Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 16, 21 July 1858 — PALAPALA HOIKE MAKAHIKI. [ARTICLE]

PALAPALA HOIKE MAKAHIKI.

ka Peresidena o kn Papa Hoonaauaoi helu- ' ,;'f; helu ia imua oka JUiaolelo oko M. //. 1858.

o na ’Lii a n>« n« Lnnamakaninana o : . ; > ko Hawaii Pue Ainn, i «koakoa iluko oka ,Ahaolelo ; Ke hoike aku nei an, imua o oukou, i na niea i lianaiu iloko o ka Oihana Aopnlnpala, ‘,, 'iloko o na makahiki elua, i hala iho nei; oia h«>i, mai lan. l, 1855, a lan. 1, 1858, a ine ■ - ka liaua iloko o koia makahiki i mnopopo, ma na pulapala i loaa mai. Iloko ona inakahiki elua i hala, ua hooikaika■ ka Papahoonanuao <;'■ e hana pololei i kana hana ; a he moa pono Ak’ii ke olelo nku, aole no he mama na hana Z i kauliii'inaluna o ko’u mau hoa elua rha kela Oilnina. Ua kuka pu inakou mu na hana nm» nui a pau, a iiu palapalu iu ka makou hana ma ka buko. Ua hana laua me ka uku ole, me ku laua kaumaha i ka laua mau Oihanu Vponoi. Ma keia palapnla e hoike au, ma ke ono like me na makuhiki innmua ; penei : L O na Kula liilii o ke Aupuni. .;$£■■ 2. O na kula wae ■/ ; 3. O kela inea keia men nka Hne Hnwaii, poe inare, lianaii, poe inuke, a nio na pala•w.pala hoike dala, &c., I. Ona Kula liilii o ke Aupuni. >■ r Ua niahele iu keia pae aina i 25 Apana Kula. e like ine na Apana Auhau; ma Ila- > wuii 8 ; ma Maui, Molokni, a me Lanni, 6 ; ma O.ahu, 5 ; nia Kauai a ine Niihau 6. ■; Ua kohoia ho Kahukula a me kn Puuku ma kolu Apana keia Apana, e ka Papahoo- ? haauao; o uoho ina ka oihana a piu kona nmUemuke. Uu uku ia na Kaliukula noloko »e o ke dala A-uh.au Kula, mai $25, : a $50, i ka maknhiki, e like me ka nui 'Ap na Kula ame ka nui oka Apana. Na ke > Knhukola e malaiha i ka waiwai Kula a pau . iiia koua Apnna, a me na Kula iiilii o ke, vl-Aupuni; a e hoike mni i na >iiea i pili i kanu " oihana i ka puu aua <• kefa hapaha keia haoka mnkahiki, ma na pepa hukahaka i ;$l»ooiliia aku ia ia. Nuna no hoi e hooponoiM!.'pono i.ka helu una i ku’poe hanau. a ine ka w;|ioe inuke ina kona Apana; na, na Kumu ma- ■:>' lalo ona e hana keiu, a uu ukn ia pakolu ?;’:keiictn uo kela mea keia inen i kakau ia, u <t ■’>hoike mai iloko o koua pnlupala hnpuha. Oia nn hoi ku Luna mare, nanu e haawi i na pn'lapiila mai’e, a uu uku ia he !fu|iuliu no ka . mea hookahi. K liiki no i ua makua pili i kela knla keia Vkula, ke halawai i kela inakuhiki keia maka- ' . hiki, a e koho i niau Luna kula elua, nanu e kokuu i kn hooponopnuo ana.i ko lakou kula, -• nm ko koho aoa, a me ka hoopau «iia i kc • ke kukulu ana a me ku muluma ana i >,•“ ka hale kula, a pel» aku ; a nolaila hc mnnu i>.ko na niakua e pale aku i ka honkuumuha walo o ke Kuhu, kc limnao lakou e.hana pe-’j * la. Ma ki-kuhi mau Apanu nue. ua palaka i .na ril»kua ma keia mea, nole koho i na Lnaa :*■ kula. V. Eia wale n«» ka hnna n ka Puuku, o ka :r maluma i ke, dala Aulwiu kula, a uku uku lioi j - ,iiiu na kikoo o na Kahukuln; n ua uku ia la>>kou elima hapahuuori n« ia hana. Aole o j vlukou manao ue maluna o na kula o ke Au- j . • .. ... I Ua hanuia im pnpa-helu e pili ann i kem /;palapula iiiuhope. inamuli o na palapalu liaV>,paha a na Kahukula’, a me na Puuku, ma na 1 Apana kula he 25 ; nn keia nmu makahiki • |'elua, i pau i ka la 31 o Dek. 1857; A, eia ; ■v na mea inaopopo uialaila. > . ‘ lloko o 185(3, o ko nui o na kuhi liilii ma t p ka olelo Howaii, - - 332. •i;V “ “ . “ haumana, 8,671.'*; % «r-? “ ,. “ poe heluhelu, 5,094. , “ “ “ knkau liina, 3.730. 1 “ helu, ’ 4,873. j >• >T • : “ “ Palapala Aina, 4,229. m: ■ ;•• “ “ Pa, Ko, Li. 2,930. i kula ma ka hoolike ana, 143. . v;Na haumana iloko o kela kula keia kula ma ! > : i/ka honlike ana, 26. ; '* >;X)aIa lilo no ka haumana hookahi no ka makahiki houkahi, $2.97 . ■■'^ ; X)ala Ulo no ko haumana hookahi ! ; V no ka la hookahi - 0.02 . lilo i ke kula hookahi no ka • • * 0.54 iilo i ke kula hookahi no ka ■- ||p-’-tnft)tahiki hoakahi, 77 79 o rfa kumu no ka malama ; > > ; 726 haa wun 6 mt ka lUo aku no na knla hi~

