Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 32, 10 November 1858 — MOOOLELO HAWAAI.-Helu 30. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAAI.-Helu 30.

' Kc au ia Kamehameha*!. JVo ka hele ana aku o Kāmehameha. A hala ae la na uiakahiUi ehiku o K;anvehainelia i nolio ai ma Hawaii, make iho hi ia mu k'aiUm, i Kona, ina Hawaii, Mei 13, 1810. penei ka mooolelo, no kona hei.e ana uku : I ka unl ana iho o ka niai o Kaiuehauieha, a hiki olo i ka poe kahaua ke ola; alalla, olelo „, a i ke kahuna; “ e aho e kiikului hale no kou akua i ol t oe. M Kokua pu ao 1» naalii i ku ulelo a ke kahu, kukulu iho la i heiau uo Ivukailimoku, a kapu iho !a i ke ahiahi. I lohe ia paha ka olelo a ke k.ihuna u me naMii, e pue aua lakou ia Kanaehaineha, “ I Unnakanu kou akua i ola oe,” i lohe ia paha keiu olelo aua a lakou e na kanaka, ike iu aku la ke auhee o na kunaka, i ka inakau i ka make, kakaikahi ka poe i koe iho. Kakali mai la na kanaka i kahi a lakou i pee ai, a hoh ko kuuila, hoi niai la na kanaka, ua pau ae la ka wa e inake ai ke kanuka. Aoie paha i .<e o Kuinehanieha i keia nlelo a’na’Iii a me ke kahuna. na lohe ;a kana ulelo, “ He kanaka na ke alii,’’ o kaua alii no ia e olelo ai, o kana keiki. A noa kfia pule, nui loa iho la ka mai, aole o hiki ke oni ae i ka nawaliwali loa. A hiki inui ka la e kapu hou ai ua heiau U, alaila, ololo ae ,a i kana keiki, o hele i ka pule o.kou akua hulu ia Kukailimokn, he aku la hoi i ka olelo a kekahi kunuka hoomana, he al;ua mana kona, ua olelo ia, “ E ola i-i ia ku mai, o Ptia ka inoa o kona akua, o ka alne mnim e r»i ia nei, o kona kino in. Kukulu iho !a elua mau wahi hale, i ka noho ana iloko o keia mau

wahi hule, pau ae !a ka ai ana. uawaliwali loa iho !a i:\, • .

A poakolu iloko o keia mau wnhi ha!e, ikel iho la kaoa m m wahine, a m« kana mau keiki, j a me kana mau kaikamahine, u me na’lii a pau malalo ona, ua nuwaiiwali loa ia, hoihol. ae lal lakou ia ia i kona hale. Apo iho !a ia !a, i hapaiia mai !a iluua e ai, hookahi olopu ai a ine ke kiaha wai, olelo iho !a na alii, e kanoha i huat>lelo na lakou. Aole kela i ekemu iki ao, a hapai ia aku !a i ka -ha!e; a kokoke palia i ke kau i ka umi paha o ka hora, hapai hou ia mai la imua e ni hou, hookahi no olopu me ka wai, 0 ke kiaha wai no ka nu-i. alailn, olelo iho la kekahi kaikainn on i. o Kaikioewa, penei, “Eia no mnkou a pau ou* kaikaina, a iu$ ke alii au, a me koii haole, eWaiho mai oe i nua na makou, i lohe hoi ke aiii au, a me ou kaikuwahine.” alaila, olelo ae la kela. I mea aha ?’’ Olelo hou iho ia no hoi o Kaikioeua, ‘‘ l hua na -makou.” 1āe !a Uela, “ E oni wale no oukou i kuu pouo a —’’ aoje i pau, a iele ae la' ka lihane Alaila, p k.a..haole ka mea i lalau ’ae ai ma kona ai, a huki iho e honi..i)" -Honpili kekahi mea ana i lalau ae ai, a huki ihp ia ia ia e hawanawana i kon i pepeiao, a hoihoi' ia aku la ika hal“. A i ka uinikumninivlua paha o ka hpra, hapui hou ia mai lu imua, o ke poo wale no’ka i kpmo tnui irnua, ika hale no ke | kino. Q keia hapai pinepine ann la. ea; no ka 1ai k ipii no oke kane ia manawa, eono hale o l.nā kanaka ia manawā, he heiau oiiv kekahi. he • mua oia kekahi, he haie moe oi U ke kolu. he ha!e āi āna oia ka aha, he hale kna oia kā lii ma. he hale pea oia Uo oiio. () na wahine maj kauinana mai Hawāii a Kauui, na lakou no i [ kukulu ko |jfkou hale pea, na ke.kane no hoi i kukulu k« na alii .wahine Nolail i, keia hapai pinipine ana imua p ka hale. I t hoihoi ana aku i ka I|ale. i ka īua pāha o Ua hora kona hele ana, nolaila mai ko Lel,;iohoku inoa. A i kona make ana. kpmā mai la 0 Kalaimpku imua o kipai<« i.na kanaka e, e heie pela iwaho, Elua mau mea kahiko, e kip iku ia.ana. e hele pela iwaho,, o'laua 1 hele iwaho, hookahi i koe iho, no ke aloha no 0 kau:t olelo au i. l ine ka maikai iuma o ko lakou hanai ana. Kipaku ia aku la na kam >!ii iwaho, alaila, komo heu a.ku la o Kalaimoku i ka hale, a ahaolelp iho na aiii. '

Lohe ia iho la k i leo o kekahi alii. penei kaini olelo, “ Eia ko’u nmnao, . e ai maka kakou ia ia nei.” Olelo mai li o Kaahumanu me ka nawaliWuli, nofe paha na kakou ke_ kino, na ke alii paha ia, ua heie ae la no ka kakou wahi o ka hanu.na k- alii iho la ke kinooia nei.

A pau keia ol-lo ana, hupaiia mai la laimua no ka oihana ake kahuna, u moa a e la ka puaa uko, kuumahi ae !a ke kahuna i ka mea i make, o ke akua 'iho la no ia o ke kino uhane o!e e waiho ana, a mam* ae la kealii. Alii!u, olelo hou ae !a ke kahuna. i na alii a «ne ke alii nui, Ke olelo aku noi au ia ouk<«u, o ka moe puu o ia nei; penei la, moe iho la, hookahi no ia; aka, i pukaaku mawaho nei, a i moe ka tnoe puu Haila, eha kanaka; aka, i lawe kakou ia'nei.a kokoke i ka lua a hiki aē ilaila ka moe puu, he umi kanaka e make; aka, i komo iloko o ka lua, a hiki ka moe puu ik'ila, he umikumamalima kanaka e make; ai ao kei i po, kapu aku la, ina e make ke kanaka alaila, hookahi kanaka e raake‘” Alaila', pau Uana oihana, bu ae hoi kekahuna bui, me ka puaa. Paā no hoi kan i oihan». Aole pau na oihana i hana ia m i ia ah«olelo. A keia aku e ike ia ke koena.