Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 19, 11 August 1858 — MOOOLELO HAWAII.—Helu 17. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.—Helu 17.

. ,Vo ka mohu i ku mua mai i Haieaii nei. Olelo raai ka poe kahiko ua ili kekahi mau mnku m« keia pae aina i ka wa moinua loa, a •ua ikeia kpkahi ina kai- li!o aku, aole hoi i ku mai. No ka ike ole o ko Hawaii nei poe ka‘iinka, ia manawa, i ke kakau palapala, oolaila, aole i paa na mea knhiko. Ua paa kapekepeke ;% m« ka naau 'o kekahi poe, nole nae i paa j poiio.. f ke au i ke alii.o Hawaii nei ia Kahou i .kapu'i » ōle ia, i ke kau ia Lonokawai ko Ha- i waii alii, mahope mai o Kapawa, p ka umika- .1 * mamuono ia oin hanaana ahi, i ka manao o ke- i * kahi mau kanaka naauao, oia na makahiki ihawaena o ka makahiki 1530 a me 1600. lja olelo ia o Paao ma, ka i holo mai mai Ka* 1 hiki inai a noho ma Kohala i Hau aii; a ma hope iho, ma ka mnkahiki paha, i ke au > ke alii o Hawuii nei ia Kealiiokaloa, oia ka t Umi keiki, ia wa ka hiki ana mai o ka moku, a o Kukonaloa ka'inou o ka haole no ua mnku O kona kaikuwahlne no kekahi iiuna 0 ka moku, m o Konaliloha ka inoa o ka moku. A i ko lakou holo ana mai, iii ino ia ka mo- ’ ■ ’im ma Pale f Keei ma Kooa Heiena i Hawaii, a niīha ibo la ua moku la i ka nalu, a au aku ia . rta haole la, o Kuknnaioa, a me kona kaikuwahihe pu, iuka a pakele, a ua make paha ka nui * o lakou, aoie i ike poeo ia. A i ko lauā pae ' an/ku iaka, kolou iho ia iaua ma kahallai, no iia impohopo paha i kn iaua malihini ana, a me », e o ko onei kanaka, a 00 ko iaua makaa } nuipaha/ Nui ka iho ia Uo laua kulou ana il

kuhakai, a no ko laua kulou nui una, ua knpaia ’ku ka iuoa 0 ia k ihakai, 0 Kulou. Ma ko |;*ia kulou ana i kapaia’ku ai •ka inoa o ia w.ahi o Kulou. Oia ka inoa 0 i;t wnhi a hiki i keia wa. A hiki ike ahiahi.Aiookipa ae ia na kamaaina ia laua iloko 6 ka hale, a hoike nmi la na kamaaina ia luim i ka ni, me ka ninau mai penei ;“ Aia a’nei keia. ai io olun la ?” I mai la laua penei: “ Aia io.’u la ua, kupu, ua •lau.’’. ■ . A hoike’hou akuna kamaaina i ka ulu a me ka ohia, amo ka maia. Makomake iho la laua i'ka'ono o ii mau mea, nui lon leo laua makemake e pii iuka i lona ia laiia ia maii mea ono, kuhikuhi ae la ko iaua inaii iima iuka me ka olelo penei, “ luka la i ka hua pi ai 1h.” A mahope iiio, moe iho la i ka wahine o Hawaii noi a hanau niai na keiki. Oia kekupumo kekahi p/>e o Huwnii nei, u me leekahi poe alii no hoi. Ma kahiki 1711. Eia hoi kekahi mea i kiiUauia’i nm na palapala haole. .• . , . He kanakolukoimainaliiku inakahiki, mamua 0 ko Lono ku ana mai i’Hawau nei.,oia lioi ku mukahiki 1741,'holo mai la kekuhi moku umi Munila in iai ko Rusia Amei-ik .. O G .leona ka inoa oia moku. I ka hoi ana oua moku la. mai ko Kusia Amerika mai, pio iho la ia Anesona, ke alii o kekahi moku nianuw’a no Berit»mia, no ka inea, he \vā kaua iu mawaena oko Sepeniu poe ame ko Beri(ania. Loaa ia Anesona ma'una o ia moku no Manila kekuhi palapala aina, ’ii ma ia }>a!apala uina .ua kakau ra kekahi pae niokupnni i ikeia ia holo āna. O ka latitu kahi i kaUauia’i iu pae mokupuni, oka latitu ia o Hawaii nei, Ua kap* ia ua pae moku la ma ia palnpala aina,'« Los Mon-, jes, aka, no ka like pu o ku ,latitu a me ke ku pono ana i ke alanui rnai Manila mai a i ko Ru?ia Amcrika, im manaoia oHawnii nei paha iu.