Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 20, 18 August 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA.-Helo 58. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA.-Helo 58.

Ke au ia Geoki III. M. H 1782. Ua aneane pau ke kuua rae Ameeika. Ua pau no ka manao e hiki ke hoopio ia ia, i ka nui o na Beritania. Aka, o ke alii a rao na kuhiua i paakiki e hoomau i ke kanawai i pio ai lakou. Aka, no ka ho«>le ana o.ka hapanui 0 k maka ia manao, aole i kokua ka ahaolelo i na dala e hoomau ai i ke kaua ana. A hooholo ka hale lunnmakaainana i ka ae like, “0 ka mea e ao ana i ke alii e hoomau i ke kaua me Amerika, e kapaia oia he enemi no ke aupuni." 1 keia ae liko ana, haalele iho la na kuhina i ka lakou oihana, a ua kohoia he poe kuhina hou. Alaila, hoom kaia ke kukakuka ana ona luna Beritania me na luna Araerit<a, e kuikahi, Aohe mea hou aku ka makemake o na Ameiika, o ke kuikahi wale no. Like me ia ka manao o Farani, no ka mea, ua pio ka nui o kona mau moku manuwa ia Pela hoi o Sepania i manao ai, no ka mea, aole i hiki ia ia ke hoopio ia Giberaleta, a ua poho nui no ia 1 kona kaua ana ilaila. Ua pau hoi kona mau moku kaua i ka puhiia e na poka wela i hoo leiia iluna o lakou e na koa o Giberaleta. Ua ae hoi o Sepania e knikahi. I keia wa e hooileaika ana na kuhina hou, e kuikahi me na aupuni e ae, a e hoopau hoi i na mea pono ole maloko o Beritania, make iho

ia ke kuhina nui, o Rokineham:i. Alaila, mokuah;ina ae la na luna Beritania no ke kuhina nui hou, a ua hihi ko lakou hakaka ana. A no ke kulike ole o ka nianao o "n > kuhina me ka ahaolelo. ua honpauia lakou e ke alii, a ua kohoia Mr. Wiliama Pita i kuhina nui hou, a me na hoa kuhina ine ia. M. H. 1784. I ka akoakoa ana o ka ahaolelo, ua kue ka hapanui o lakou i na kuhina. Aole i hiki lakou pela ke. hana i na mea hoo> malu aupuni. Nolaila, i ka hooholo ana i ka bila waiwai, a pau ia, hoopau iho la ke alii i ka ahaolelo, ua kohoia he ahaolelo hou e na makaainana. Na keia ahaolelo hou i hooholo i ka hila kunawai no ka hooponopono ia Inia, a me na kiinawai e ae, e like me ko ke.. alii manao,' ■ ■. _ ■ M. Tl. 1785. Lawe mai, Mr. Pita i ka, bila kanawai no ka hooponopono hou i ka ahaolelo. He bila maikai no ia, aka. ua hooleia e ka ha,pa nui o ka ahaolelp. Mak. 1786. TJa kohoia 0 Nu Holani i wahi e hoonoho ai i na lawehala o Enelani, i noho kaawale ai lakou, A ua laweia he mau tausani o lakou ilaila, i mea e lilo ai lakou i poe pono ma ia aina. M. H. 1787. . Ua hoopiiia o Warena Hastings, ke kiaaina o Inia, a ua hookolokoloia imua o ka hale alii, no ka hewa o kana hana ana ma Inia. Aole i pau keia honkolokolo ana, a hala na niakahiki ehiku. Alaila, ua hoopuka wale ia oia me ka ilihune. M. H. 1790. E noho maluhia ana o Beritania i keia mau makahiki, a e wuiwai hou ana na kanaka, muhope iho o na poho iloko o na kaua i hala. . I keia makahiki, uTa ulu kekahi mea nui hoū m.i Farani, nan;i i huki hou iho ia Beritania, a Europa a pau iloko o ke kaua loihi nui wale, oia Ka Hookahuli ana ma Farani Aole he mea nui e ae i kakauia ma ka mooolelo o ke ao nei i oi aku i keia hookahuli ana, i-hoomakaia i kein m «knhiki. 0 ke kumu o keia kahuli ana, a me kona holo ana, a me kona hua, a hiki i keia wa, he inea hoopaapaa iwaena 0 na kanaka. Aole paha e hiki ke kakauia ka mooolelo pono 'no keln manawa, oi ola ana ka poe nana i hana i kela mau mea. He nui io no na mea kekee hookaumoha loa iloko o ke aupuni Farani i pono ai ke hoopoloHia. Aka, i ka hooponopono nna ua hele aku nn kanaka i kela aoaoi.ka hana aku i na men hookaumaha nui loa nku i kela mau ino mamua. He poe hookoikoi na’Iii T) Farani ia wa, hookaawale lakou ia lakou iho 1 ua auhau a hooili ia mea kaumah i maluna o na makainana. Ua kekee a hookaumaha hoi ka hana ana a na kahuna pule maluna o na kan ika. He poe waiwai nui a hanohano nni hoi lakou ia wn, aole i ku ka lakou hana ana i ka poiolei a ko ke Akua kanawai. He poe uhauha hoi na aialo a ka moi, e hoomaunauna ana i ka waiwai o ke aupuni, aole hoi lakou ) keakeaia. Aole i pono na kanawai hoopni i na lawehala. »Ua pak<-le ka poe waiwai i ka hoopaiia, a ua hoohewaia ka mea hala oie ilihune. Ua haawiia ka hoomala aina ana i na’lii naaupo uhauha. Aole i hiki i ka maknainana naaupo ke komo iloko o na oihana aupuni, na pau ia mau mea i ka lilo na na’lii. Nolaila, ua lilo na’lii i poe waiwai nui, a o na makaainana ua ilihune wale. Np|aila, ua pi ha na naau o kanaka i ka hnhu i ua’lii, no ko lakou fa«fehaahaaia mii a me ka hoowahawahai i e ka.poe kiekie. E hookui akn i keia mau mea, ka lilo ana o na kanaka i poe hoomaloka

