku hulu, kuai k « puaa, kalua ka imu o ka puaa a kaua, ea, e Kukeolowalu, a mua ka puaa okioki a piha ka p>a L*au, o ai ke kane, e ai.ka wahine, e ai ke keiki i ka puaa,.i ke kalo a kaua ki, ca, e Kukeolowalu, a pnpaiki, a papa nui, elieli kppu, elieli noa, iae no honua, ua noa, pau ke kapu, ua noa, a pau keia, e kii e ohi i ke kalo.”