Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 31, 3 November 1858 — KE AU IA KAMEHAMEHA IV. [ARTICLE]

KE AU IA KAMEHAMEHA IV.

MAKAHIKI EHA. HOIKE O hc Kuhina Kaua. e malnnw. una i ka Oikana Hana Hou. ili i.v o. No keia mau kuinu, a me na kumu e ae, i maopopo paha i ka Aliaolelo,- ina i ae lakou ma ke Kanawai i ka aie dala aku o ke aupuni ma na aina e, me ka hooiiiki i ka inoa maikai o ke aupuni a me ,ka moiaki.ana i na loaa o ke aupuoi, o kela aoao keia aoao o ke awa, me na hana hou a pau malaila, alaila ke uianao nei au e |oaa ana ia kakou ka pomuikai o kekahi. kuikahi me na aupuni a pau o Europa a me Amenka, a mc ka ae ana o kekahi o ia inau Aupunue kokua ia kakou ma ka aie, e like me ka mea i hana ia rne ke Aupuni o Helene, a e hoemi hoi i ka uku hoopanee e like ka uku me ka uku hoppanee o na Aupuni nui a waiwai no hoi. O kahi i waiho ai o keia Aupuni mawaeni^.

konu o ka moana, ma ke ala e hooholo ai na moku mai ka hikina a i ke komohana, a mai ka hema a i ka akau, he mea ia e manao nui

ai na lahui kalepa i ko kakou kuokoa, a me ko lakou makemake i.ko kakou awa hookahi, wahi ku inoku. A e mahuahua ana ia rnake-

make 6 ka poe kalepa ke eh hou ia ka nuku o ke awa, a i ‘26 a i 27 paha kapuai ka liohonu, ke hoelni ia ka uku o ka wai, a me na mea ai no na moku, a me ka uku hoi o na uapo. no na wahi waiho waiwai, a me kola mea keia i olelo i * maluna, he mau kumu nui e kokua inai ai na lahui kulepa o ka honua nei, i keia Aupuni i mea e pomaikai like ai ko lakou imi waiwai ana inaanei a me kn ■■kakou noho ana, inai o a o, o ko Hawaii Pae Aina. •"

Ua inanao ia e hookaawale kekahi knhua kupono i wahi kapili moku, no na moku ma»nuwa nui ame na moku ahi nui paha. Aole no.he pilikia nui ma ka hana ana a me ka eli ana ia walii, aka, he nui kalilo. Ahe mnu nno e ae e hana ai i keia makemake nui, nui «ae na r lilo, a eia kekahi pilikia, o ka ololi oke awa. Aole au i inanao ua uuku a ololi ke awa no ke kalepa ana o keia wa, aka, no

ku wa e hiki mai aiia e hooholo pinepine ana

'A na moku mahu ma keia moann, nie ke ku *iuau ma Honolulu, a e lilo ia keia wahi i awa noho mau o na ’Lii manuwu o na Aiipuni nui Ma ka la 18 o Ianuari i hala ae nei, ua loaa inai ia makou ka pulapala o H. A. Pierce, īlsd., ma Bosetona, e hai mai aoa aole no e hiki ia ia ke kapili, ia wa, he moku ahi no-kakou i kauoha ia, no ka holo pono ole o

ka oihana kalepa r> ia wa; .nolaila, no me ka niea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, ua palapala aku wau i kekahi poe ma Europa, e kauoha ana ia lakou e hoakaka mai no ka uku kupono no kela ano keia ano o na moku maliu, na moku hao a me na moku laau, a me ka uku hoi no kekahi mea eli awa, e hiki ai ke eli i ka nuku o ke awa o Honolulu. Ma ka malama o Sepetemaba, M. H. 1856, ua fioao pinepine ka mea eli awa o ke Aupuni e hana nei, ma ka nuku o ke awa, aka, c like me ka manao o Mi. Duugherty, (oia hoi ka mea nana i kapili,) ua akaka o ka pono ole, He mea lanu wale nomalunao Ue kai, aole hohonu e paa ai, nnlaila aole i paa na heleuma, a ua ili ka. moku ma ka aoao makai oke awa, aole nae i naha. IMa ia hnpe ua hoao hou ia ma ia hana, a eia ka poe i hele e nana: o ka mea Kiekie, owau no, na pailola, Kapena Miki, Mi. Holdsworth, ka Luna Awa. Oko ke Aupuni Kapena niahu, a me*Mi Hughes, ka luna hooponopono mea mahu, o laua no ka poe e hoohana ia r a ua akaka ia ia makou a pau noka pono ole o keia waa eli awa, i ka eli ana i ka nuku raa kahi o na ale, no ka nui o na lilo a me ka loihi o ka hana; a c aho e aie aku i ka -dala ma na aina e, i mea e loaa ai kekahi waa eli e kupono no keia hana nui. Ua hooholo ia keia mau manao ma ka halawai ana o ka poe i hai ia maluna, ma ka 20 o Okatoba, 1856, a ua kauoha ia, e oki ka eli ana" o ka nuku o ke awa, e hoohana ia ka waa eli maloko o ko awa, a e hoolilo ia o Pele, oia ka moku mahu. o ke Aupuni, i mea hooholo moku', malaila hoi e loaa kekahi mau dala. Ma keia hoohoua nna ia Pele, a hiki i ka la ■ 31 o Maraki, i hala ae nei, ua loaa i ka wai-

hona da!a o ke Aupuni, he $14,120. Ua hoike mai o Mi. Daugherty laua me Mi. Hughes i ko laua manau, he mea pono ke hoihoi ia ka ipu hao a me na mea paahana o ka waa eli awa, maluna o kekahi moku maoli, i mea e hana ai ka nuku o ke awa. Aole nae t akaka no ka pono a me ka pono

ole o keia manao o laua, aole hoi i hoao ia, no ka meii, o ka luina i makemake nui ia, oia ka eli ana i ke awa maloko a rne ka hnna ana ia Waikahalulu. No ka pau ana oke kaua ine Rusia, aole i ku pinepine mai na moku nui i liiki ole ke hookomo ia iloko o ke awa. Aka, ke hana ia nei na moku nui loa i keia wa; a i mea e ku mau ai na manuwa a me na moku maliii o keia moana, ma Honnlulu, nolaila mai poina kakou i ka pomaikai o ka eli ana i ka nuku o ke awa.

