Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 13, 30 June 1858 — MOOOLELO HAWAII.-Helu 12. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.-Helu 12.

No ke Kupapau. I ka wa e kaa mai ana a kokoke e make, he oeoe mailiua aku o ka make'ana okekahi mea 0 na makamaka, a me na mea e ae o ua mea nei, ina he poe ua make, a ina he poe ola, a penei ka ka mea mai e olelo ai,“ Eiaae o mea ke kii mai nei ia’u e hele,’ 1 a pela ia e olelo pinepine ai a hiki i kona wa e make ai. Aia hoi o kona poe makamaka a pau, uwe no 1 .kou, a ina he 'mea ia i aloha nui ■ ia, unuhi lakou i kekahi mea no ua mea make nei, ina hē.maiao, a ina he niho, a ina he lauoho- Eia no hoi, ina ua ike ia kekahi mea mai kona waha mai, a me kona maka, he mea keokeo, a rae ka waimaka, he aloha ka ia no ua kupapau nei i kona poe makamaka, a loihi no ka waiho ana o kekahi iluna eha, elima, a nui aku no ko lakou aloha. Ina e wahi ke kup ipau maloko oka pahu, e wahi ai me ka ike olo mai o ka lehulehu. Penei ka hana ana. E hookulou iho 1 ke poo o ke komo i ke kowa o na nha, a pupuu mai na uha e puka ana na kuli maluna o na poohiwi, a e hookomo ia i kaula ma ke ami o na kuli, a nakii a pia loa; he poepoe wale iho no ke kupapau ia manawa. lua he mea na ua kupapau nei, he kala paha, he lole paha, a he wahi mea e aepaha,un kanu pu ia ukou me ia, a waiho pu me ia i ai, i ia, i kapa paha. I ka lawe ana c hnnai ke kupnpau, elua, a ekolu wale iho no mau kanaka, aole lehulehu. Ikapo no hoi keia hana, aole i ke ao. Ika •li ana i ka lua, he lua poepoe no, ano like me ka lua maia. Oka hohonu kupono oka lua i ka humenamalo, he pahee ka inoa o ka lua ; i ka eli ana, lawe ka 1-po o ka lua i kahi e iloko oka ahu, ipu, o ike ia ka meheu. ina he hale hou, eli mai no ka poe hana ke kupapau mawaho mai, a korno iloko o ka hale, me ka ike ole oka mea nona kela hale. Manao na kanaka, ina e ike ia kahi i waiho ia, kii ia na iwi i mea makau ; o ka io he mea kupalu mano. .He mau lua huna kekahi, ma ka pali paha, ma ka papu no pahs. Aia no hekahi lua ma Haleakala, o ka Lua o Kaawa ka inoa, mauka pono o Nuu raa MauL Penei ka hana ana ike kupapau mamua o ka hoolei ana iloko o ia lua. £ Uke no rae ka mea i weheweheia mamua, aka, i ka lawe ana o na mea uona ke kupapau, me na mea ono a kela mea i make ai e lawe pu •

ai, oia hoi he puni. Ina he puaa ka puni, maia, kopaha, a me ia mea aku ia mea aku, lawe no e like me ka nui o kona puni, a hiki i ka lua, kahea aku ka mea nana kela kupapau i ke kupuna i make mua iloko o ua lua nei, .** E mea o, eia mai kau keiki ” A ina e haille loi ke kupapau iloko o ka wai, a pio ke anuenue i ka wai, aolo ona makamaka oloko o kela lua e pili ana ia la ; aka, oka mea makamaka, hopu mai no lakou i ke kino kupapau i hoolei ia aku, o ka ih mai la no ia i ka pali, aole e haule iloko 0ka wai. A mahope iho oka nalo ana o ke kupapau, a hoi maia ka hale, alaila uwe nui, a kanikau. Eia nō hoi, ina e amo ia ana ua kupapau nei mamua, a o kom moa paha ialoha ai, loihi oia mahope, hoolohelohe no ke kupapau, aia no mamua ka mea ana aloha i ai, aole ka e hoolohelohe, a ina e hoolohelohe, eia ka olelo a ka mea nana ke kupapau, “ Kainoa, paha he aloha kou ia’u, aole ka ina penei kau hana e haihai ia kau mau wahi iwi.” A pau , ka olelo ana pela, a alualu mai ka ke kupapau, a o ka mama no ia a hiki i kahi c kanu ai. Haliilii ia ka lua a maikai, a wailio ia no hoi kupapau, o ke poo ma ka hikina, a ona wawae ma ke k omohana, Eia ka hewa, o ka mea * waiho ia ke poo ma ke komohana, hele mai e lapu. A pau ia, eia ka olelo aka mea nana ke kupapau, “ Mai noho a hele i kauhale. ''Noh'o.'inalie.no i kou hale ; he ai no, he ia no, he kapa no.” . Eia no hoi kekahi. O kekahipoe, ike lakou, ua make ke kan.ika, holehole ia na iwi a pau ka io, a hana no ka i pahi, a i makau, a i ole ia kau malie no i ka hale i nohp no ke aloha, hele aku no e nana. A o kekkhi kupapau,' ua lawe ia ma ke kai o kiola ia ai, a ma ka wai paha, i akua mano a me ka moo lakou. Ela no hoi na lua hunae kanuia ai na alii o Nuu, o Makaopalena, Kealaphia, o Puukilea, aia ma ke alo o Haleakala m.i Maui lakou a pa u . 0 Hamohamo, ame Alalakeiki kekahi ama Alalakeiki kahi i make ai o na kanaka mai Hawaii mai i lawe mai i ke knpapau ilaiia* e huna ia ai. a pau kela poe kan.ika no Hawaii mai i ke komo iloko o ka loa, hiki mai kekahi kanaka kamaaina, o Niu.iiaawa ka inoa, a pani 1 ka waha o ka lua i ka pohaku, malaila lakou i noho ai a make. Aole kanaka e ola ana iike i kekahi ō.keia mau lua huna. 4Janalowale ia lakou. ,

AlaN'UI-HPLO-KAA-AHI MUA MA TuREKE.— • •Ua hanaia kekahi alanui-hoio-kaa-ahi mt- : 'i waena o Semerina a me Aidini, ma Aaia uukii, a oia no ke alanui mua o ia ano ma Tureke i hana ia a hiki i keia wa. 1 ka la 23 o Manaki, holo aku na koa maluna o ia alanui. Ua kanalna loa ka manao o na kamaaina o ia aina i ka nana ana’ku i ka hana a na haole, i ka eli ana, hoomoe ana i na pohaku a rae na mea hao, a me ka hooponopono ana i na mea a pau e pili ana i ua alanui nei; no ka mea, ua olelo aku na haole, “e hiki ia oukou ke holo aku mai Smyrua a Aidin >na hora «lua.” He 60 na mile ka loihi, a elua la ka hele ana o na kamaaiha raa ko lakou ano e ka hele aua, aka, i ka ' holo mua aua o oa kaa ahi, pihoihoi ko k* kou manao* a kahaha nui lakou oo ka hana ano e a na haole.