Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 21, 25 August 1858 — Untitled [ARTICLE]

? MOOOLELO IIAWAII.—Ilelu 19. S JVb ke ku ana mai o Lono i Maui. ■ 'Xia ma ka helu umikumamawaln ko kakou ike ana i ke ku mua ana mai o Lono ma keia • j'pae aina, a me kona hoi ana mai Kauai aku '■ ' #.i ka apao komohana akau o Amerika. A „|hala kekahi mau ma’ama, hoi mai oia a ku lfjnai,ma ka akau aku o Maui Hikina. I ka i 0W20 « Nove9iaba ke ku ana mai, a i ka ma1 \kahiki 1778, o ka maknhiki hookahi no ia ;>ilk6na ku nna ma Waimea i Kauai. •-Lke ku ana mai o' L<mo i Maui, ua holo /;hnai o Knlaniopuu mai Hawaii mai a Maui e 'likaua me Kahekili. Ua lilo no ,ka aoao hikiia Kalauiopuu, e kaua ana o Kame Kalaniopuu ma Hamakualoa, a h.oi mai ke kaua an.a, a uoho y^pho f la ; n)a Wailuaiki i Koolnu i Maui. lakou ‘ ka P°» a a,a>e ,a ‘ kaka * ua po la, alaila, ike aku la lakou i fAa Lpno e ku kokoke mai ana ma kai koke s'jĒakii o Haaluea ka inoa o ia wahi no ia wahi ma Wailua.i Koolau. Kaku la lakou i kc ano o ka moku, a me a maluna o ke kia, a me na puka e hamai aoa ma ka aoao o ka moku. Kala na kanaka mauka, i ae la kekahi ho ka puka o ka waiki a kalohe ai, he mea kani.” No ka mea, e mua ia hc mea kani ka waiki, no ka *a holo mai ko Kauai poe kanaka i .a olelo naai la lakou i ko Oahu poe

kanaka i na mea a pau a lakou i ike ai no Lono. 1 ,A lohe kekalii kanaka o Hawaii e noho nna ma Oahu i ka lakou olelo ana i na mea o Lono, o Moho ka inoa o ua kanaka la, oia ho ka i holo mai mai Oahu mai a loan o Kalaniopuu ma Hana i Maui, hai mai la ia i ua mea a pau ana i lohe ai no Lono. Ninau aku la ko Hawaii i ke ano o ka moku, Hai mai la o Moho i ke kia, ame ka pea, a me ka hae. Ninau hou aku la ko Hawaii i ke ano o kanaka; Hui mai la ia, he kanaka keokeo, he ili alualu, he poo kikihi, he akua lakou, he pele, no ka mea, ua a mai ke ahi ma ka waha ; he puka waiwai ma ko lakou aoao, ua puka loa iloko o ke kino, a ma ua puka la e nao iho ai ko lakou lima a uiiuiii ae i ku hana oi, a ine ke kanikani, a me ka hao, a me ka lei, a me ka lole, a me ke kui, a me na mea e ae a pau. Ninaii hou mai la ko Hawaii, Pehea ka lakou olelo ? Alaila, ltfu ae la ia iluna, hookomo iho la i ka apana pohue maloko o ka nialo ma kona aoao, hoolike aku la ia-me ka ku haole hana, alaila, unuhi ae la iu i ka pohUe mai kona aoao ae, i inai la ia, “ Penei, ka olelo aka haole : Inkapalale, hikapalalt, hioluai, oalaki, lealawalu ki, wuiki , poha, alolia kahiki, alohn haehae, aloha ka wahine, aloha ke keiki, aloha. kn liale." Na keia kauaka i hoakuka e mamua i ke ano o ka haole, a inahope ke ku ana mai o, Lono. A ike aku no lakou ika moku, ame na mea o ka moku, ua like io no me ko iakou lohe ana mai i ua kaliaka la. Alaila, holo aku la o Kainehaineha a pii ilnna oka moku. A ahiahi ae nalowale ka moku ma ka inoana, a mne no o Kamehameha ma ka moku ia po. IManao ae la na kanaka, ua lawe ia o Kamehameha i kahiki. Minamina na kanaka ia Kamehameha, uwe iho la lakou, a ine Kalaniopuu, i ka lilo o Kamehameha. A kakahiaka ae, hoihoi mai la ka moku ia Kamehameha, a lele o Kamohameha iuka, alaila nalowale hnu ka moku. la nalowale ana, oia ka holo ana i Hawaii; a ike auanei kakou ia holo ana ina ka helu 20.