Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 31, 3 November 1858 — HE MOOOLELO BERITANIA. – Helu 69. [ARTICLE]

HE MOOOLELO BERITANIA. - Helu 69.

Ke au ia Jfiliama IV, M. H, 1831,—1837. He mau makahiki kaua ole keia ma Europa. E noho maluhia makau ole auu na kanaka, mamuli o ka lakou iiiau oihana, ua mahi ia na aina, ua hana ia na hana e lako ai, a e waiwai ai na kanaka, a no ka nui mai 0 na waiwai loaa ma ka hana a me ke kuai ana me ko na aina e o ka honua a pau, aohe hnanawa mua e pomaikai like ana na kanaka e like me keia. I ka holo ana o na moku kalepa ma na wuhi a pau o ka honua, ua ike ia ka noho ana o na knnaka ma ia mau aina. Holo aku no na miai<»nari maluna o ia mau moku, e lawe aku ana i ka Euanelio a Kristo, a e hoolaha i ka olelo a ke Akua ma na wahi naaupo, o na Pegana a mc na Mahomeiana. Maloko o Beritania, rna Enelani. ma Sekotia ma IrelaniV ua hoomoeia na ālanuihao c hooholo i na kaa mahu, e lawe ana i ka ukana a me na mea hele ma na wahi a pau o ke aupuni. Ua hanaia no hoi na, Waea Telegarapa e hooholo ana i na olelo ma ka uwila ma na^wahi- a pau. Nolaila/ o ka mea 1 lohe ia ma Ladana i kekahi manawa. ua hoolahaia’ku ma na wahi e ae a apau o ia mau aina iloko o ia hora hookahi no. Aohe manawa mamua e like me ia i ka waiwai nui ana o ka ppe paahana a me ka poe kalepa. Aka, aole i pau ka pilikia o kekalii poe ilihune. No ka mea, he nui ka poe naaupo, a o ka poe hana ino malaila, e like mc ko na aina e. Aole i hiki ia lakou ke pale ae i ko lakōu poino, e mau ana no ia, Aka, aole he malu io ka noho ana o kanaka, Ma Irelani ka nui o na Pilikia, heelha na kumu pono ole o ka hoohaunaele pinepine ana ma ia aina. O ka hookaumaha ia o na, kanaka ma Imlani, a o ka hoomana okoa ana o lakou. He poe Kalolika ka nui o kanaka malaila; aka, he poe hoole pope ko lakou hakuaina, a noho ka nui o lakou nei ma Enelani. * Ua hoopio kahiko ia kela aina e na koa o Bōrilania. Ua lawe ia ka aina a lilo no ka poe i lanakila maluna o lakou, Ua lawe ia hoi na aina o ka Ekalesia Kalolika, a lilo ia no ka Ekalesia Enelani i hookumu iamalaila. Ua auhau ia nu Ealolika e kokua i ka Ekale&ia Enelani, i ka mea a na kanaka i hoowahawaha ai. A no ka mea, no na aiii o Enelani na aina, a mahiai na kamaaina mamuii o na hakuuinamalihini.ua lawe ia aku ka nui o ko lakou waiwai i. Enelani, i uku no na aina i hoolimalima ia.. Nolaiia, he poe ilihune loa, ka poe mahi aina o Irelani. Nolaila, no ka hookaumaha ia e na hakuaina, a no kā auhau ia e kokua i ka EkaIesia i hoowahawaha ia, ua kipi pinepine lakou iaEnelani, a ua pepehi i na Enelani e noho me lakou. Aole nae lakou i ianakila, ua mau no ka pio ana olakou iloko o na haunaele, no ka mea, ilaila no na koa 0 ke.aupuni e hoomalu i ka aina. Imi no ka ahaolelo Beritania i na kanawai e hoopau ai ia mau mea pilikia; aka, aole lakou i hiki ke hoopau i ka nui o na mea kaumaha. A hiki i keia manawa, e noho ana ka poe makaainana o Irelaui, iioko o ka ilihune a me ka naaupo. Aia a hoonaauap ia lakou i ike lakou 1 na hana o ka naauao, al&ila e-Iilo ai lakou i poe pono. L keia wa, i kela wa, e haalele ana lakou 1 ko- hplo lakou i ; Amenka, e

noho ai i kahi e hookaumaha ole ia e na hakuainai Ua piha o Amerika ia lakou. He pōe hoolimalima hana lakou malaila, e eli ana i na auwai hooholo waapa maloko o ka aina, a e hana ana,i na alanuihap, a ia mea aku, ia mea aku. Aole laKou e lilo poe kamhaina maoli ilaila; aka, o ka lakou poe keiki na mea e kamaaina ponoi ma Amerika, No ia hele nui ana ona Inelani ma na aina e, ua emi ka helu o kanaka a' hapa iko lakou nui mamua. E oluolu iki ana na kanaka i koe malaila. I ka malama o lune 1837, mai iho la ke • • alii o Wiliama IV, a make iho la i ka la 20 oia malama. He alii maikai oia, i aloha nui ia. He 72 na makahiki ona, a noho alii ia maluna o Beritania i na makahiki ehiku. ; Aohe ana keiki ponoi. Aka, o Vikoria ko- ‘ na hope kc kaikamahine a kona kikaina, a ka Duke o Kenel. I ka la 21 o lune 1837, ua kukala ia o ’ Vikoria i moiwahine no ke aupuni, a no na aina Beritania a pau oka honua. Mahope k mai o kona lilo ana i moi, mare iho la oia 1 me Alehala kekahi alii o Kbburg ma Gere r inania. Hu nui na keikikane ame na kaikamahine a laua' A ke noho maikai nei laua a hiki i keia manawa,Aole i kakau ia ka mooolelo no kona alii ana. Pono no, e ike kakou ma Hawaii nei, he alii oia i aloha nui ia, ai mahalo nui ia. Aohe alii mamua i . malamn like me ia i na mea maikai o ko aupuni, aole hoi manawa ‘ muai pomaikai like ai ke aupuni me ia i keia wa. He mau kaua nui hoi kona, me Rusia, ma Inidia, ama Kinn. Aka, ke lohe nei kakou, ua pau ia kaua ana, a e hou mai ’’ ana na mea maikai no keia aupuni nui loa.;' r E oi. a ikk Akua o VIKORIA. ■ pan keia Mooohlo.