Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 33, 17 November 1858 — MOOOLELO HAWAAI.-Helu 31. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAAI.-Helu 31.

Ke au ia Kamehaineha I. ,Yo na oikana i koe i hana ia mahope tho o , ka make ana o Kainehanieha. \ Alaila, olelo ae ke kuhuna nui, o Hewabewa| kona iaoa, i na alii, eia ka olelo ; Ihea la ke alii j e uoho ai ? (Nb Liholiho ia wuhi e noho ai.)| Olelo ae la na alii, “ Ihea hoi, o oe no hoi paha ka i iki-.’’ Olelo hou ae la no ua kahun;« la, “ Elua wahi e npho ai ke alii, o Kuu, a i ole ia, o Kohala '* Ae ae la naalii i Kohala, i ka- ‘ hi o nakanaUa. I ai la ke kahuna, “Ona wahi pouo no ia i ke alii ke nohō, aole e pono ke noho i Kona nei, no ka meu, ua hauiaia loa 0 Kona nei-’* , A holb ae la keia olelo ana, ua wehe uiai ke alaula o ke ao. Ilapai ia aku la ia i kona lua, alaila, ike mai 1» na kahaka, ua mnke ko lakou alii, o ka uwe aku la no ia. Hookahi ‘p.ha kaulahao m;.i kahi e waiho ai a htki inai 1 Uahi ejiapaiia’ku aaa, halawai aku la me kekahi kanhka, i nui ke aloha ia ia. Lele iho la kelu kaaaka maluna o na alii e hapui ana i ka mea i make, e a\e oia e niake pu nu kona aloha paha. Kipaku ia ae la no e na alii, ua lekaoa hana ana peia, aole e hiki. O ka inoao kela kanaka o Keamahulihia Peia no v hpi ko Kalaimolw manao e moe puu, na Hookio hoi ia i kipaku mai. _ I ke ao ana’e o ka po i make ai o Kamehameha, hhle aku la o Liholiho me kona mau kanaka, a ree kekahi mau alii pu me ia ma Kohala, e like me k=v olelo a ke kahuna, no ka -haiimja i ke kupapau. Pela oo ku kapu ana o

l<e kupapau ia inanawa. Ina i Inake ke kupapau alu, ua hāumia ia aina, a hele aku kona hooilina ma ka ainae, a pau ua kupapau Iu i ka haihaiia, a paa kon i mau iwi i ka pua ia, uliiiia, pau ka haumia. Pela iia kupapau, i hana ia ai ia manawa.

A i ke kakahiaka o Liholilio i holo aku ai ma ka wau, kumakena iho la na alii a nie na kaiiaka, hana iho la c like me na hehena, a rac na holoholuna. He ino loa ka hana nna. aole e pono ke hai ia’ku no ka iuoino loa. He pono loa ka nalowale ana oia mau .mea inoino. Kukuni iho la na kahuna anaana ia lvame hameha, i makē kona inea nana i anaana, nole i uianao kanaka ua make o Kamehameha i ku mai, ame ka elemakule. Ai. ke kukuiu ana ’ku a ua poe kahuna la i ka lākou lo| a ma ke kae <> ke kapuahi kuni, hele inai ia kekahialii me ka ona raina o Keeauinoku kona inoa, ke kuikunane o Kaahumanu, a hahaiia ka lepa a ui poe kahuna la. Alailu, kuhi aku na kana* ka ua niake o Kamehamohu ia Kauhmuanu ma. a hoino wale na kanaka i i l ikou. Aloha itio na kanaka oia \va ! Pouli loa ko iakou naau, aole i iLe i l<a mulama, aole i lohe ika aoao pono. Nolaila,’ aole i uvve pono la kou a noonoo pono a haua raa ka mauao i ka niake ana o ko lakou alii, haiia no lakou ma na mea lapuwale a ma na mea ino loa po hoi. ,Vo ka haawi ana i ke aupuni ia ILikoliho. A hala nH la he umi paha o ko Liholiho noho ana i Kohala, ua haihaiia o lvameiiameha, alaila, hoi 'hiai o # Liholiho mai Kawaihai; mai, a no Ua mai an i o KekūaoUalaui, aole ia i hoi pu mai me Liholiho n»a Kailūa i Kona. A i ka lua o ko Liholiho la i hiki ai j K«na, hoakoakoa iho la na alii a me na kan.aka a pau o Kamehomeha, me ka lakou pu a me na inakaainana o Kona.

A akoakoa ac la lakoti i Kamakahonu, i Kailua. mu ka ahaolelo, i hooili pooo aku ai o Kaahumanu i ke aupuni np Hiholiho, no ka me.i, ua kauoha mai o Kameh imeha ia KaahU* inanu penei, “ O oe ka makoa, ka wahine, ke kahu, a me ke Kuhinanui o ka haua keiki, ina i howa kana hana ana, e lawe oe i ke .aupuni nana e malama.” Ai ka nkoakoa ana o na kanaka, alaila, hele m i o Liholiho mailoko mai o ka heiau, ua aahu ia i ka lole ula, a me ka a5u mamo, a me ka papale aiii ma kona poo no BLTitania mai, a me kekahi inau alii ma kona mau aoao, nie ke kahili kaiii, me na ipu kuha kahi. Ua hunohano o Liholiho i<i la, a olio,li ka naau o kanaka. A lialawai oia me Kaahuinanu, i aku la o Kaahumunu ia ia penei, “ E ka lani, ke hai aku nei au ia oe i na m a a kou makuakane; eia na alii —a, a'.u na kanaka o kou makuakane—a, aia kou pu- —a, eia kou aina ; aka, eai pu no kaua ika aioa.” Ae mai la o Liholiho ia Kaahumanu, a kupono iho la oia maluna o ke aupuni. Aua kapuia kona inoa aiii oKa mehameha II. 10 ' . J\'o ka huna ana i na hti o Kainehameha. Kukulu i i kekahi hale no ko Kamehameha mm iwi i mea e hoolilo ai ia ia i akua aumakua. A pau ka oihana oia hale, kena aku la o Hoapili i kona kanaka, o Hoolulu kona inoa, e lawe i na iwi o Kamehameha ma kekahi aina, o Kaloko kona inoa. A kakahiaka ae, holo ,<ku la o Hoapili ina laua o Keopuolaoi ma ka w.ia, a hiki ma Kaloko. Alaila, tfuna iho la o Hoapili i na iwi o Kamehaimha a nalo loa m loko o kekahi lua huna ma Kalokopaha. He mea mau \ ka wa kahiko, e huna i na iwi

0na iilii i aloha ia ? i ple e aihue.ia a haiia ia 1im a pana iole, a hoomaewaewa ia, : A.'ua plelo ia, “ Aole e nalo na iwi o na alii hewa,” Huai ia no a hana ia i mea pana. iole, a i makaii' lawaia paha, a hoomaewaewa ia.