Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 23, 8 September 1858 — MOOOLELO HAWAII. – Helu 21. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII. - Helu 21.

. .Ke auia Kalaniopuu, M. H. 1779. Ao 1ca inake ana o Lono . • I ka la 24 o lanuan, hoi raai la o Kalaniopuu ’mai Maui mai, hookapu ia i ka waa, aole e holo i kai no ka wahine a holo nui mai na haole , mauka e hookamakama. Hana lokomaikai o Kalaniopuu ia Lono, haawi ia ia i mau aahu hulu manu, a me na hili. Ua hoomana no o Kalaniopuu i;« ia. f I ka la 4 o Feberuari, holo aku la o a hiki mawaho o Kawaihae, a ike oia ua popopō kekahi kia o kona moku, hoi hou oia ma Kealakekua e kapili. A ku hou ka moku launa aku no na kanaka, aole nae i launa nui e like rae ka launa ana mamua. .Ua loihi ka moe ana o na haole i aa wahine, a ua aloha kekahi poe wahine i na haole, nola* ila.ua kue aku na kanaka ia Lono, a me kona pob haole n pau. A hoomaka na kanaka e hana kue, ki koke no na haole i ka pu. Lalau v mai ho hoi na haole i ka waa o kekahi aiii, o Palea kona inoa, kue aku oia, a ua hahauia e r kekahi hahle me ka hoe a hina. Alaila, kue l-i’ nui aku kona poe kanaka, a nou aku i na pof haku. Aia ae la o Palea me ka makau i ka J pepehi ia mui e Lono, a hooki ae la i ka haka- ; ' ka ana. ' Mahope iho, aihne o Palea i kekahi waapa o f ka moka. No ka hnhn paha kona aihue ana, «'»o k« makemake i ka hao paha kekahi a no te ja mau mea elua paha. Oia ke kamu i kaua

ai. Kauoha mai la o Lono ike alii e imi ika waapa a e hoihoi ma ka moku. Aole i hiki i ke alii ke hoihoi i ka waapa, no ka mea, ua pau ia i ka wawah iia e na kanaka i loaa ka hao.

Holo o Lono maukn a me kona poe kanaka me na pu e kii i ke alii a o lawe ia ia ma ka moku i noho oia malaila a hoihoi ia ka waapa. A i ke kii ana mai a Lono ia Kalaniopuu e holo ma ka moku, holo mai la o Kekuhaupio i Kaawaloa mai Keei mai, a holo pu mai la ke alii ma kahi waa e ae.

A ki m:ii la ria haole ma ka moku i ka pu a make iho la ua alii la, o Kalimu kona inoa. A ike ae la o Kekuhaupio i ka o Kalimu, wiKiwiki mai la ia a pae i Knawaloa. A nana no i knohi ia Kalaniopuu, aole e holo i ka moku. Ai ka lohe ana ona kanaka ua make kekahi alii, pue »lakou e kaua. Hookokoke kekahi kanaka ia Lono me ka pahoa ma kon;i lima, makau o Lono akii ka pu. Oke kaua iho la no ia. 1

Hahau mai la o Lono i ka pahi a moku kekahi alii o Kalimanokahoowaha ka inoa o ua alii la, lalau aku la ua alii la ia Lono me ka limaikaika e paa wale aku ia Lono me ka pepehi ole aku ia ia. No ka mea, ua munao iq, aole e make o Lono, he akua. Aka, no koLono awe ana ae i kona hina ana ilalo, manao o Kalimanokahoowaha he kanaka. Pau knna manao ia Lono, he akua, alaila, pepehi iho la ia ia Lono a make iho la ia ia. Al-iila, ki mai la na haole i koe ma Ua. waapa i ka pu a nai na kanaka i mako ia ki ana. A paku aku la na kanaka i ka moena no ka pu,, aolo e paa ka poka i ka moena. Alaila, ki nui mai na pu oka moku, a make kekahi poe kanaka. Nolaila, hee aku la o Kalaniopuu iuka me na kanaka ame na alii, a lawe aku !a lakou i ke kupapau o Lono, u me na haole eha i make pu me ia, a hiki ilu* na oka pali o Kaawaloa. ALila, hai iko la o Kalaniopuu ja” Lono, a pau ka hai ana, alaih, holehole iho la lakou i na iwi o Lono a malama ia kona mau iwi, a me na peahi lima, a me ka naau i mea aha moa. A pupuhi aku la lakou i kona io ike ahi. Ua ai ia nae ka naau o kekahi poekeiki, ua kuhihewa lakou, he naau ilio, nolaila, ka ai ana. 0 Kupa ka mea nana i ai, a o Mohoole, a mo Kaiwikokoole. Hoihoiia aku kekaKi mau iwi ona ma ka moku, u malama ia kekahi o na kahuna, a ua hoomana ia. 4 I ka la 23 o Feheruari, holo .ka moku mai Kaawaloa aku, a i ka la 29 o ia malamaku ma Kauai. Holo ka moku mai K;<uai aku a Niihau, a i ka ia 15 o Maraki ka nalowale loa ana aku. Oka pau ia oko Lono holo ana ma ke* ia pae moku, . Lohe ae la na kanaka o na aina naauao i ka make anao Kapena Kuke, aole holo hou mai na moku ia manawa, no Ua mea, un kuhi lakou, he lokoiuo ko na kanaka o Hawaii nei. A i ke kaa o ke alii ia Kamehameha, alaila, holo mai kekahi, a ike lakou i ka lokomaikai o ia alii, alaila ku mai lalakou, a kuai nku, kuai'mai me ka'nialu. ;V Ma ia hope mai, aolo i makau na moku ke ka mai ma Hnwaii nei, no ka mea, ua ike pono lakou i ka lokomaikai b ke alii a me na kanaka. Eia na inoa o na moku i ku mai mu Kealakekua ia mau mak ihiki. Ona inoa ia ma ke kapa ana aku o ko Hawaii nei, okoa na inoa haole. CJa ku mni elua moku, o Qlo ka inoei oia moku, oia na moku i loaa mua mā ai ka lei i Hawaii nei. Aku hou mai kekahi moka mahope mai o laaa, o Kanikani ka inoa o u mōku, oia ka moku i loaa mai ai ka pahi i Ha-

waii nei. A mahope iho ona ku hou mni ia moku, aua kapn ia ka inoa o Kapilipakela. A mahope oma ku mai o Kane, a mahope ona ku ma? o Koki, a mahope ona ku mai o Alika, a mahope ona ku mai o Palaunu, a mahope ona ku mai o Kapilimaka, a mahopo ona ku mai o Vane Kouva. Ma Kealakekna wale no kahi i ku ai keia poe moku. Ku mai no hoi kekahi mau moku ma Kauai, a mā Oahu kekahi, a mo Maui no hoi kektihi, aole nae i paa na inoa i kapa ia’i c ko llawaii nei.