ike Akun. He nui na buke i kakauia e Vol- , taire mo Diderō a me na mea e ae i hoolahaia’ku ma Farani, e ao ana i ka manao hoomnloka i ,ka olelo a ke Akua, a me ka eknleeia Kristiano. IIe nui ka poe i heluhelu ia mau huke, a haalele i ka manuoio i ke Ākua a ia Kristo. Hoole loa lakou, aohe Akua, aohe oln ana mahope o keia ao. Ma keia ola ana wale ho ka manao, a ma kela ola ana. aohe manao o lakou be oiaio, Pela ke ano o Farani ikā wa i lilo ai o Lui XVI i moi. He alii oluolu ia, a ua makemake_,i ka pono no kona aupuni. Al>a, aohe kokua kona poe alii mamuli o keia manao pono ana. No ka aie nui oke aupuni i na kaua, a i ka hoomaunaunaia 6 kona waiwai, aohe dala iloko o ka waihona dala i mea hookaa i na aie, a e uku' aku i na luna.auhau. Alaila hoolahaia na olelo a kan-ika pilikia no ko lakou hookaumaha wale ia e na alii ame na luha; He manawa wi o ka aina kekahi i ai na kanuka, a nui na mea i pololi. INo keia pololi, haunaele na kanaka o na kulanakauhale Alaila ulu ka inanao o, kanaka c hookahuli i ko lakou-aina, e hoopnu i na’lii o lakou, a me na kahunapule, a mena oi-’ hana hoomana, a me ua kanawai, a e hoololi i na mea a pau i mea hou. Iloko 6 keia pilikia niii, manno ke alii, e hooluolu hpu i na ahaole- ■ Ip kahiko i haaleleia a kokoke na hunen makahiki elua.