Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 45, 9 February 1859 — Untitled [ARTICLE]

O KO KaaUUMANO WA I HOOPONOPONO Al I KE Auponi. JV o ko na alii kipaku ana'hu i na Kahuna Pope mai ka ama aku. I ka na alii kipaku anā ia lakou mai ka aina aku, ua papa aku no hoi ia.lakou . i ke ao aku i na kanaka maoli i ko lakou aoao, no ka mea, ua oluolu na alii i ko lakou poe kuinu. Ua oleloia e kekahi poe, a ua kakauia no hoi. ua kokua o Boki, ke alii kiaaina ia lakou, a makemakeia ia lakou e uoho. Aole nae ia he oiaio. Makemake o Boki ia lakou e-haalele i ka aina, manao no nae ia e hana lokomaikāi aku ia lakou i k<» lakou noho ana. Makemake ia ia lakou e holo; a i kona kainailio pu ana me ā’u, hoakaka ia i ke kumu o kona makemake e holo lakou; penei, ua uuku na kanaka o keia pae aina, aole makemake na alii la lakou e noho, a e hana i na mea e inahele ai, a e haunaele ai, no ka mea, ua oluolu na alii i ko lakou mau kumu, a ua like kona manao mo ko lakou. Olelo ia, ma na aina i paapu i na kanaka e like rne Enelani, (ua holo o Boki i Enelani mamua) a me Ameiika, he pono paha i nui na aoao hoomana, aole nae e pono maanei wahi ana, no ka mea, he lahui kanaka uuku, a naaupo hoi, nolaīla, pono lakou e manao lokahi, a noho malie. Aole nae i imi ka poe Rom|e holo; noho no lakou tne ka inanaoole i na kanawai o ka aina a tne ka manao ole i ka makemake maopopo o na alii. Aole makemake na alii e lalau aku ia iakou a no ko lakou hoomanawanui ana, ua noho keia poe i kekahi mau

makahiki, ua paipai no nae lakou i ke kahanawai ame ko lakou holo ana. A mahope iho, ua hoomakaukau na alii i,moku kialua, o Makauwahie ka inoa, a hoonoho ia Kapena Wm. Surnena, he kanaku no Enelani ia, i alii moku, me ke kaiioha ia ia e lawe ia lukou me ka hewa ole, ika aina o Kaiiponia. I ko’u manao, aole i kipuku ia lakou e na alii, ke malama pono lakou i na kanawai, a me nu mea e e hooponopono ai. A makuukau ka moku e holoi, hele o Kaahumanu ponoi, ke Kuhinanui, ia lukou a laluu oluolu ia lakou ma ka iima, a olelo ia lakou i ko lakou malama ole i na kunawai o ka aina i ka wa liuliu, no ia mea, e pono lakou e holo aku no; ua makaukau ka moku me ke kauoha ia aku e hoopae ia lakou me ka hewa ole ma ka aina o Sepania, ma ka aina kahi i noho ai na kanaka hoomana ano like me lakou, a malaila e noho pu lakou me ko lakou poe hoahanau I aku la o Kaahumanu, ua hele kino mai au e ike i keia hana, i ole e hiki i kekahi ke olelo rne ka oiaio, ua hoino wale ia lakou. Ua lawe pono ia lakou ma ka enoku, a ua hoopae hewa ple ia lakou rna ka dina oKaliponia me ka uku ole ia, A hala na makahiki elua, ua.make o Kaahumanu, ko Kuhinanui. Ua hoouna ia k« olelo no kona make ana i Kaliponia, a manao ua ppe la, a me ko lakou poe makamaka, e.'hiki paha ia lakou no ke kaawale ann o Knahumanu, e malimali aku i ke alii opipio e ae mai i ko lakou pae hou ana i ua ai.na nei.

A lana ke manao malaila, ua ee lakou maluna o ka moku kialua, o Kelemenekina ka inoa, he hae Beritania kona, a pae hou laua ma Honalulu, me ka ike maopopo i na kanawai e pili like ana i na kanaka a pau e holo ana il#ila. Olelo a’ku la o Kekuanaoa, ke Kiaaina ia lakou a me ka mea nona ka moku, e hoi aku no lakou maluna o ka rnoku. No keia mea, he wahi haunaele uuku i haoa ia e lakou a me ko lakou poe ma.kamaka na haole. Ua hoounaia kekahi poe i ke Alii nui, aia ia ma ka aoao kukulu inakani hikina, e noi aku ia ia eae mai ia i ua poe Kahuna pule Roma nei e nnho a hiki i ko lakou holo ana i na m.nkupuni o.Gamebia. Ua hoouna aku ke Kiaaina o Oahu i ke Alii i ikeia kanu hana. Kauoha ke Alii menei ; Me ko lakou kipaku aku mamua, pela e poho lakou e holo aku ma ka moku a lakou i holo mai ai. Ua kue mai ke Kanikela Beritania me ka hooweliweli aku, a hooeeia ua poe la maluna iho o ka moku, alaila, ua'hukiia mhi ka hae o Kelemenekinn, halihaliia aku, a puhiia i ke ahi ma ke alanui o Honolulu. Na ke Kanikela Berilania i puhi, a ma kana olelo ao, ua haaleleia ua moku nei i kekahi manawa e ka mea nona ka moku, aia no ua mau kahunapule la maluna iho. la manawa, ua hiki i Oahu, he moku manuwa o Enelani, a he moku manuwa Farani, a ua noi na Kapena o ia moku i na alii, e ae aku i ka pae ana' i uka o ia poe i kipakuia, e noho a hiki ia lakou ke holo i Gamebia, kahi a lakou e makemake ai e holo. Aka, pae iuka, holo aku o Kelemenekina, a me na moku maQuwa, aole lakou imi hou e holo ilaila. Ua noho a hoole i na Uanawai o ka aina, ame ka makemake ona alii. Nolnila, hooliinalima lakou i moku okoa, a hoouna la lakou i ka aina moku o Gamebia.

Oia na mea I hana ia ia Babcioka ma,- na kahunapule Roma e na alii Hawaii. Oia ke ano a me na mea e pili ana t ko lakou komo

ana iloko, a me ko lakou kipaku ia ana mai ka aina aku.