O ka nui o ke dala Joaa mai ma ku auhau kuk $2. $29,617.21 Koena dala ma na lima o na Puuku Ianuari I, 1850, 15,708.30 Hui a pau loa, $45,385 62 Dala IMo. No na Kula liilii iloko 1850, fie $25,827 28 Koena ma na lima o na Puuku, Dckeinaba 31, 1850,■'he 19>558 35 Hui, $45,335 62 Pala lilo no ka uku kumu iloko o o 185«. $17218 51 Dala lilo no na hale kula, 3,942 29 “ ku uku o na Kahukula, Na hapa hanen o na Luna Auhau ii mo na Puuku, no ka lako, &.c. 4,666 46 Aa Kula Hilii iloho o IS57. O ka nui o na Ku!a liili iloko o 1857. *12 K« nui n na llaumana a pau loa, 8460 Ka nui o na hnumana helo mau ma ka ni ilielo like. 7721 Ka nui o na haumana ma ka heluhelu, 4472 Ka nui o na haumana ma ke kakaulima, . 3308 Ka rflij o na haumana mn ka helu, 4i79 Ka nui o na haumuna ,rna ka pa- / lapalaaina, 3533 Ka nui o na haumana ma kn pa,- . ko, li, 2141 Na la kula mn ka mahele like, 164 Na-hnumHna “ “ . 25 l>nln lilo no ke kula hookahi ke mahele like, ,$88 39 ]>ala lilo no kn la $0 53 8-10 l)jfla lilo no ka haumana, $3 53£ Dala lilo no ka haumana no ka la hookahi, $0 03 15-100 Uku no na kumu no ka inalamn, $7 00 | Dala loaa mai a me ka lilo aku no na kula liilii iloko o 1857. O ka nui o ke dala loaa mui ma ku Auliau Kuln , $34,1.75 56 Koena dala ma na jima o na Puuku » ka la 1 o lanuari 1857, 19,553 35 īlui pan loa, $53,733 91 Dnla lilo no na kula liilii iioko o .1857, ■ $27,578 28 Koena dal« ma na lima o na Puu ku Dekeinaba 31, 1857, 26,155 63 $53,733 91 Enana i nn pnpn helu i olelo ia maluna no im dula loaa mai a rae ka lilo aliu ma kela inokupuui keia inokupuni, a ine kahi i ■ lilo ai. *.> ke d«la lilo i ka uku Kumu iloko o 1857, $17,663 43 0 ko dn!a lilo no na hale huln, 3,522 61 ! O ke dala iilo i uku no nn Kahu, hapa haneri o na LunaAuhau, no kn lako &c., 6,392 24 He mau olelo no na Kula Liilii Ua emi na kula a mo na haumnna. O ka ■ emi o 1857, malulo o ko 1850, he 22 kiila, a ; ua emi na haumana, he 311. Eia na kumu o ! keia emi. Ua kauohaia na Kahii ma na palai pala hoolaha e hoohui i na kula uuku ma kahi kupono. i mea o. poho ole ai ke daln ; a nolaila kekahi emi o na kula a me na hau- ! mana pu. Eia kekahi ; un haalele nu hau- ; mnna nui, aole noho loihi ma na kula e like me mmnua; no kn makemake « kekahi poe i ka hana, no ka auhau kekahi, a no ka moiotwa kekahi. A n« kela mea, pono pāha ke hoopau i ka auhau anu i na keiki kane nui mai ka maknhiki 16 a i ka 20. A hnla ka makahiki 14 o ke keiki, aole he kanawai e ; hele ai i ko kula. Eia kekahi, ua haalele | kekahi pne i ke kula maoli, kahi i aoiu’i ma t ka olelo Hawaii, a korno iloko o na kula i Beritania. i mahuahna ka ike ; a he mea po- ; no no hoi in, ke hooikaika lnkoU ma ia aoao. i Ua nui no ke koena dala ma n« liina o na 1 Puuku, i ka pau ana o ka makahiki, no ka : mea, ma ka hapa hnpe o ka makahiki, ua | ohi ta ke dala auhau kula, a ua waihoia ma pa Puuku, i ihea e pono ni n« kula, a hiki i ke dala auhau kula ; a ua malama hoi kekatii inau Kahukuln i ke da)a a mahuahua, i mea e pono ai na hale kulu hou. {Aole i pau.)