Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 23, 8 September 1858 — O ka Hae Hawaii. [ARTICLE]

O ka Hae Hawaii.

J. Fui.LERj liima Hr»opi>n6p«»nrt. Na J Fiiller, i hmiponopono'ia Niipepa inalaloo ka Papalioonaanno; ua hui me kana • ohana Knknnolelo, nole na«* ona uku ok«»a no keia ; he hana inau a he hana nui no k**in ; oo ka mea, o >ia nianao hou waljB.no, e paiia maloko «» kola'pepa Ueia .pepa ; koe.wale no iim I<* h"ol*«ha Kupono keia hana ike kn.naka «»k«ta no, e inalnma i keia peim; uh hana no nae o Fnller i kela, ko’u kokua ana in ia i keknhi manawa, a ine kana rnau hana e. ae, aole onn uku okoa Ua nae i kekahi kakau«t|eh* okoa i kekahi immawa.

Eia iiini ka palapula mnknhiki ana no na makahiki einn i pau i ka la 31 o Mamki iho nei; na hoailooain L 4, a ine L 5, a ua ik*in innlaila iloko n kn makahiki miin, i pau i'oko o Maraki 1857, on paiia 301)0 kope, a hiki i ka Helu 19, a iloko o ke k -ena o

ia makahiki, he 2500 i paiia. O ke dala i lilo noia pepa iloko-oka makahiki mua, . 059,66 ; a o ke dala i loaa mai, he $2, koe no ka pepa, $46.25. Hui me kein koe«5 na i $150,000 ka aie o ka poe lawe i ka pe- , pa i ka pau ana 6 ka makahiki mua; a me^ y : $104 00 no ke Kii o ka Buke 2, a oia hoi hp 300.25 no ka pepa; ua uku ia nae $525 no; ke kakauolelo kokua no keia pepa; hoolawe i kela koena maluna, a ua koe iho $224 75, pia ke dala lilo no ka pepa i ka makahiki mua. . -

Iloko o ka makahiki elua o ka Hae, ua* hoonuiia k& pepa, a ua maikai hni; he 2,000 ! kope i paiia. Ua hanwiia i na hale Aupunii a pau me ka uku ole. He 2,016 22 na dala : i loaa mai, a o ke dala lilo he $2,3S3, He' $120 okeia, ua lilo.no i ka poe paiapaia no; keia pepa$100 hou iho i lilo no na kii, e* hoomoakaka i ka mahiai; ua keuoha ia keia’* iloko o ka makahiki mua; a ua uku ia noloko ; o ke dala uku hoopanee a me ka hoolimalimai'- :/ O ka ioaa no ka pai ana i na nlelo hoolaH& t? iloko o ka makahiki elua, ua $560. ■ ■; 'i Ua makemake nuiia keia pepa i. keia wa; hoohalahnla ka manao o na kanaka ke ioaa, ole ka Nupepa. I keia makahiki e heie nei >: . he $1.50 ka uku no Ra pepa hnokahi, ke we pakahiia; o ka mea i lawe i 10 pepa a he$l,25 ka uku, ke haawi mua nae i ke dala.;, Ua holo muikai keia mamua o hela manawa mamua o ka wa uku hope. O ka mahiai kumu nui i paipai ia ilpko o keia pepa; a ua 6 , manao ia, ua lana ka manao o kanaka no ia paipai ana. Ka poe Mare, Hanau, a me ka Make. ,... Ka poe mare iloko o 1856, 930 “ “ “ 1857, 1,623 } Hanau “ * 1856, 1,287-’- “ 1857, 1,615^ “ Make “ 1856, 1,579’; “ “ “ 1857, 2,017* Ka oi o Ka pne make mnmua o . ? ka pne hanau iloko o 1856, 292: Ka oi o ka poe make mnmua o ka pne hanau iloko o 1857, 402, He papa hoike i ka nui o ka aine ka poe make, iioko o na makahiki ehiku i, s v hala iho nei. ' r * ' Kaoio Makahiki. Hanau. Make. poe Tn«kcf.*$'“ 1851. 2,242 5,892 2,368,, 1852, 1.862 2 822 973; 1853, I 513 8,026 6,612* 1854. 1,381 l 642 62 1855, 1642 1,585 43 1 1856. 1,289 1,579 296, ia57, 1,615 2,017 400 1 Ma ka hope o keia paiapala, pepa helurj e hoike ana i ka pne hannu a me ka poe make, ma na mokupunk a me na apana iloko o na makahiki ehiku i hala aku nei. Ua hapa ka nui o na keiki hanau iloko O ' keia lahuikanaka, ua manao ia he70.000 k'a nui o na kanaka. ina he poe wahine hapalun, ua loaa he 35,000 wahine ’a mia ka mahele likeana, ua hanau l 673 kekil wale nn iloko o ka makahiki. qo keia makahiki ehiku i hala aku nei. Eia no kp-, kumu maoli o ka emi ana n na kanaka Hawaii, o ka hapa o.nn keiki hannu; aole no ka n«>i o ka poe make * , j Ua hoike aku au i keia helu nna nn na ke- . iki hanau; a me ka poe make. i kekahi kahuna lapaau kamaaina loihi ma Hnwaii nei. me ka ninau aku i k<> Inkou mnnan no ke ' umu o keia hanau kakaiknhi o na * hino Hawaii. A loaa mai e haawi nn i Ahaolelo. . Ab na aina i haawiia no na Kula *'■■* * * : i..-fT

