Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 34, 24 November 1858 — MOOOLELO HAWAII.-Helu 32. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.-Helu 32.

Ke Kau ia Kameiiameha II. ,Vo ka JVoa ana o ka Ai Kapu , o me na Kapu kahiko apau. Nui w:ile na kapu pono ole nia keia pae aina i ka wa kajhiko. F* Ia ma Borabora a r.ia kolaila mau aina. Pela ma N«lilva i keia wa e noko nei kakou. Pola no hoi ma k i nui o na niokupuni ma keia moana Pakifika. O ka ai noa, oia ka hoomaka ana e pau ai ia mau kapu kahiko ma keia pae aina. Heaha ke kumu o ka ai noa ana ? Aolo i akaka loa, aka, ui maopopo iki paha peneiia ; Ua ike pinepine ko Hawaii nei i na haolo e ai noa ana, aole nae i make. A ua lohe pinepine ko Hnwaii nei i na haole e olelo ana, He mea lapuwale ka ai kapu, a he lapuwale no na k pu e ae i malama ia maanei. Eia kekahi, ua ai pinepine na wabi<!e i ka ai kapu ma kahPmalu, aole nae i make. Pela no hoi na kane, ai noa no ma kahi malu, aole i make. Eia hoi keka- *’ hi, oa loaa ka rama ma keia pae aina, » i ka wa i ona ai na alii i ka ratna, m lama ole la kou i na kapu. I ka wa i.ona’i, aole i ol ■ ka ai noa ana o na alii, aole nae make i na akua Nolaila paha i makau©le ai l.ikou i ka ai noa, a mc kanofi ana o na kapu a pau. A pau ka makau, wil&wiki na wahine alii e ai no i, a e \ hoohuli i na alii & m* na kanaka maluila, no ka mea. he mea luhi i» lakou, a he mea Kaumaha hoi ka ai kapu. A ai kapu, alaila manao na alii a rae na kanaka he lapuwale na kapu akua,a pau, a haaiele no lakou. Penei ka mooolelo no ka ai noa ana,:

I ka la i make ai 0 Kainehameha I, i keahiahi ana iho 0 ua )a la, ai iho la ka wahine i ka niu, a ai pu no.ki kahi poe kane nie nawnhine Ua kapa ia keia ai noa ann, he Kumakena. Aole hoi i laha nui ka ai noa ia la.

A pau ke kumakena ana o na alii ma Kailua, hoouna niai la 0 Kaahumanu a rre Kalaimoku i na elele e kii miii ia Liholiho e hoi aku i Kair 1u;k Ua hookaawale ia’kumia, a e noho ana i Kawaihae, no ka haumia o Kona, e like me ka i olelo ia mamua. ■ Aole i ae nku 0 Liholiho e hoi no ka aua ana o .Kekuaokalani, 0 hoi aku auanei i Kailua, ai noa, no ka mea, menemene 0 make ika ai noa. A lohemai o Kaahumanu ma i ka aua ana, aole hoi niai, alaila hoouna hou mai la laua ia Eeka. Oleloaku la ia ia Liholiho, “1 i m.ii nei ou kalm, e hoi oe,” Ae ;>ku la ia, a hele aku la io Kekuaokalani la e hoakaka, olelo aku la, “ E hoi-kaua ” *’ I mai la kela, “ E noho no kaua, he ia no kni, he ai no ko uka, a i kii hou mai ou kahu ia oe, he alo no alo, makau wale ka make ma ka n ihelehele. M Hoole aku lu o Liholiho, “ Aole au e noho.” Ku ae ia ia, hele aku la a e»* ika waa, hoi aku la i Kailua. la la ke kukala ana 0 Kaahumanu i ka iiina 0 ke alii a hooili pono aku nona, a pau ke kukala ana, nana ae la o Keopuolnni ia Lihoiiho, a kuhikuhi kona lima 1 kona wal*a e ai noa, a hoino aku na kanaka ia ia. Ai ka nhi ;.hi ana ae 0ua la la, ai noa 0 Kuuikeaouli, na Keopuolani i hoaai noa. A i kekahi la ae hoolana mai la na aiii me ke alii nui i Ka\vaihae, haipule hou ae la na’lii a me na kanaka malaila, pau iho la na kanakn 1 ka ai kapu hou, ke hoho nei no me ka haipule, mo ka ona, me ka lealea, i Kawaihae. la manawa ku mnila kekahi moku no Farani, hapelikoia p Kalaiipoku e kokahi kahuna 0 ka Pope maluna 0 ia.moku. A pau keia noho ana, hni aku la o L.ihpliho i Kona, a kapu iho la oia i.ka heiau 0 -ke.Akua ona ma Honokahau A noa ae la ke kapu ana iha ln iau la, hoouna maila o Kaahumanu i ke kanaka, e hai i kona manao i ke alii. Ulelo nmi la ke alii, “ Heah.i, kau olelo i hele mai nei ?” Olelo mai la ke kunaka, “ I hoounHa nmi nei au e kou kahu e pale lani kou Akua ke hiki i Kailua.” Alaila kulou iho la ke alii a olelo aku ia i ko Uanaka, “ Ac.” • Hoouna aku la hoi ke alii i luna rama, a loaa mai la ka rama, oka inu iho la no ia. Holoholo iho la o Liholihp ma ka moann 0 Kona m:ilona 0 ka waapaa a hala na la elua, me kona ona nima no.

la mau la no mal<aukau na mea o ka ai noa, aole ke alii i ike i nn mea e hoolakoia nei, ke hoopunini nei no ke alii i ka moana inaluna o ka waapaa. Ai ke ahiahi pka la alua, pohu loa ka makani, lulu iho la ka waapaa, kiina mai la e na kahu ma na kaulua, hoe ia’ku la a l<u i Kailua. Hoolalelale aku la o Hoapiliwahine i ka ilio. Ike aku na kanaka ika inu ana mni i ka rama me na kahu wahine, a i ke puhi pu ika ipu baka. Oia ka ho.omaka ana o ka ai noa.

la po no ai r.o i ka loko o ka ilio noa, o ka ai noa iho la no ia. Komo k<* alii ikn hale lauhala, ono ae la i ka mea e ono ai, lalau ae no loaa, aole niea lako ole ia la, ua lako na mea kapu ika hanaia. Hoolalo ae la m i mau wahi hale e noho ;*.i. Ike pono iho la na kanaka i ka noa o ke kapu o ke alii a me ba ai noa.

Laweia’ku ka puaa ma na kuaaina e hanai i □a makaainuna wahine a me na k»ne, i kuikahi ai ka ai aupuni. Hoouna ia hoi ke-

kahi kunaka ma Kauni e haī aku ia Kauinualii ika ai . noa o Liholiho, a ua ae mai no o Kaumuulii e ai noa ;■ a «a ai noa o Kauai a nie Oahu, ame Maui. Aoie nae ae oluolu kekahi poe ulii i ka ai noa, ku e no lakou a kaua ka poe di kapu i ka poe ai noa