Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 13, 30 June 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA.—Helu 52. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA.—Helu 52.

Kt auia Keoki II. — Ke kaua hou me Farani. M.H, 1750. I kc kuikahi hou ana me Farani, ma Europa wale no ka pnu ana o ke kaua. Aka, ma Amenka, a ma Inia Komohaha, kaua no na kanaka o ia mau aupiini, O Kanade kekah» aina no Farani, a e pili ana ma ka hema mai na moku o Berilania. Aka, o na palenao ia mau aina ka mea hoopaapaa, a me ke kaua i kekahi wa. Ua hana kolohe mni na Inikini mā āa aina 6 Farani i na kanaka Beritania e noho ana ma na aina palena i hoopaapaa ia. Pepehiia mai lakou nei i na Inikini malalofo Faraoi, me ka hoomalu ia o ka lakou hana aha. Nolaila na kaua hoopai i ka Inikini, a me na Farani i kokua ia lakou. Nolaila, ua hooona ia na alii koa ma Amenka, a me na koa he nui me lakou. Eha maU* wahi o ke j|Poa ana. Ma N8va Sekotia ma ka Hikina, mā ka loko Kampelena, ma Niagara, a ma Pitibuga. Ua ko kekahi kaua ma Nova Sekotia a ma Niagara. Aka, ma Pitibuga, a me na wahi e ae, ua , hoohee ia na koa Beritania. Ma Pitihuga, ua make o Generala Bradoka, a me ka nui o v kona poe koa, i ka hoohalua ia e ha Farani a me na Inikini. : Ma keia kaua, kaulana k& ikaika o Wasinetona, ke aliikoa o Amerika, nana i hoopa- - %tfle ’l ua koa maialo ona, a me na koa e ae i me lakou i kl hoohee ana. Aole ma ,wale no ke kana me Farani, ma na, pāaalain ma Inia kekahi; ua kaua na Beri-

tania me na Farani, ma na wahi a pau i halawai ai lukou, Pela ke auo ino o na kaua a pau o na.aina honua. , , .M. H. 1751. Hoounaia’ku la o Amirala Bina ma Minoka, he mokupuni o ke Kaiwaenahonua, e hpopakele i ka aina i kauaia e na Farani. I kona kokoke ana i ka aina, ike aku la ia i ka hae Farani mauka, a e kau ana hoi ka hae Beritania ma ka Papu, kuhi i noho ai na Beritania: Ua kauohaia o Bina e hookomo i na koa hou iloko o ka papu, aka, manao iho la ia, he mea hiki ole ia no ke kue mai o ka poe enehii mawaho mai. I kōna wa e kukakuka ana i ka hana e pono ai, ike aku la ia he aumoku Faranj e holo mai ana. Kauoha kela e hoomakaukau e hoouka kaua me lakou. Komo akii kekahi mau moku iloko o ke kaua moku ana, aka, aole i komo aku ko Bina moku iloko. Holo aku la ka aumoku o Farani mai o lakou aku, aole hoi i loaa hou ka wa e kaua ai me lakou. ‘ .A lohe na kanaka o Beritania i ka poho wale o keia holo ana o Amarala Bina, huhu loa lakou ia ia. A lohe hou iho lakou mahope, ua pio na koa ma Minoka, ua nui hou aku ko lakou inaina ia ia, Ua hoi o Bina ma i Giberaleta, e noho lealea ana ia malaila, me ka ike ole i ka hewa ē pili ana ia ia. %Joounaia’ku la na llamuku ilaila, e hoopaa ia ja, a e lawe pio rnai i Enelani no ka hookolokoloia. A hiki oia ma Polemouia, uu hookolokoloia oia imua o na luna koa manua, a ua hoohewa ia e make i ke ki pu ia. Maluna o kekahi moku manua i muke ai oia, e like me ka olelo hoohewa ana. Ma luia kahi mua i hoomaka ai ke ko pono ana o keia kaua. Lanakila 6 Kalive me na koa ona, maluna o na I*arani, a uapio ka alihikaua'o lakou. Kaua mai hoi kekahi alii nui o Inia me Beritania no kona inaina ia Jakou,ahele mai ia me na koa he nui, a hoopuni ia Kalekula, kekahi pakaua niii o Ber itania. Pio ka pakaua, a me na koa oloko 146 o lakou. Manap iho lakou e malama ia ko lakou ola, e like me na pio e ae. Aka, aole i manao iki ua alii la i ko lakou ola. Hahaoia lakou a pau iloko o kekahi lua hookahi, i kahi makani ele me ka wai ole, Kahea mai lakou “I wai, i makani ” Kuli loa ko lakou poe malama. Alaila, me ka hakaka, kekahi me kekahi, pau iho la ke aho o lakou a make iho la., I kakahiaka, a weheia’e la ka puka o ka lua, e ola ana na mea he 23 o ka poe 146 i hahao ia iloko. A make iho ka nui o keia poe mahope mai o ka hoopuka ana, M. H. 1757. Hele aku la o Kalive e hoopai ia kolohe nui <» ua alii )a maluna ihoona. Me na koa ona, pae aku la ia ma ia aina, a hiki i Kalekula. Holo mai hoi ka Amerala me na manua nui elua, a hoomaka ja ke kaua. A hala na hora elua o ke kipu ana, a me ka hoolei poka ana iloko o ka pakaua, holp aku la ka enemi, a komo ae la na Berilania’iloko. A lilo pu me ia na kulanakauhale o ia aina e puni ana. I ka nele ana o ke alii o Benegala i kona mau aina, hoouluulu iho la oia i na koa he 10,000, he poe hoohololio, a me na koa hele wawae be 15,000, me ka manao e kipaku aku i na Berttania mai ka aina aku. Holo e aku la o Kalive me na koa ona, a lele aku la maluna o lakou, a hoopuehu loa aku la ia lakoM. A lilo ka aina o Benegala ia lakou, hoonoho aku lakou i alii kamaaina’ e hoomalu i na kanaka mamuli o ke alii o Beritania. He

nui loa ka waiwai pio i lilo i nu Beritania ma ia kaua ana. A pau ia kaua ana, huli aku o Kalive i na Farani, e kaua me lakou, no ka mea, he poe keakea lakdu i na Beritania ma na aina o Inia. Aole iiuliu, a hoopau ii ko iakou mau wahi paa ma ia mau aina, a lilo no Beritania. Ma Amerika, aole i ko pono ke kaua ana ina makahiki mua. He poe ikaika ole ha kuhina o Beritania. No na’Iii wale no na oihana oke aupuni. Aka, ma ka waiwai ko laltou manao, aole ma ka hooikaika. I ka hoopau ana o keia poe nawaliwali, a komo mai o Mr. Pita iloko o ka oihana kuhina, alaila, hoomaka ia ke ko ppno ana o ke kaua ma Anuerika. Aka, aohe pono na aliikoa i hoounaia ma Amerika, he poe puni waiwai lakou, e hoohewa ana i na kamaaina o Amerika, no ko lakou ikaika ole e kokua mai iloko 0ke kaua ana. A hoohewa hoi na kamaaiha 1 na aliikoa no ko iakou hookaumaha mai, a me ka puni waiwai.. Pela ko kue o kela poe i keia poe, a nolaila, aoie i holo pono ke kaua ine na Farani ma Amerika.