Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 21, 25 August 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA.—Heiu 59. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA.—Heiu 59.

Ke au ia Qcofci 111. M, H. J 790.. Kr. KAUA HOU me . Fara.NI.'I ke akoakoa ana o ka aliaolelo kahiko ma Panaa, he akolu mau haleo lakou. Na alii, na kahuna, a me na lunamakaninana. A nui ka hoopaapaa ana, ua hoōholoia ka oleio aelike, e hookui i na hale ahaolelo ekolu i hale hookahi. Ma keia hana ana, ua lilo ka mana poeikohoia, no ka mea, o lakou ka hapanui. Hoomaka koke iho la lakou e* hoololi i ke kumukanawai o ke aupunl. Ua hoopau ia na oihana a me na pono e pili ana i na alii, a pono like lakou me na makaah nana. Hoololi hoi lakou ina palena moku o ka aina, e inahele ana i ke aupuni i mau okana hou. Auu kau4ike ia ka auhau maluna o kanaka, e like me ka nui o ko lakou waiwai. Hoopau ia hoi nu hale moneka, a ua hookomo lakou i na hookolokolo ma na jure. i Ua hoowahawaha na’lii ame na kahuna i keia mau mea hou.” A, no ko lakoii kue ia mau mea, a olelo hoino i*na hana a ka ahaolelo. Nolaila lilo.na alii a me na kahuna o *-'■ : . j

Farani i ka hoowahawalm ia e na kanaka a me ila mea e ae. Haunaele, na kanaka, a imi ia lakou e , pepehi. Mahuka #na’lii i na a'ma e, a pela hoi kekahi poe "kahunapule Lilo ae la na kanaka i poe hoomaloka i ka olelo a ke Akua, a liuli kue aku i ka ekalesia Kalolika;, wawnhi iho la lakou i na hale pule, a pepehi iho la i na kahuna, a nui ka poe o lakou i niake. O ka poe i mahuka, a mc ka poe i pee wale iho n<» i pakele i ka make, Un hoopau ia ka la Sabati a.me na oiliana Keristiano ina Faruni, e ka aliaolelo, a hoolilo i na hehedoma i na auahulu. Pela i maheleia’i na anahulii. Nana aku ia na alii o na aina e ma Europa i keia hana ana ma Farani, me ka makau 'hui, o hiki mai keia manao iiaunaele ma ko lakou mau aina. A kuikahi lukou e keakea ia mea a pau. A ina he pono ia lakou, e kuikahi like lakou e kaua me Farani e kinai loa i na inea liou malaila. Lohe ae la na kanaka, e ohumu malu ana 0 Lui XVI ka moi me nu alii o Eupopa e kaua mai e kinai i ka lakou hana ana. Nolaila, haele nui aku na kanaka o ka almolelo me ka huhu, a hoopuni i ka hale o ka moi, hopu aku lakou ia ia, a me kana wahine, hookol*?koloia laua imua o kahhaolelo, a oki iho ta i ko laua mau poo. Alaila, hoololi iho la lakou i ke aupuni alii, i Kepuhehka. Ua paū ia mau mea i ka hana ia iloko o ka makahiki 1793. Nc»laila, ua pau loa ae la ke ahonui o na aina a pau o Europa ia Farani. Ino ka manao o na luna aupuni o Beritanja i ka hookahe koko nui ana o na luna Farani, a hoike aku i ko lakou manao inaina ia Farani. No ia mea, hooholo mua mai ka Repuhelika i ka olelo e kaua ia Berilania, a me Holani. Ae koke aku o Bcritania, e kaua. I ka hoomaka ana o keia kaua, ua hoouna ia ka X)uke o loka me kona poe koa e hookui me na koa o Europa, e komo iloko.o I' anani. , Ua ko pono ka lakou hana i kinohou, aka, mahopo, lanakila na koa o Farani a kipaka mai lakou i na koa Beritania a pau mai Farani mai. Hoopio hoi na manuwa Beritania ia Toulona ma ka hema o Farani, aka, i ke kaua ana mai o Bonepate ilaila, ua kipakuia na Beritania, M. H. 1794. Holo aku ka aumoku BeriInnia ma Inia Komohana, a hoopio iho la i na aina moku o Farani ma ia kai. Hoopio hoi na moku Beritania i na jnoku kalepa o Farani, a hoopau iho i ko lakou holo nui ana e kalepa me ko na aina c. Aohe nui namea e ne i hana ia i ke kaua iloko o keia makahiki, Ma Beritania hoi, he mau kanaka kipi i hookolokolo ia, aka, ua hoopukaia lakou e ka jure, no ka mea, aole lakou i lalau akui 1 ke kaua maoli ana. Ua hookolokoloia kekahi poe ma Irelani a ma Sekotia no ka hoohaunaele, a ua hoopai ia lakou, i ka make kekahi, a i ka laweia o kekahi i ka aina e. M. H. 1795. No ka poino ana o na kaua kue ia Farani, manaka lakou i ke kaua hou aku, a kuikahi mai lakou me ko Farani, Pelao Sepania, me Helevitia, a me Suedena. Kali iho la ke alii o Perusia, a loaa ia ia na dala kokua kaua no Beritania mai, alaila kui-j kahi aku la ia me Farani. Kipaku aku la na Holani i ko lakou alii, a hoolilo i ko lakou aina i Repubelika, a kuikahi mai la me Farani. O Enelani me Auseteria i koe iloko o ke kaua, aole hoi i maopopouka mau ana oia aupuni me Enelani. ' t s v \ > ■ •••• v'v,..' ">