■ . ■ . - ; »1 itr . Ua k«>e no, a'<le i kuai ia o Knhiikn, mij FCan.«o Nannwnle mn Punn, Hnwaii. Hrtina-,j kuapoko, ma Ma.ii, Honouliwai. me Kipu me Mnnawaimii, ma Mohikni; knena,} . uiiku ma Wahinwa. Onhu, Moh.an, Papq Aliomanu, ma Kauai. . 'ii , t ! J)ala Kumapaa o na Kula •." •/ 0 ka nni o ke dnla i loaa mai ma ke nna i na aina o na knla, i ka la 31 « Ma*akO' iha nei, ua $3*2.511 08 He 10 150. o ua waiho ia iloko o ka wnihoim o a ua nhi ia ka nku hoopanee i k» p»ii , »na'ja*| . kela hapalna keia hapalua oka makahiKi?? Ke hoiiluulii ia nei kfia dala *a pan Ina. waih<> ilaila. ' Ma na Bila Aie ka nui o keia kiimupaa^; Aka h<*i. o kekahi poe hooaie, khai » »ina a ua ho«»maIu ia ka aina i|j|a mnpāki, anle hoi he maopopo ka hookaa aha i aie o kekahi poe. E kuai hoo aoii ei'(ili 9 i oa aioa la oo ke kaa ole o aie.

ul Ka uhi hoopanee , ameka Hoolimalima. ■;• ;*Eia mai ka paiapaia hoike no keia, i hoailona ia o O ka nui o ke dala i loaa mai, %, mai Ianuari 1, 1856, a Maraki 31, 1858, hui «ne ke koena mamua, he $8,332.10. Ua uku ia aku mamua e iike me ia palapala helu, $4,496.34. Ma ia palapala ua hoakaka ia kahi i lilo ai. ..i, Laau lapaau haawi i na kanaka. .Ūa law’e ia he $153 82 wale no o ka$500, i haawiia no na niakahiki elua o 1856 a me 1857, i mea kuai ika laau. Aole i kii nui ia mai ka laau, ma n.a kuaaina wale no. Ua hooponopono ka Papahoonaauao me Kauka Kamika, ma Kauai e haawi i ka laau ana i manao ai he pooo, ma kela Mokupuni. Ma Oahunei, aole i kii ia m»i, ma ka Apana hookahi, ma ke kuaaina wale.no. Ma kahi kuaaina o Maui, Molokai, a me Hawaii, ma kahi Kahunalapaau ole, ua haawi ia ka laau lapaau iloko o na makahiki elua i hala iho o% a mnlaila ma kahi kuaaina waleno, kahi pono e hauwiia’i. JVb Palapala Helu Dala. , . Eia mai ka palapala hoike. i ka loaa mai, ame ko lilo aku, no keia oihana, mamuli o f kn Bila Haawina o 1856. Ua hana ia, a hiki i ka la‘31 o Maraki iho nei, a ua hoailona ia U K. ’ ‘O na palapala hoike no ka hapaha mua o keia makahiki, anle i pau loa mai; nolaila, aole e hiki ia’u ke koike aku, no ka lawe kokeikeia paiapala i ka hale pai. Ka Uoouluulu Ana. O ka nui o na kula liilii o ke vAu['Uni, iloko o 1856, he 332 O ka nui o na hula liilii u ke Aupuni, iloko o 1857, he 312 Na hnuinana iloko o 1856, 8,671 Na haumana iloko o 1857, 8,468 Na kula'kahi i aoia’i ka nlelo Beritani i ilnko o 1856, me ke kula Alii, me ke Kulanui o Lahainaiuna, a me ko '■ Wilikoke. . 20 Jyv Na hnumana maoli, i manao V . ia ihko, 928' N« kula o ia ano iloko o 1857, 15 Na haumana iloko, 691 Na haumana keokeo iloko o na kula a pau, 155 Hapahaole, 65. Ka nui o na haumana n pau | loa iloko o 1857, 9,271 Dala o ke Aupni i lil» i na ku> ia liilii ih.ko o 1857, $25,827 27 Dala o ke Aupni i lilo i na ku* 1 la hilii iloko o 1857, $27,578 28 Dala » ke Aupuni i li|o i na kola kahi i ao ia ka olelo Bei itnnia ilnko o 1856, $11,853 58 Dala o ke Aupuni i lilo i na kula kahi i a« ia ka oieio Berilania il -ko o 1857, $9,076 20 Dala a pau loa o ke Aupuni i liio n« ka Oihana Hoūnaau- , , ao iloko o 1856, • $45,333 00 Dala a pau loa o ke Aupuni i - iilo no ka Oihana Hoonaauaoilokoo 1857, $42,265 4 7 ■ $ s ‘ ■ .!