O Kapena Jolm Paty, (he kanaka ia i makemake nni i ka pomaikai o koia aupuni'i ua liai mai oia i kona manao, ma ka malama o lune, 1.850, he poho loa e oki i kela wahi o ke akoakoa ma ka aoao o Keolaloa, i hiki ai i na inoku e komo rnai ana e holo pololei iloko oke awa. CJa apono ia keia manao e Kapena-Meri<rny, oia ke ka manuwa Farani o Jllcibiade, e ku aha.i kela wa. Ina i manao kakou e h'ana i keia, alaila, e hiki no ke kauolia |a Mi. Osgood, ma Troy, Nu loka, kekahi mea nki pohaku iloko o ke kai. Ua loaa ia’u kana palapala e hoakaka ana i ke ano o keiu inea oki pohaku, ma ka la 0 o Feberuari ilio nei.

Ke hoopuka ia nei au i keia manao i|laha ae.nei mamua, me kuu manao iho v e ae u ana ka ahaolelo i hila aie dala, i mea e hiki ai i ke aupuni ke hana i keia mau mea nui me ka hakalia ole a me ka maikai. Ua ae ka Ahaolelo o ka M. H.''l856 i i ka hila aie dala he $150,000, me ka ukupanee kiekie,rtolaiIa aole no he maopopo ia’u ke kumu pono e hiki ai i keia Ahaolelo ke hoole i ka hila aie no na dala e oi aku i kela mamua, no na makahiki he kanalima, me ka ukopanee,'* eono a ewalu paha hapahaneii wale no no ka makahiki hookahi. Ina aole au i kuhihewa, he mea maopopo lea ma ko kakou Luna kakau kope, he umikumamawalu hapahaneni ka ukupanee mau ma na aie i hoopaa ia me ka moraki. A i keia wa, aole paha e hoole kekahi Luna o kela Hale keia Hale Ahaolelo, i ka aie dala ma ia ano maluna o ka aina ku pono ika mahiai, Aka, ma ia uku panee kiekie ua maopopo o na dala a pau mn keia aina ua lilo i ke kalepa, a ina i hoolilo ia ke dula i kekahi mea e ae, alaila ua pilikia ke kalepa ana. Nolaila. ina i aie ke aupunima ka aina e, a loaa rhai ke dala maanei, alaila e hoemi ana ka uku lioopanee dala- me ka oluolu i ka poe kalepa, a me ka holo pono o ka mahiai.

Ua nui ka poe i kue me ka leo nui i keia mahao oka aie dala. Aka, aole no i loaa ia’u kekahi kumu kue i akaka ka oiaio, me ka noonoo i ko kakou ano e npho nei, a ine ka noonoo hoi i na hana nui i makemake ia.

I mea e maopopo ai ia oukou no ka hana ana i uapo a me na Hale, i inanao ia ke aupuni e kukulu ma ka aoao Hikina o ke awa, a me ke alanui hou malaila, ke honuna ia aku nei au me keia, elua papa hoakaka, i hana ia eJ: G. Harding Esq. Ua hiki ao k»hana ia ka aoao Komphana, oia o Keolaloa me ke ano like me ka apao Hikina, mai kahi o ka hale paahao hou a hiki i kai; Ua kokoke paa kekahi mau kahua hale, eono ma ke alo, a eiwa ma ke kua, e liiki ai ke hoolimalima ia ma ka la 13 o Mei e hiki mai ana, e like rhe ka mea i hoolaha ia, penei; e holimalima kela pa keia pa hale no na makahiki eookahi haneri, a i ka pau una o kela me keia makahiki he iwakaluakumamalima alaila e hooponopono hou ia ka uku hoolimalima e kekahi po # e luna i koho ia ena aoao elua. Oka hpolimalima ona e like me keia, ua aneane mau loa, ina e ae ka mea hoolimalima maj, ma ka pau'ana o na makahiki he iwakaluakumamalima, e hooponopono ia kana uku makahiki, e like me ke ano kiekie a haahaa paha o ka waiwai paa o ia raanawa. E hiki no ika mea hoolimalima mai ke kukulu i.ka hale paa a maikai no hoi malalo o keia palapala hoolimalima, a e oi ana nu dala o ke kuai iilo loa mamua o ka hoolimalima, e like ka nui me ka lilo i ke kukulu ann ika hale. He oiaio, ua makemake ka nui o ka poe kuai aina e kuai lilo loa, e ili aku ka loaa o ka waiwai ia lakou a rae ko lakou m,au hooilina a hope paha, a mau loa aku., . Aka, ke noonoo nei ke Aupuni o ka Moi i ka' manawa e hiki mai ana, ame na hanauna hou o keia lahui, a i mea c maHuahua ai na ioaa o ke aupuni, me ka hoemi ia. Ina e nana oukou i ka hoike a M. Harding (Helu 7,) a me kona palapaīa hoakaka hoolimalima, malaila e maopopo ai i kona manao, ma ka Pku haahaa, e loaa mai no na dala hoolimalima i kela makahiki me keia, he $28,600. Ua oi aku keia i na dala hc $3,600 mamua ai o ka uku hoopanee maluna o {Aole i pau.) ' *'