i No ka uuku oka hua i loaa inai, ame ka i nui o ka poho o Enelani i keia kaua ana, a' i me ka nui loa o ka auhau ia o kanaka i mea , kokua i ke kaua, ua pau ka makemake o ka- ; ;i naka ma Enelani i lieia kaua ana. Ua emi i' • inai ke kuai anu o lakou ; meko na aina e, ;> i ua pani ia ka nui o ua awa ina Eur»pa i ko-;‘ imo ole na moku kalepa o Enelani. Nolaila ; i ka pilikia nui o kanaka. Haunaele na ku- -\i • naka o Ladana. a hoopupi lakou i ka halekaa-'«'^ ■ o ka Moi, a homo ia ia a ine k»na poe luna, i nokahoomauuna olakou i ke kaua hoopili- . i kia ia lakou. Nolaila, hooholo ka ahaolelo • i mau hila kanawai no ke kinai i na haunae- • le. la makahiki, mare iho la ka hiapo o k'ai/ ; i ĪMoi, o Geoki IV ike kaikamahine ake alii j • o Berunewika ma Geremanin. Ua ae mai ■- i kela ia mare ana, i mea e hookaaia mai ai [ kona mau aie, i ka nui loa. Aka, nole ia i i noho pu rnc kana wahine inare, ua lilo e ma- ; ' inua ina wahine manuahi. Ua loaa no nae ka laua kaikamahine, a inake iho la ia i ka ■ wa e ola ana Uona makuakane. yi, j M. H. 1896, Hookuiae la o Holani, a o v i Sepania a me Farnni, e kaua kue mai ia Be-. V’ i rilaniu rne Auseteria. Ua lilo iho la kekahi \ • mau aina o Holani ma Inia Hikinaja Be,c-i-i lania. Aka, ua kipaku ia na Auseteria mai ; Ilalia aku e na Farani malalo o Bonepale.i||;,. Ua kukakuka na iuna Beritania me na i Farani e kuikahi, aka, aole i ko ke kuikahi. . M, H. 1797. N.o ka nui loa ona dala o Beritania i lilo i ke kaua, ua pau na dala <*• l' • kona waihona dala, a haawiia ka palapala ■ aie. No ia pau ana oke dula, pilikia na ka-y ! naka, a haunaele hoi na luiina ona moku ina- ‘ • nuwa no ka loaa ole o ko lakou uku. ,Ma i Lauwahi, ua pau ka haunaele i ka : ana ika uku. Aka, iria kauwahi. lilo ihoMa' ■ ka haunaele i kipi maoli, aole no i kinaiia, u' ** > (>au na luna kipi ika make. Hoomau no o !/'• > Beritania i kona kaua ana, a lanakila maluna • o ka aumoku o Sepania, ma ka Lae Vinecet, • a maluna o ka aurn»ku o Holani ma Konei pudona. Aka, ua pilikia o Auseteria ma na i wahi a pau i.hoouka kaua ai lakou me Bonei pate; nolaila, kuikahi hoi lakou me Farani. • Koe iho la o Beritania me ka kuikahi ole.